Πολυβραβευμένος και με συνεχή παρουσία στις γαλλικές σκηνές, ο Μαρκ Πακέν βρέθηκε σήμερα στο Μέγαρο Μουσικής και μίλησε για την «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, την οποία θα παρουσιάσει στις 26 και 27 Απριλίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών η Κομεντί-Φρανσέζ, 52 ολόκληρα χρόνια από την τελευταία εμφάνισή της στην Ελλάδα. Μαζί με το σκηνοθέτη βρίσκονταν και οι ηθοποιοί της παράστασης.
«Θα περίμενε κανείς διαβάζοντας την Αντιγόνη του Ανούιγ να είναι μια απλή διασκευή του έργου του Σοφοκλή, όμως δεν είναι έτσι», λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης Μαρκ Πακέν.
«Μέσα στο ζοφερό κλίμα της γερμανικής κατοχής, το 1944, ο Ανούιγ και ο Αντρέ Μπαρσάκ (σκηνοθέτης και διευθυντής του Théâtre de l’Atelier) αποφασίζουν να κάνουν κάτι πιο τολμηρό. Στο Παρίσι των συλλήψεων, των προκηρύξεων, των επιθέσεων, του φόβου και της βίας, η Αντιγόνη ενσαρκώνει ξαφνικά της ελπίδες μιας ολόκληρης γενιάς… Η Αντιγόνη έρχεται στη δική μας εποχή και μας ταρακουνάει. Ιδιόμορφη, πολεμική και ταυτόχρονα ποιητική μας κατακτά και μας συγκινεί με έναν τρόπο σχεδόν βίαιο. Μας θέτει αμείλικτα ερωτήματα… Νομίζω, ότι και σήμερα αυτή η φωνή έχει ακόμα τη δύναμη να μας αφυπνίζει», συμπληρώνει.
Σκηνοθέτης εξοικειωμένος με το σύγχρονο θέατρο, ο Πακέν, πιστεύει στα δυναμικά έργα και τα φροντίζει με κλασική αφοσίωση. Για την παράσταση αυτή δημιούργησε μια ατμόσφαιρα που παραπέμπει στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και ταυτόχρονα σε κάθε εποχή, παρουσιάζοντας ένα «απέριττο δράμα που αφορά τον καθένα».
Γοητευμένος από πολύ νέος από την ηρωίδα του Σοφοκλή, ο Ανούιγ την απομακρύνει από τον αρχαιοελληνικό μύθο και την κάνει σύμβολο της γαλλικής αντίστασης. Γραμμένη στην καρδιά της γερμανικής κατοχής, η συγκεκριμένη «Αντιγόνη» φέρνει σε αντιπαράθεση το «ρεαλισμό του κράτους» όπως ενσαρκώνεται από τον Κρέοντα με τον ιδεαλισμό μιας ηρωίδας που συμβολίζει την αντίσταση σε κάθε μορφής καταπίεση.
« Όταν μου πρότεινε η Μυριέλ Μαγιέτ- Χολτζ (γεν. διευθύντρια της Κομεντί Φρανσέζ) να συνεργαστούμε επέλεξα την “Αντιγόνη” γιατί έχει πάντα μηνύματα να μας απευθύνει. Ένα έργο πρωτότυπο, που με πρόσχημα το μύθο και την τραγωδία του Σοφοκλή, θέτει ένα ερώτημα που είναι διαρκώς επίκαιρο και απασχολεί κάθε γενιά: τι είναι η πολιτική; Στοχασμός ή απλώς ένα επάγγελμα; Θεωρώ πως κατά κύριο λόγο είναι το δεύτερο» ανέφερε ο Πακέν, συγκινημένος με την παρουσία του θιάσου στην Ελλάδα, που αποτελεί τη μοναδική ξένη χώρα στο πλαίσιο της περιοδείας της παράστασης.
Για τον ίδιο, η Αντιγόνη είναι μια γυναίκα που συναντάμε κάθε μέρα στους δρόμους, μια από αυτές που παλεύουν, πολλές φορές, απλώς και μόνο για να υπάρξουν. Δεν είναι μύθος, είναι κομμάτι του κόσμου μας. «Η πρεμιέρα της παράστασης το χειμώνα του 1944, στο Théâtre de l’Atelier, βρίσκει ηθοποιούς και θεατές τυλιγμένους σε κουβέρτες προσπαθώντας να προστατευθούν από το δριμύ ψύχος» υπενθυμίζει ο Πακέν. «Όμως το θέατρο ήταν γεμάτο, γιατί ήταν αναγκαίο ν’ ακουστεί αυτή η φωνή. Η Αντιγόνη έχει ακόμα τον χαρακτήρα του επείγοντος. Είναι αναγκαίο να ακουστεί και η φωνή της εξακολουθεί να αντηχεί και σήμερα».
Η Φρανσουάζ Ζιγιάρ, η Αντιγόνη της παράστασης, φοράει παντελόνι και πουκάμισο, είναι ένα αγοροκόριτσο εύθραυστο, αλλά αποφασισμένο απέναντι στον και απειλητικό Κρέοντα του Μπρούνο Ραφαέλι και απαντάει με το αφοπλιστικό «για μένα», όταν εκείνος τη ρωτάει γιατί κάνει ό,τι κάνει. Όπως επαναλαμβάνει και η ίδια η ηρωίδα «βρίσκομαι εδώ για να σας πω “όχι” και να πεθάνω».
«Ο καθένας μας μπορεί να συνδεθεί με την Αντιγόνη από νεαρή ηλικία. Όταν ξεκινούσαμε τη μελέτη του έργου δύο πράγματα μας απασχόλησαν: Αφενός, τι αναγκάζεται να απαρνηθεί κανείς καθώς μεγαλώνει. Κι αφετέρου αν υπάρχουν, σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο, “Αντιγόνες” που θέλουν να εκφράσουν την αντίθεσή τους απέναντι σε κάθε είδους καταπίεση, χειραγώγηση και να μην συμβιβαστούν με τις επιταγές του συστήματος. Σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας είχαμε κατά νου όλους όσους λένε “όχι” στα απολυταρχικά καθεστώτα, ακόμα κι αν στις πατρίδες τους αυτό ισούται με θάνατο. Η Αντιγόνη του Ανούιγ αρνείται να μεγαλώσει και ν’ αποδεχτεί κανόνες μέσα στους οποίους δεν θα αναγνωρίζει πια τον εαυτό της», λέει η Ζιγιάρ.
Για το βετεράνο ηθοποιό Μπρούνο Ραφαέλι το ενδιαφέρον της ανάγνωσης του Ανούιγ πάνω στο μύθο είναι, πως «η Αντιγόνη έχει δίκιο, αλλά και ο Κρέοντας δεν έχει άδικο». Ο διάλογος δηλαδή ανάμεσα στον εξουσιαζόμενο και τον εξουσιαστή είναι μια υπόθεση που παραμένει ανοιχτή και στην οποία οφείλει να απαντήσει μέσα του ο θεατής. Για τον ίδιο, η πρόθεση του Κρέοντα να σώσει την ανιψιά του Αντιγόνη, «είναι η ίδια η φωνή του νεαρού συγγραφέα που αρνείται να υποχωρήσει μπροστά στο ντετερμινισμό της ιστορίας, προκειμένου να αφήσει ζωντανή μία υποψία ελπίδας».
