Ο άνδρας που πιστεύεται ότι είναι ο νέος ηγέτης του ISIS διοικεί ένα παγκόσμιο δίκτυο μαχητών από μια ορεινή περιοχή της Σομαλίας, έπειτα από χρόνια προώθησης του εξτρεμισμού σε βρετανικά τζαμιά. Ο Αμπντούλ Καντίρ Μουμίν, ο νεότερος ανώτατος διοικητής του Ισλαμικού Κράτους, γνωστός για τη γοητευτική προσωπικότητά του και την ισχυρή ικανότητά του στη στρατολόγηση, παραμένει φυγάς, ενώ οι δυνάμεις της Σομαλίας προσπαθούν να τον εντοπίσουν. Όταν το ISIS έχασε το αυτοανακηρυγμένο χαλιφάτο τους στη Συρία και στο Ιράκ το 2009, η απώλεια εδαφών δεν σήμανε και το τέλος της οργάνωσης. Αντιθέτως, νέα παρακλάδια αναδύθηκαν από τα ερείπια σε άλλες περιοχές του κόσμου, ιδιαίτερα στην Αφρική, όπου οι τζιχαντιστές κατάφεραν να εκμεταλλευτούν την πολιτική αστάθεια και την εύθραυστη διακυβέρνηση.

Από τα απομακρυσμένα βουνά Καλ Μισκάαντ στην Πουντλάντ, μια ημιαυτόνομη περιοχή στη βορειοανατολική Σομαλία, ο Μουμίν επιδίωξε να αναβιώσει το χαλιφάτο από τα συντρίμμια. Κρυμμένος βαθιά στο απομονωμένο καταφύγιο στη ξηρή περιοχή Μπάρι, ο Μουμίν αύξησε τις δυνάμεις του από 30 σε περίπου 1.200 μαχητές έως το τέλος του 2024, αναβαθμίζοντας το νεοσύστατο παρακλάδι σε σημαντική επιχειρησιακή δύναμη εντός του παγκόσμιου δικτύου του ISIS. Ως χρηματοοικονομικό κέντρο της οργάνωσης, το ISIS Σομαλίας φέρεται να χρηματοδότησε σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων παγκοσμίως, όπως τις δύο επιθέσεις αυτοκτονίας έξω από το αεροδρόμιο της Καμπούλ το 2021, στις οποίες σκοτώθηκαν 169 Αφγανοί και 13 Αμερικανοί στρατιώτες.

Η εργασία σε βρετανικά τζαμιά

Προτού όμως ο Μουμίν αρχίσει να αναδομεί το ISIS, είχε εργαστεί επί μία δεκαετία σε βρετανικά τζαμιά, όπου, σύμφωνα με πηγές ασφαλείας, ήταν μέρος ενός ισχυρού «δικτύου στρατολόγησης» που έπειθε δεκάδες νεαρούς Βρετανούς να ταξιδέψουν στη Σομαλία. Γεννημένος στην Πουντλάντ στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ο δυσπρόσιτος τζιχαντιστής ξεχωρίζει για τη χαρακτηριστική κόκκινη βαμμένη γενειάδα του και τα κατάλευκα δόντια του. Έζησε μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής του στη Σομαλία πριν εγκαταλείψει τη χώρα τη δεκαετία του 1990 λόγω του εμφυλίου πολέμου. Εγκαταστάθηκε στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας με τη σύζυγο και το παιδί του, αλλά φέρεται να αναγκάστηκε να μετακινηθεί γύρω στο 2000 αφού φέρεται να ανέφερε σε έναν δημοσιογράφο που δούλευε μυστικά ότι θα ακρωτηρίαζε γενετικά την κόρη του, σύμφωνα με την Daily Mail.

