«Η Ελλάδα διαθέτει εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη και ένα από τα βασικά της κεφάλαια είναι η εκπαίδευση»

Η τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει ήδη τον τρόπο που μαθαίνουμε. Το δημογραφικό, με τη συρρίκνωση του πληθυσμού, αναδιαμορφώνει τον χάρτη των σχολείων. Οι αίθουσες του 2040 ίσως να μην θυμίζουν σε τίποτα τα στατικά θρανία και τις έδρες που γνωρίσαμε για δεκαετίες.

Στο επίκεντρο όλων αυτών των αλλαγών βρίσκεται ο άνθρωπος. Οι μαθητές που χρειάζονται εξατομικευμένη υποστήριξη, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές που καλούνται να εκπαιδευτούν συνεχώς, και η Πολιτεία που οφείλει να διασφαλίζει ευελιξία, σύγχρονα εργαλεία και ουσιαστική προστασία για όλους.

Η υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Σοφία Ζαχαράκη, ανέπτυξε το σχέδιο της ελληνικής πολιτείας για την εκπαίδευση του αύριο – μια εκπαίδευση που οφείλει να είναι πιο ανθρώπινη, πιο ανοιχτή και πιο δημιουργική από ποτέ.

– Κυρία Ζαχαράκη, σας ευχαριστούμε για τη συμμετοχή σας στο επετειακό αφιέρωμα του Newsbeast με αφορμή τα 15 χρόνια ανελλιπούς παρουσίας στον χώρο των Μέσων Ενημέρωσης.

Εγώ σας ευχαριστώ και εύχομαι καλή συνέχεια και για τα επόμενα 15 – και ακόμη περισσότερα. Ιδίως σε μια στιγμή που η αντικειμενική, ολόπλευρη και αξιόπιστη ενημέρωση, είναι πιο αναγκαία από ποτέ, μέσα σε μια εποχή που κατακλύζεται από τα fake news. Η Τεχνητή Νοημοσύνη εξελίσσεται με πολύ μεγάλη ταχύτητα και συχνά αμφισβητεί όσα θεωρούσαμε δεδομένα. Γι’ αυτό η τεκμηρίωση, η έρευνα και η αντικειμενικότητα – όλα αυτά που έχετε υπηρετήσει μέσα σε αυτά τα 15 χρόνια – αποτελούν στέρεες βάσεις για το σήμερα αλλά και το αύριο.

– Γιατί πρέπει όλοι οι μαθητές να μαθαίνουν τα ίδια πράγματα; Σας έχει απασχολήσει ως υπουργό Παιδείας;

Με έχει απασχολήσει, και θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί μια απάντηση μέσα από μια καινοτόμο προσέγγιση. Ελπίζω τα αποτελέσματά της να φανούν ακόμα περισσότερο τα επόμενα χρόνια, στην καθημερινότητα των παιδιών: στον τρόπο που διαβάζουν, στο πώς μελετούν, στο τι πραγματικά έχουν αφομοιώσει όταν τελειώνουν το σχολείο. Χαίρομαι λοιπόν που σήμερα έχουμε προγράμματα σπουδών που επιτρέπουν στον εκπαιδευτικό να αυτορυθμίζεται και να ρυθμίζει και την τάξη του. Υπάρχει ένα σαφές μαθησιακό αποτέλεσμα που θα πρέπει να επιτευχθεί, υπάρχουν βασικές ενότητες και αντικείμενα που όλοι οι μαθητές οφείλουν να γνωρίζουν. Όμως, ο δρόμος προς αυτή τη γνώση μπορεί να ακολουθήσει διαφορετικά μονοπάτια και δεν είναι ένας και μοναδικός.

Άρα, ναι, συνεχίζουμε να μαθαίνουμε τα ίδια βασικά πράγματα. Η αλήθεια όμως είναι ότι σε μεγάλο βαθμό τα μαθαίνουμε από πολύ παλιά βιβλία. Στόχος μας είναι, σε τρία χρόνια, να τα έχουμε αντικαταστήσει με το πολλαπλό βιβλίο, το οποίο θα επιλέγει ο δάσκαλος ή η δασκάλα. Σε αυτό θα βοηθήσουν τα νέα προγράμματα σπουδών, που δεν εστιάζουν μόνο στο «τι» μαθαίνει το παιδί αλλά κυρίως στο «πώς» μαθαίνει. Η γνώση του σήμερα και του αύριο ευνοεί πολύ τη διερευνητική μάθηση και μας υποχρεώνει να κάνουμε τη «σωστή ερώτηση» – ειδικά σε σχέση και με την Τεχνητή Νοημοσύνη, που ελπίζουμε να είναι σύμμαχος του μαθητή και του εκπαιδευτικού. Είναι μια ολική αντίληψη και προσέγγιση.

