Το Σαζάν, ένα μικρό νησί που ξεπροβάλλει στην Αδριατική, μοιάζει με παράδεισο. Στην αλβανική γλώσσα, ο «παράδεισος» λέγεται parajsa, αλλά τα τελευταία χρόνια πολλοί το αποκαλούν «το νησί του Τραμπ». Το νησί φιλοξενεί φίδια, τζιτζίκια, πουλιά και, σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες, μερικές αρκούδες που τρέφονται με άγρια λεβάντα και αιωνόβια πεύκα. Το καλοκαίρι, τουρίστες από τη γειτονική πόλη Βλόρα φτάνουν με φουσκωτά για να απολαύσουν δύο ώρες κολύμπι σε μια μεγάλη παραλία και να επισκεφθούν το σπήλαιο του Χατζή Αλή, ενός πειρατή του 17ου αιώνα που έκρυψε εκεί θησαυρούς. Το σπήλαιο έχει μετατραπεί σε φυσική «καθεδρική» κατοικία για τις θαλάσσιες χελώνες.
Για περίπου 60 χρόνια, το Σαζάν υπήρξε στρατιωτική βάση, υπό καθεστώς μυστικότητας. Από αυτήν απομένουν σήμερα ερείπια οχυρών και χιλιάδες νάρκες. Ο Ενβέρ Χότζα, ο κομμουνιστής δικτάτορας που κυβέρνησε την Αλβανία για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες, ήταν ιδιαίτερα παρανοϊκός, φοβούμενος απόβαση Ιταλών, Γιουγκοσλάβων, Αμερικανών και Ρώσων, έχοντας μακροχρόνια συμμαχία με την Κίνα. Στον προσωπικό του «ακρωτήριο των Συρτών», είχε αναπτύξει μικρές στρατιωτικές δυνάμεις. Όταν το καθεστώς κατέρρευσε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το Σαζάν έγινε μια ακατοίκητη «ουδέτερη ζώνη», η τελευταία ακατοίκητη νήσος της Αδριατικής.
Πώς ξεκίνησαν όλα
Η αγάπη της Ιβάνκα Τραμπ και του συζύγου της, Τζάρεντ Κούσνερ, για το Σαζάν ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια, κατά τη διάρκεια των διακοπών τους στην Ελλάδα με τα παιδιά τους, σύμφωνα με την lepoint. Στα Τίρανα, την πρωτεύουσα της Αλβανίας, όπου η ζήτηση για πολυτελή ξενοδοχεία έχει τριπλασιαστεί μέσα σε δέκα χρόνια, η κυβέρνηση άρπαξε την ευκαιρία. Ο Αουρόν Ταρέ, πρώην αρχαιολόγος και νέος διευθυντής της Εθνικής Υπηρεσίας Ακτογραμμής Αλβανίας, οργάνωσε μια εξατομικευμένη ξενάγηση για την οικογένεια Τραμπ-Κούσνερ και μερικούς πιθανούς επενδυτές, όπως ο Νάσερ αλ-Κελάιφι, ιδιοκτήτης της Παρί Σεν Ζερμέν και ένας επιχειρηματίας από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Διαθέσιμα ήταν ελικόπτερα και ένα πολυτελές γιοτ.
Η ξενάγηση περιλάμβανε επίσκεψη στη βίλα του Τζορτζ Τένεντ, γιου Αλβανών μεταναστών και πρώην επικεφαλής της CIA επί προεδρίας Κλίντον και Μπους, καθώς και γεύμα στο καλύτερο εστιατόριο με ψάρια, με τον Αλβανό πρωθυπουργό Έντι Ράμα, παλιό συμπαίκτη του Αουρόν Ταρέ, ως οικοδεσπότη. Η επίσκεψη στέφθηκε με επιτυχία, με το ζευγάρι να σχεδιάζει την επένδυσή του. Τον επόμενο χρόνο, ο Τζάρεντ Κούσνερ επέστρεψε στην Αλβανία, προκειμένου να επενδύσει πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια, όχι μόνο στο Σαζάν, αλλά και σε μια τεράστια περιοχή βόρεια της Βλόρα, όπου σήμερα δεν υπάρχει καμία κατασκευή. Τον Δεκέμβριο του προηγούμενου έτους, έναν μήνα μετά την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, υπέγραψε προκαταρκτική συμφωνία για μίσθωση 99 ετών.