– Πόσο εύκολο είναι να εφαρμοστεί στη δημοσία εκπαίδευση μια πιο προχωρημένη ιδέα; Υπάρχει ευελιξία;

Είναι πολύ εύστοχο ερώτημα. Θα απαντήσω με κάποια πρακτικά παραδείγματα. Το 2019 δώσαμε για πρώτη φορά τη δυνατότητα – και δεν θέλω να κομματικοποιήσω τη συζήτηση, αλλά είναι πραγματικό γεγονός – να ενταχθεί στο ωρολόγιο πρόγραμμα, το μάθημα: «Εργαστήρια Δεξιοτήτων». Τι σημαίνει αυτό; Ότι μια εξαιρετική ιδέα, π.χ. τι σημαίνει οδική ασφάλεια, δεν θα γραφτεί από τη Ζαχαράκη, αλλά από μια οργάνωση, έναν φορέα ή μια ΜΚΟ που έχει γνώση του ζητήματος και έχει υλοποιήσει εκπαιδευτικά προγράμματα, συχνά εθελοντικά. Αυτό, λοιπόν, το συμπεριλάβαμε στο ωρολόγιο πρόγραμμα.

Ένα άλλο παράδειγμα: όταν ήμουν Υφυπουργός Τουρισμού, πριν τρία χρόνια, συνεργαστήκαμε με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο και το Υπουργείο Παιδείας και, για πρώτη φορά, έχουμε μάθημα «ελληνικής φιλοξενίας» στο δημόσιο σχολείο. Δεν ήταν απλώς μια ιδέα, γιατί το κάναμε πράξη. Οι διαδικασίες δεν είναι εύκολες – χρειάζονται περίπου έναν χρόνο προετοιμασίας – αλλά αποδεικνύεται ότι γίνονται. Έτσι, έχουμε εντάξει μαθήματα όπως η σεξουαλική αγωγή, η οδική ασφάλεια, η ενσυναίσθηση, η κατανόηση της διαφορετικότητας, η περιβαλλοντική συνείδηση, η επαναχρησιμοποιήσιμη και η βιώσιμη – κυκλική οικονομία. Υπάρχουν οι διαδικασίες, και συχνά η διαδικασία είναι η ασφάλεια, για να μην μπαίνει οποιοδήποτε υλικό. Δεν μπορούμε να αφήνουμε τα παιδιά απροστάτευτα.

– Οι σχολικές αίθουσες του μέλλοντος θα είναι προσαρμοσμένες στη λογική έδρα – θρανία; Τι καινοτόμο θα μπορούσε να γίνει επ’ αυτού;

Πιστεύω ότι είναι πια πολύ δύσκολο να φανταστεί κάποιος μια τάξη μόνο με την κλασική λογική έδρα-θρανία. Ίσως θα μπορούσε να το φανταστεί όπως θα το ήθελε. Εγώ θα ήθελα μια πιο ομαδοκεντρική τάξη. Είμαι και εγώ εκπαιδευτικός και στη σχολή όπου σπούδασα έμαθα ένα μοντέλο δασκαλοκεντρικό: ο δάσκαλος στο επίκεντρο. Όμως, βλέπουμε πια ότι αυτό χρόνο με τον χρόνο, πενταετία με την πενταετία αλλάζει. Τα παιδιά μπορούν να γίνουν το επίκεντρο, και αυτό επηρεάζει άμεσα και τη διαρρύθμιση της τάξης. Το είχα δει πολύ νωρίς, όταν συμμετείχα σε πρόγραμμα εκπαιδευτικής ανταλλαγής ως εκπαιδευτικός στη Φινλανδία. Εκεί τα παιδιά καθόριζαν τον ρυθμό της μάθησης. Ρωτούσαν τον δάσκαλο ή τη δασκάλα μόνο όταν δεν είχαν καταλάβει κάτι καλά. Αυτό ήταν κάτι που συνέβαλε πολύ στην ενδυνάμωσή τους.

Σήμερα συνεργάζομαι με το Πολυτεχνείο Κρήτης σε ένα ειδικό πρόγραμμα, χρηματοδοτούμενο από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, που θα μας δείξει πώς θα είναι η τάξη σε δέκα χρόνια. Ήδη έχουμε προτάσεις που περιλαμβάνουν, ευτυχώς, τη χρήση διαδραστικού πίνακα – σχεδόν όλες οι τάξεις στην Ελλάδα διαθέτουν πλέον, με τη βοήθεια του Ταμείου Ανάκαμψης. Φαντάζομαι μια «γωνιά περιβάλλοντος» με πιο βιωματικό τρόπο, μια γωνιά δημιουργίας όπου τα παιδιά φτιάχνουν μόνα τους πράγματα, εκφράζονται και νιώθουν την τάξη δική τους. Τα θρανία, αίθουσες και οι καρέκλες, θα μετακινούνται εύκολα, ώστε ο χώρος να προσαρμόζεται, όπως αλλάζει και η γνώση.

Θα με ρωτήσετε: «Θα είναι απαραίτητο να πηγαίνουν σχολείο;» Δεν θα ήθελα να σκεφτώ κάτι άλλο. Η κοινωνικοποίηση είναι εξαιρετικά σημαντική, ειδικά εκεί όπου μπορεί να προωθηθεί. Αλλά σίγουρα φαντάζομαι και ονειρεύομαι μια τάξη που τη ζεις περισσότερο, γιατί είναι δική σου. Αυτό θα ήθελα να είναι και 15 χρόνια μετά, όπως και τώρα βέβαια. Η τεχνολογία μπορεί να γίνει συμπληρωματικό μέσο: να απελευθερώνει τη φαντασία σου, τη δημιουργική σκέψη, τη σύνθεση, να ανοίγει ορίζοντες. Όταν βρίσκεσαι σε ένα χωριό στα Άγραφα Ευρυτανίας -από όπου κατάγομαι- και ανοίγεις, μέσω του διαδραστικού πίνακά, έναν νέο κόσμο, μπορείς να συνδεθείς με μια τάξη στη Λέρο ή στο κέντρο της Αθήνας. Δημιουργείται έτσι ένα τρίγωνο γνώσης, συνύπαρξης και ενσυναίσθησης, ιδιαίτερα για τα παιδιά που είναι απομονωμένα. Σε μια χώρα η οποία βάλλεται από το δημογραφικό, και όπως θα είναι η ανθρωπογεωγραφία στο μέλλον, η τεχνολογία μπορεί να γίνει ένα πραγματικό πλεονέκτημα: να συμπληρώνει και να διευρύνει τον ορίζοντα και τη φαντασία των παιδιών.

– Ποιες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να γίνουν σύμμαχοι στην εκπαίδευση;

Η Ελλάδα διαθέτει πλέον εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη και ένα από τα βασικά της κεφάλαια είναι η εκπαίδευση. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να μάθουμε στα παιδιά πώς να χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεν αρκεί να κάνει μια εργασία μια εφαρμογή ή να συγκεντρώσει όλες τις πηγές. Πρέπει να τις συνθέσεις, να επιλέξεις το κατάλληλο προοίμιο, το σωστό κύριο μέρος ώστε η δική σου εργασία που να σε εκφράζει. Άρα τα παιδιά πρέπει να μάθουν πώς να χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη ως προς την ανεύρεση των πόρων και των πηγών.

Το δεύτερο κομμάτι που είναι πάρα πολύ σημαντικό είναι οι επιμορφωτικές ανάγκες που έχουν και οι εκπαιδευτικοί και τα παιδιά. Έχουμε ήδη εντάξει εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης σε έργο που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης, ώστε μέσα από ερωτήσεις- απαντήσεις να εντοπίζουμε τρέχουσες αλλά και μελλοντικές ανάγκες επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών.

Τρίτο, και πολύ σημαντικό πεδίο, είναι ο επαγγελματικός προσανατολισμός. Μέσα στο επόμενο έργο που θα υλοποιήσουμε μαζί με τον ΕΟΠΠΕΠ, με τη συνδρομή του Διόφαντου, έχουμε εντάξει εργαλεία ΤΝ και machine learning: με τη χρήση ερωτηματολογίου, θα εντοπίζουμε κλίσεις, δεξιότητες και ποια είναι αυτά τα οποία τα παιδιά μπορούν να κάνουν καλύτερα. Φυσικά, αυτό δεν αντικαθιστά τους συμβούλους του επαγγελματικού προσανατολισμού. Άρα μιλάμε για συνύπαρξη: διά ζώσης, ασύγχρονη και σύγχρονη εκπαίδευση και ΤΝ, σε τρεις πολύ πρακτικές εφαρμογές.

«Φαντάζομαι και ονειρεύομαι μια τάξη που τη ζεις περισσότερο, γιατί είναι δική σου. Αυτό θα ήθελα να είναι και τώρα και 15 χρόνια μετά»

– Όλα αυτά ακούγονται όμορφα. Είναι, όμως, η εκπαιδευτική κοινότητα της Ελλάδας έτοιμη να δεχτεί αυτές τις αλλαγές;

Δεν θα πρέπει απαραίτητα να ψέγουμε έναν άνθρωπο επειδή φοβάται κάτι που δεν γνωρίζει. Αντίθετα, που πρέπει να ψέγουμε είναι την Πολιτεία -και εμάς τους ίδιους- αν δεν έχουμε δώσει τη δυνατότητα να επιμορφωθεί, ώστε ο φόβος και η αβεβαιότητα να καμφθούν. Γι’ αυτό οι προκάτοχοί μου -τους οποίους και ευχαριστώ- έθεσαν σε εφαρμογή το μεγαλύτερο πρόγραμμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα ψηφιακά μέσα. Στο πρόγραμμα αυτό υπάρχει σημαντική ενότητα για την ΤΝ, και χρήσεις οι οποίες διευκολύνουν την καθημερινότητα του δασκάλου στην τάξη: πρόσβαση στη βιβλιογραφία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και τα ψηφιακά μέσα.