Ο ισχυρός Κούσνερ
Η επένδυση του ζευγαριού δεν είναι απλώς μια ιστορία γοητείας. Ο Τζάρεντ Κούσνερ, με βάση το Μαϊάμι και δισεκατομμύρια δολάρια σε περιουσιακά στοιχεία κυρίως στη Μέση Ανατολή, δεν είναι κάποιος αφελής επενδυτής. Ένας από τους καθοδηγητές του στα Βαλκάνια είναι ο Ρίτσαρντ Γκρένελ, πρώην Αμερικανός πρεσβευτής στη Γερμανία και απεσταλμένος ειδικός σε Σερβία και Κόσοβο. Μαζί διαπραγματεύτηκαν και άλλη επένδυση: ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο στο κέντρο του Βελιγραδίου, στη Σερβία, όπου είχε έδρα το επιτελείο του στρατού και καταστράφηκε από βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ το 1999. Ο «Πύργος Τραμπ», όπως ονομάζεται, θα φιλοξενεί ξενοδοχείο πολυτελείας, εμπορική γκαλερί και διαμερίσματα υψηλής αξίας.
Η επένδυση προκάλεσε αντιδράσεις: μια ειδική νομοθεσία αφαίρεσε την προστασία του κτιρίου από το Εθνικό Μητρώο Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με αποτέλεσμα ακόμα και υπάλληλος του υπουργείου Πολιτισμού να παραιτηθεί. Η Σέρβα δικηγόρος, Καταρίνα Κόστιτς, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Ανεξαρτήτως της αισθητικής του κτιρίου πριν από τον βομβαρδισμό, το σχέδιο του “Πύργου Τραμπ” είναι άρνηση της ιστορίας μας». Παράλληλα, ο Ράντοβαν Κούπρες, ιδρυτής της CRTA που υπερασπίζεται τη διαφάνεια, τόνισε ότι «το πρόβλημα δεν είναι η οικογένεια Τραμπ, αλλά η πολιτική μας τάξη».
Η συνεργασία με τον Κούσνερ δίνει πρόσβαση σε επενδυτές της Μέσης Ανατολής και στην αμερικανική προεδρία. Παρά την έλλειψη επίσημης θέσης, ο Κούσνερ παραμένει ισχυρός, ιδιαίτερα σε θέματα όπως η Ουκρανία και η Μέση Ανατολή, όπου συνδέεται με Ισραηλινούς ηγέτες και τον Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ακόμη και κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Γάζα, έκανε προτάσεις για την ανάπτυξη ακίνητης περιουσίας κατά μήκος της ακτογραμμής.
Επιχειρήσεις με αδιαφανείς πρακτικές και επενδύσεις δισεκατομμυρίων
Ο Τζόνι Βόρψι δεν ασχολείται με τις μεγάλες υποθέσεις του κόσμου. Το αντικείμενό του είναι τα πουλιά. Η διδακτορική του διατριβή επικεντρώθηκε στη μετανάστευση των πουλιών στη Μεσόγειο. Ως ένας από τους υπεύθυνους της PPNEA, μιας τοπικής ΜΚΟ για τη διατήρηση της φύσης, εκφράζει έντονη ανησυχία. Ξεδιπλώνει έναν μεγάλο γεωγραφικό χάρτη και εξηγεί: «Είναι πολύ απλό. Εδώ φαίνονται οι κύριες διαδρομές των πουλιών στη Μεσόγειο. Η λιμνοθάλασσα της Βλόρα αποτελεί σημαντικό σταθμό. Είναι όμορφο να πολλαπλασιάζουμε τα έργα ακινήτων και να αστικοποιούμε ολόκληρη την περιοχή, αλλά δεν παύει να είναι μια καταστροφή».