Μέχρι το τέλος του 2025, πάνω από 150 χιλιάδες εκπαιδευτικοί θα έχουν επιμορφωθεί πάνω στα ψηφιακά μέσα. Η γνώση δεν σταματάει ποτέ. Θέλουμε οι εκπαιδευτικοί να εμπεδώσουν αυτό που γνωρίζουν και να μπορούν συνεχώς να αυξήσουν τις δεξιότητές και τις γνώσεις τους. Όχι μόνο μέσω ενός πιστοποιητικού, αλλά κυρίως μέσα από την καθημερινή πρακτική. Κάθε νέα δράση που εντάσσουμε συνοδεύεται από πρόβλεψη για επιμόρφωση. Και γνωρίζουμε πως δεν είναι κάτι στατικό: κάτι που σήμερα μπορούμε να θεωρούμε ότι το κατακτήσαμε μπορεί σε 5-6 μήνες να έχει ξεπεραστεί. Γι’ αυτό η επιμόρφωση είναι συνεχής διαδικασία, την οποία έχουμε εντάξει στο στρατηγικό μας σχέδιο.

– Τι χρειάζεται ώστε να γίνει πιο δημιουργική η εκπαίδευση και να μην στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παπαγαλία; Ποιο είναι το σημείο εκκίνησης σε μια νέα εποχή;

Έτσι μεγαλώσαμε και εμείς. Αν κάποιος σας έλεγε ότι θα μπορούσε να ξεριζώσει αυτή την νοοτροπία της αποστήθισης ξαφνικά μέσα σε 5, 10, 15 χρόνια, θα ήταν ψέμα. Οφείλω όμως να παραθέσω κάποια στοιχεία. Πιστεύω πάρα πολύ στη δύναμη των πολλαπλών πηγών, γι’ αυτό και αναφέρθηκα στα νέα προγράμματα σπουδών που επιτρέπουν να φτάνεις στο επιδιωκόμενο μαθησιακό αποτέλεσμα από διαφορετικές οδούς. Ως εκπαιδευτικός μπορείς να κάνεις το δικό σου υλικό, να βοηθήσει τα παιδιά να αντλήσει πηγές και να βοηθήσει τα παιδιά να καταλάβουν καλύτερα – γνωρίζοντας πως δεν μαθαίνουν όλοι με τον ίδιο ρυθμό ή τον ίδιο τρόπο. Κάποια σχολεία έχουν ήδη επιλέξει να κάνουν «τοπική ιστορία», κάτι που επιτρέψαμε με ειδική εγκύκλιο πριν από περίπου δύο μήνες και χάρηκα πάρα πολύ καθώς είχε μεγάλη ανταπόκριση.

Σε αυτό το τελικό αποτέλεσμα – να ξεφύγουμε δηλαδή από την αποστήθιση – θα βοηθήσει πάρα πολύ και η συζήτηση για το Εθνικό Απολυτήριο. Να μην είναι δηλαδή ο βαθμός και η είσοδος στο Πανεπιστήμιο το αποτέλεσμα μόνο μιας τρίωρης εξέτασης, των Πανελλαδικών Εξετάσεων, αλλά να φτάσουμε όταν είναι κατάλληλες οι συνθήκες να μιλάμε για μια «ανθολογία» επίδοσης, γραπτής και προφορικής, καθ’ όλη τη διάρκεια του Λυκείου. Αν πιάσουμε το νήμα από το νηπιαγωγείο, γιατί εκεί γίνονται όλες οι αλλαγές στην πρωτοβάθμια, εκεί πρέπει να καλλιεργηθούν, μπορούμε να ελπίζουμε σε μια γνώση η οποία παράγεται συνθετικά, πολύ δημιουργικά και δεν εξαρτάται από τη μνήμη ή τη δυνατότητα να μπορείς να αποστηθίζεις.

– Μπορεί να υπάρξει εξατομίκευση στη μάθηση;

Πάντα, επειδή θα είναι μια εξελισσόμενη και πολύ δυναμική διαδικασία. Η εκπαίδευση θα πηγαίνει με ρυθμούς που θα θέτουμε. Με εσωτερικούς και εξωτερικούς στόχους. Παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή ή το δημογραφικό ορίζουν την ατζέντα και επηρεάζουν την εκπαίδευση. Το συγκείμενο, όλο αυτό το οποίο ορίζει το πώς τελικά θα αλλάξει η τάξη και η τηλεκπαίδευση την οποία μάθαμε, δεν τα συζητούσαμε καν πριν από 50 χρόνια. Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι, όταν κλείνει το σχολείο λόγω καιρικών συνθηκών, μπορείς να κάνεις τηλεκπαίδευση; Πριν από 10 χρόνια δεν θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι αυτή τη στιγμή θα είχαμε σε μεγάλο αριθμό σχολείων τη δυνατότητα το παιδί, από όπου κι αν βρίσκεται, να μπορεί να συνδεθεί με μια τάξη ή ακόμα και με το ψηφιακό φροντιστήριο, το οποίο πλέον προσφέρουμε εδώ και έναν χρόνο. Να ξέρεις ότι έχεις μια εναλλακτική η οποία μπορεί να βοηθάει στην κοινωνική συνοχή και την ισότιμη πρόσβαση σε ευκαιρίες. Άρα θα έλεγα ότι όλα αυτά θα τα ορίζει και ένα περιβάλλον το οποίο θα αλλάζει γρήγορα. Φανταζόμαστε όμως σίγουρα ότι το δημογραφικό θα παίξει πολύ μεγάλο ρόλο, η κλιματική κρίση σίγουρα, αλλά και η δυναμική της τάξης: ο αριθμός των παιδιών, ο αριθμός των εκπαιδευτικών και η τεχνολογία. Όλα αυτά μαζί διαμορφώνουν ένα περιβάλλον το οποίο πρέπει να το παρακολουθούμε καθημερινά.

– Η ενσυναίσθηση έχει στην εκπαίδευση όσο χώρο θα έπρεπε;

Η ενσυναίσθηση ποτέ δεν θα έχει αρκετό χώρο, γιατί έρχεται, όχι να υποκαταστήσει τη γνώση, αλλά να τη συμπληρώσει. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και θα συνεχίσει να παίζει το ότι μπορούμε να έχουμε ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς στα σχολεία. Πέρα από το μάθημα το οποίο ξέρει να κάνει ένας δάσκαλος, ένας καθηγητής, μια καθηγήτρια, αναλαμβάνει συχνά και την ψυχολογική υποστήριξη των παιδιών. Από το ’20 και μετά καταφέραμε, και χαίρομαι που συνέδραμα κι εγώ σε αυτό, να υπάρχει ψυχολόγος και Κοινωνικός Λειτουργό ο οποίος μπορεί να ασχοληθεί εστιασμένα στον ψυχισμό των παιδιών. Δεν είναι εκεί μόνο για τα θέματα της βίας και της παραβατικότητας ή του εκφοβισμού. Είναι εκεί για οτιδήποτε μπορεί να συμβεί, όπως για παράδειγμα η διαχείριση της απώλειας. Έχουμε πολλά παιδιά τα οποία έχουν σημαντική απώλεια αυτή τη στιγμή, προσωπική, οικογενειακή και πολλές φορές ως εκπαιδευτικοί δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις.

Χαίρομαι ιδιαίτερα, γιατί σε πολλά σχολεία στην Ελλάδα, θα σας φέρω και συγκεκριμένο παράδειγμα, αρχίζουν και κάνουν προγράμματα που τα παιδιά τα ίδια τα εκπαιδεύονται ως «διαμεσολαβητές διαχείρισης κρίσεων» – τα mediators. Πρέπει να πω ότι λειτουργεί και στη Λευκάδα, όπου είδα με μεγάλη χαρά ότι τα παιδιά που πιστοποιούνται σαν διαμεσολαβητές γίνονται αυτά που θα έρθουν να γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ δύο συμμαθητών ή συμμαθητριών. Άρα όσο πιο πολύ δουλεύουμε και σε αυτό το κομμάτι, δηλαδή το να καταλαβαίνω τον διπλανό μου που μπορεί να μαθαίνει διαφορετικά, να μιλάει διαφορετικά, να έχει άλλες επιδόσεις ή και ένα διαφορετικό οικογενειακό και κοινωνικοικονομικό περιβάλλον, σίγουρα θα μας βελτιώσει πολύ ως κοινωνία.

– Τι μέτρα λαμβάνονται για τη συμπερίληψη παιδιών με αναπηρίες ή μαθησιακές δυσκολίες;

Δεν θα σταματήσουμε ποτέ να εξαντλούμε κάθε δημοσιονομικό περιθώριο, για να βοηθήσουμε τα παιδιά τα οποία σε πολλές περιπτώσεις πρέπει να σας πω ότι ήταν μέσα στα σπίτια τους. Δεν θα ξεχάσω ποτέ όταν ιδρύσαμε, και μάλιστα σε χρόνο ρεκόρ, ένα ειδικό σχολείο το οποίο μάλιστα βρισκόταν στην ίδια αυλή με ένα γενικό σχολείο στο Κρανίδι. Παιδιά τα οποία ήταν στο σπίτι είχαν την ευκαιρία πλέον να πηγαίνουν σχολείο. Ήταν από τις πιο συγκινητικές στιγμές: να μπορείς να ανοίξεις κλειστές πόρτες, ειδικά της ελληνικής περιφέρειας και να δώσεις τη δυνατότητα της μάθησης αλλά και της κοινωνικοποίησης σε παιδιά τα οποία μπορεί να είναι παιδιά με διαφορετικό τύπο αναπηρίας και σοβαρότητας.