Ο Όλσι Νίκα, μέλος της οργάνωσης EcoAlbania, ανησυχεί για το τεράστιο αεροδρόμιο που κατασκευάζεται στη Βλόρα, το οποίο προορίζεται να προσελκύσει επενδυτές και τουρίστες από όλο τον κόσμο. «Για λίγα δολάρια, κινούμαστε αντίθετα στην Ιστορία. Είχαμε έναν από τους πιο όμορφους και ανέγγιχτους τόπους της Μεσογείου. Αυτό θα μπορούσε να είναι η πηγή πλούτου μας σε 20 χρόνια», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Για εκείνον υπάρχει και άλλο σκάνδαλο: η κατασκευή του νέου αεροδρομίου ανατέθηκε σε αδιαφανείς εταιρείες, όπως η ελβετική Mabetex, η οποία είχε στο παρελθόν καταδικαστεί για διαφθορά σε έργα ανακαίνισης στη Ρωσία. «Οι πολιτικοί μας πουλάνε όνειρα: “Θα γίνουμε το Σεν Τροπέ του μέλλοντος”, λένε. Αλλά στην πραγματικότητα θα βυθιστούμε κάτω από τόνους σκυροδέματος και θα γίνουμε το πλυντήριο όλης της Ευρώπης».
Από την άλλη, στον 9ο όροφο της Silver Tower στα Τίρανα, η Ελίρα Κοκόνα διευθύνει την κυβερνητική υπηρεσία που έχει την αποστολή να παραχωρήσει στους επενδυτές τα πιο πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία του κράτους, με στόχο την αξιοποίησή τους. «Η χώρα είναι φτωχή και έχουμε καθυστερήσει», λέει, δείχνοντας μια συλλογή αρχιτεκτονικών μακετών που κοσμεί τα ράφια των γραφείων της. Πριν από μερικούς μήνες, η κυβέρνηση ξεκίνησε διεθνή διαγωνισμό για τη μετατροπή του παλιού θερινού παλατιού του δικτάτορα Ενβέρ Χότζα σε ξενοδοχείο.
Ορισμένοι αρχιτέκτονες έδωσαν προτεραιότητα στη φύση, ενώ άλλοι στη δημιουργικότητα. «Και εσείς, ποιο έργο θα επιλέγατε;», ρωτά με λαμπερά μάτια. Η Κοκόνα είναι υπεύθυνη για την παραχώρηση του νησιού Σαζάν στον Τζάρεντ Κούσνερ. «Οι διαπραγματεύσεις είναι επαγγελματικές. Δεν είμαι εγώ αυτή που δίνει το πράσινο φως σε ένα τραπέζι ανάμεσα σε δύο ποτήρια ρακί. Προς το παρόν, οι δικηγόροι μας συνεργάζονται με στόχο να εξυπηρετηθεί το συμφέρον κάθε πλευράς. Στη συνέχεια, οι τραπεζίτες θα καθορίσουν την τελική τιμή και τις υποχρεώσεις όλων».
Μέχρι στιγμής, όπως εξηγεί, έχει έρθει σε επαφή μόνο με τον «Μπράιαν», εκπρόσωπο του Κούσνερ στην Αλβανία. Τον γαμπρό του Ντόναλντ Τραμπ τον συνάντησε μόλις μία φορά σε εστιατόριο, μέσω ενός κοινού φίλου. «Ήταν ευγενική συνάντηση», είπε. Η επίσκεψη στην παραλία μαζί δεν είναι ακόμη στο πρόγραμμα.
Το 2021 ιδρύθηκε το επενδυτικό ταμείο Affinity Partners του Τζάρεντ Κούσνερ, το οποίο συγκέντρωσε 2 δισεκατομμύρια δολάρια από το Σαουδαραβικό Δημόσιο Ταμείο Επενδύσεων (Public Investment Fund), άμεσα υπό την ηγεσία του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (γνωστού και ως MBS), ο οποίος πρόσφατα επισκέφθηκε τον Λευκό Οίκο. Στους επενδυτές περιλαμβάνονται επίσης τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ (1,5 δισ. δολάρια). Με τους σαουδαραβικούς εταίρους του, ο Κούσνερ απέκτησε πρόσφατα την Electronic Arts, έναν από τους μεγαλύτερους εκδότες βιντεοπαιχνιδιών, έναντι 55 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