Πρώτον, λοιπόν, έχουμε τα ειδικά σχολεία. Δεύτερον, ιδρύουμε περισσότερα τμήματα ένταξης. Παράλληλα, διαχειριζόμαστε συνεχώς αιτήματα για παράλληλη στήριξη που μπορεί να είναι σε ένα γενικό σχολείο αλλά όχι σε ένα ειδικό σχολείο και μπορεί να χρειάζεται ένα παιδί βοήθεια μετά από τη βεβαίωση που έχει πάρει από το αντίστοιχο κέντρο για τις μαθησιακές δυσκολίες. Θα θέλαμε περισσότερα ειδικά σχολεία μαζί με τα γενικά σχολεία, ώστε τα παιδιά να μπορούν να βρίσκονται μαζί και όχι μόνο στην αυλή αλλά και στην εκδρομή και σε κοινές δραστηριότητες και σε κάποια κοινά μαθήματα.

Ξέρω ότι οι γονείς έχουν μονίμως παράπονο με τον χρόνο που αντιμετωπίζεται ένα αίτημα στο ΚΕΔΑΣΥ, ένα κέντρο το οποίο κοιτάει τις μαθησιακές δυσκολίες και βγάζει τις βεβαιώσεις. Πρέπει να πω ότι για πρώτη φορά θα κάνουμε ψηφιακή πλατφόρμα το ’26 για το ΚΕΔΑΣΥ, όπως επίσης θα κάνουμε και εισαγωγή συγκεκριμένων διαγνωστικών μεθόδων που θα διευκολύνουν και τη διεπιστημονική προσέγγιση, όπως επίσης θα προσλάβουμε και καινούριο προσωπικό στα ΚΕΔΑΣΥ, για να επισπεύσουμε τη διαδικασία όσο γίνεται, χωρίς καμία έκπτωση ποιότητας ως προς τα παιδιά. Είναι παιδιά μας, θέλουμε να είναι ακριβώς στην ίδια διαδικασία όπως και τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης και θα θέλαμε συνεχώς να αυξάνεται το ποσοστό και αποφοίτησης αλλά και σύνδεσης με την επαγγελματική τους αποκατάσταση.

Αν πιάσουμε το νήμα από το νηπιαγωγείο, γιατί εκεί γίνονται όλες οι αλλαγές στην πρωτοβάθμια, εκεί πρέπει να καλλιεργηθούν, μπορούμε να ελπίζουμε σε μια γνώση η οποία παράγεται συνθετικά, πολύ δημιουργικά και δεν εξαρτάται από τη μνήμη ή τη δυνατότητα να μπορείς να αποστηθίζεις

– Ποια βήματα έχουν γίνει ή σχεδιάζονται, ώστε να προετοιμαστεί η νέα γενιά των εκπαιδευτικών;

Εδώ η κουβέντα πρέπει να γίνει και δεν γίνεται τόσο έντονα, και σε αυτό αναλαμβάνω και προσωπική ευθύνη να το κάνω, όσο καιρό μένω σε αυτό το υπουργείο, να εντατικοποιήσουμε την κουβέντα με τα παιδαγωγικά τμήματα αλλά και τα τμήματα κυρίως από τις σχολές, τις καθηγητικές όπως τις λέμε, που συνήθως έχουν σκέτους αποφοίτους που αμέσως μετά θα στελεχώσουν τα σχολεία. Το πιστοποιητικό παιδαγωγικής επάρκειας θα ενταχθεί θεσμικά στο επόμενο διάστημα ως προϋπόθεση για όποιον θέλει να εργαστεί στη δημόσια ή ιδιωτική εκπαίδευση. Γιατί καταλαβαίνουμε ότι είναι διαφορετικό να έχεις μάθει κάτι τέσσερα χρόνια και άλλο είναι να θέλεις να στραφείς και να εξειδικεύσεις στη σχέση σου με το παιδί και να γίνεις εν τέλει δημόσιος και ιδιωτικός λειτουργός στην εκπαίδευση.

Άρα προσέχουμε, και η αλήθεια είναι ότι βλέπω αλλαγές στα προγράμματα σπουδών, έτσι ώστε να εντάσσουμε και ζητήματα που έχουν να κάνουν όπως είπατε πριν με το θέμα της ενσυναίσθησης, με το πώς μαθαίνω, ποια είναι η διαφορετική προσέγγιση στην εκπαίδευση ή και με το τι γίνεται με την Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά αυτό νομίζω πρέπει να γίνει ακόμα πιο έντονα. Βέβαια πιστεύω στη συνεχή επιμόρφωση, στην αξιολόγηση, η οποία δεν έχει σκοπό να είναι ο «μπαμπούλας», αλλά είναι αυτή η οποία θα μας δώσει κίνητρο για να γινόμαστε όλοι καλύτεροι και καλύτερες.

– Πόσο θα αλλάξει ο χάρτης της εκπαίδευσης με την έλευση ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας;

Μένει να το δούμε. Εμείς ως κράτος οφείλουμε να κάνουμε κάτι πολύ βασικό και ήταν και ιδεολογικό πρόταγμα να δώσουμε στα παιδιά επιλογές. Το παιδί το οποίο έμαθε πριν από λίγο καιρό σε ποια σχολή μπήκε, στενοχωρήθηκε ή ενθουσιάστηκε, ήθελε να βρει μια άλλη επιλογή, είναι σημαντικό που πλέον έχει αυτή την επιλογή στη χώρα του με πλήρη επαγγελματικά δικαιώματα αλλά και ακαδημαϊκή αναγνώριση. Μένει όμως να δούμε όλο αυτό πόσο θα επηρεάσει ευρύτερα και τις περιφερειακές σχολές και τις σχολές των μεγάλων αστικών κέντρων και για αυτό χρειάζεται χρόνος και να δούμε ούτως ή άλλως και ποια άλλα πανεπιστήμια στο μέλλον πιθανότατα θα ενδιαφερθούν να έρθουν στην Ελλάδα. Είναι όμως χαρακτηριστικό, αυτό το οποίο εμείς έχουμε πει ως απαραίτητο πρόταγμα, ότι το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο δεν θα μείνει εκτός των εξελίξεων της χρηματοδότησης αλλά και της ενίσχυσης από την πλευρά του υπουργείου.

Αυτό το κάνουμε πράξη πρώτα απ’ όλα με το να συνεχίζουμε να διορίζουμε μέλη ΔΕΠ, αυτό έχει γίνει πολύ έντονα τα τελευταία χρόνια. Δεύτερον, να συνεχίζουμε να αυξάνουμε την επιδότηση στο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο, να εντάσσουμε συνεχώς κομμάτια ανακαινίσεων αλλά και δημιουργίας νέων εστιών, έτσι ώστε η φοιτητική στέγη να είναι κάτι που να μην αφορά ένα 5%- 8% των εισακτέων, αλλά να διευρύνεται συνεχώς το ποσοστό και βέβαια σε αυτό εντάσσονται και οι ανακαινίσεις και οι ενεργειακές και λειτουργικές αναβαθμίσεις και των ιδίων των πανεπιστημίων. Άρα θα έλεγα ότι αυτά τα τέσσερα κομμάτια, με την παράλληλη συνεχή σύνδεση και με τη χρηματοδότηση της ποιότητας εκπαίδευσης, είναι η στόχευσή μας για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Μακάρι πραγματικά να λειτουργήσουν έτσι και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, έτσι ώστε τα παιδιά να έχουν επιλογή και να γίνει και κάτι άλλο πολύ σημαντικό, να γίνει η Ελλάδα μας κόμβος και μια σημαντική, θα έλεγα, ευκαιρία και για όμορες κοντινές περιοχές οι οποίες θέλουν τα παιδιά τους να έρθουν να σπουδάσουν εδώ.

– Υπάρχει στον σχεδιασμό του υπουργείου να γίνει μάθημα υποχρεωτικής εκπαίδευσης η οδηγική συμπεριφορά στους δρόμους, ώστε να αποκτήσουμε ή να ενισχύσουμε την κουλτούρα που μας λείπει;

Ήδη στο εργαστήριο δεξιοτήτων που σας ανέφερα πριν, ένα από τα προσφερόμενα μαθήματα είναι της οδικής ασφάλειας και της οδηγικής συμπεριφοράς. Έχουμε όμως σκοπό μαζί με τον αναπληρωτή υπουργό, τον κύριο Κυρανάκη, να το κάνουμε πιο οριζόντιο και να μην είναι απλά μια επιλογή. Στόχος μας είναι τα παιδιά, ανάλογα με τη βαθμίδα, να έχουν ακούσει τουλάχιστον μία φορά μέσα στη χρονιά, σε ένα πρόγραμμα το οποίο θα το εκπονήσουμε, την αξία του να ξέρουν πώς να χρησιμοποιούν τον δρόμο με διαφορετικούς τρόπους. Μπορεί να είναι με το ποδήλατό τους, μετά όταν μεγαλώσουν θα είναι με το αυτοκίνητό τους, να ξέρεις να περπατάς. Να ξέρουν τα παιδιά να αναγνωρίζουν όλο αυτό το οποίο γίνεται γύρω τους. Άρα είναι διαβαθμισμένο περιεχόμενο το οποίο μαζί με το Υπουργείο Μεταφορών θα χτίσουμε, έτσι ώστε αυτό που ήδη προσφέρεται ως επιλογή -και εδώ ευχαριστώ και τους φορείς που μας βοηθούν πάρα πολύ σε αυτό- να είναι μία πανελλαδική πραγματικότητα. Να χρησιμοποιήσουμε και τα κέντρα οδηγικής συμπεριφοράς τα οποία υπήρχαν σε πολλά σημεία κυκλοφοριακής αγωγής στα παλιά κέντρα, αλλά συγχρόνως να έχουμε και επικαιροποιημένο υλικό το οποίο να έχει και πιο πολύ το βίωμα, γιατί κυρίως έτσι μαθαίνουν τα παιδιά, βιωματικά.

– Μπορούμε να φανταστούμε ένα σχολείο, ένα πανεπιστήμιο, χωρίς φυσική παρουσία. Μια εικονική πραγματικότητα δηλαδή, ένα virtual school.

Δεν θα ήθελα να το φανταστώ. Πιστεύω βαθιά στη διά ζώσης επαφή. Στη γειτνίαση ανθρώπων υπάρχει και ένα αξιακό κομμάτι που συχνά περνά χωρίς καν να χρησιμοποιούμε λέξεις: λεκτική και εξωλεκτική επικοινωνία. Αυτά τα στοιχεία είναι κρίσιμα για την κοινωνικοποίηση των παιδιών.

Σκέφτομαι αυτή τη στιγμή παιδάκια τα οποία μπορεί να είναι σε ένα πολύ μακρινό νησί. Οφείλουμε να συνεχίσουμε να τους δίνουμε τη δυνατότητα να μαθαίνουν και, αν έτσι αυτό γίνεται με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, εμείς θα εξαντλούμε τους πόρους, έτσι ώστε να το κάνουμε και με τον δάσκαλο διά ζώσης, αλλά και με ένα μάθημα ειδικότητας που ίσως να προσφέρεται μόνο μέσω της σύνδεσης με ένα άλλο σχολείο που το προσφέρει.

Αλλά από την άλλη το μεγαλείο της εκπαίδευσης για μένα βρίσκεται στη μαγεία της διά ζώσης διδασκαλίας. Βέβαια, επειδή είμαστε άνθρωποι οι οποίοι ακολουθούμε ακριβώς αυτό που είπαμε -την εξέλιξη, το περιβάλλον και το συγκείμενο-, θα συνεχίσουμε να δίνουμε στα σχολεία, στους εκπαιδευτικούς και στα παιδιά όλων των γενεών, αλλά και στους γονείς τους, τα εργαλεία έτσι ώστε να μπορούν να προχωρούν ανάλογα. Είτε είναι η γνώση για τα ψηφιακά μέσα, το κομμάτι όπως είπαμε της ανεύρεσης πηγών, το επιθυμητό και ευκταίο επίπεδο του να μαθαίνεις πώς να μαθαίνεις. Αλλά σίγουρα η τάξη του μέλλοντος θα έχει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Εγώ θα ήθελα να μην χάσουν τα παιδιά και το βίωμα και την αφή, επειδή θα είναι παιδιά τα οποία θα είναι με την οθόνη συνέχεια, θα ήθελα να εμπλουτίσουμε και το μάθημα το οποίο έχει να κάνει με τα εικαστικά, να αναγνωρίσουν τις διαφορετικές επιφάνειες, να ξαναχρησιμοποιήσουν τα χέρια τους, το να μπορέσουν να δημιουργούν. Σε αυτό ελπίζω πραγματικά και σε συνεργασία με το υπουργείο Πολιτισμού, το έχω συζητήσει με την κυρία Μενδώνη, γιατί τα παιδιά μας πρέπει να είναι πραγματικά πολυσχιδείς προσωπικότητες που να έχουν βιώσει πράγματα και να φεύγουν πολύ χορτασμένα από το σχολείο. Αυτό θα ήθελα να γίνεται και τώρα και σε 10 και σε 15 χρόνια.

– Αν βάλουμε σήμερα ένα προσωπικό μήνυμα σε μια χρονοκάψουλα ώστε να ανοιχτεί το 2040, τι θα θέλατε να πείτε στη Σοφία μετά από 15 χρόνια;

Θα ήθελα η Σοφία, σε 15 χρόνια από σήμερα, να είναι πολύ περήφανη για τις αποφάσεις που πήρε το 2025.