Ο Μουμίν στη συνέχεια μετακόμισε στην Αγγλία, όπου έγινε ιεροκήρυκας στο τζαμί Κούμπα στο Λέστερ, γρήγορα όμως προκάλεσε αντιδράσεις λόγω της ακραίας ερμηνείας του στις γραφές. Έπειτα από καταγγελίες μετακινήθηκε στο Λονδίνο και έγινε προσκεκλημένος ομιλητής στο τζαμί του Γκρίνουιτς, όπου διασταυρώθηκε με δύο από τους πιο διαβόητους τρομοκράτες της Βρετανίας. Ο ένας ήταν ο Μοχάμεντ Εμγουάζι, γνωστός ως «Τζιχάντι Τζον», μέλος των διαβόητων ISIS Beatles που εκτέλεσαν δυτικούς δημοσιογράφους και εργαζομένους ανθρωπιστικών οργανώσεων στο Ιράκ και στη Συρία το 2014 και 2015. Ο άλλος ήταν ο Μάικλ Αντεμπολάτζο, που δολοφόνησε τον στρατιώτη Λι Ρίγκμπι με μαχαίρι κοντά στους στρατώνες του Βασιλικού Πυροβολικού στο Γούλιτς το 2013. Οι καταδικασμένοι τρομοκράτες είχαν παρακολουθήσει το τζαμί του Γκρίνουιτς και αργότερα προσπάθησαν ανεπιτυχώς να ενταχθούν σε εξτρεμιστικές ομάδες στη Σομαλία.

Πριν από 15 χρόνια, αρκετοί στη δυτική κοινότητα πληροφοριών πίστευαν ότι είχαν δει για τελευταία φορά τον Μουμίν όταν, ενώ βρισκόταν υπό έρευνα από τη MI5, διέφυγε από τη Βρετανία και επέστρεψε στη Σομαλία. Τον Απρίλιο, ο στρατηγός Μάικλ Λάνγκλεϊ, τότε επικεφαλής της Διοίκησης Αφρικής των ΗΠΑ, ανακοίνωσε στο Κογκρέσο ότι «το ISIS ελέγχει το παγκόσμιο δίκτυό του από τη Σομαλία», ενώ Αμερικανοί αξιωματούχοι περιέγραψαν τον Μουμίν ως τον νέο αρχηγό της οργάνωσης. Όταν οι υπηρεσίες πληροφοριών έδειξαν ότι ο Μουμίν σχεδίαζε να καταλάβει την πόλη-λιμάνι Μποσάσο στη βορειοανατολική Σομαλία, οι δυνάμεις της Πουντλάντ και οι αμερικανικές αρχές ξεκίνησαν επιχειρήσεις εναντίον του.

Ύστερα από σχεδόν έναν χρόνο έντονων συγκρούσεων, που υποστηρίχθηκαν από αμερικανικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς, οι δυνάμεις του Μουμίν έχουν αποδυναμωθεί σημαντικά, όμως ο ηγέτης του ISIS εξακολουθεί να διαφεύγει. Στις 25 Νοεμβρίου, περίπου 200 Αμερικανοί άνδρες των ειδικών δυνάμεων πραγματοποίησαν επιχείρηση σε συνεργασία με αντιτρομοκρατικές μονάδες της Πουντλάντ, στοχοποιώντας το οχυρό του στην κοιλάδα Μπαλαντέ. Οι αμερικανικές δυνάμεις επιβιβάστηκαν σε ελικόπτερα MH-60, ενώ drones MQ-9 Reaper εξαπέλυσαν ακριβείς βομβαρδισμούς στο σύμπλεγμα που θεωρείται ότι φιλοξενούσε μαχητές, στις περιοχές Χαμπαρμπακούτζε και Μαρεέρο της κοιλάδας. Οι αρχικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι ένας ανώτερος διοικητής του ISIS και μεταξύ 10 και 15 μαχητών από τη Συρία, την Τουρκία και την Αιθιοπία σκοτώθηκαν στην επίθεση. Κοινές δυνάμεις κατέστρεψαν επίσης αποθήκες όπλων και εξοπλισμό που χρησιμοποιούνταν σε επιχειρήσεις εξόρυξης χρυσού από το ISIS, οι οποίες αποτελούσαν βασική οικονομική πηγή για την οργάνωση, σύμφωνα με τοπικά μέσα.

Ωστόσο, οι υπηρεσίες πληροφοριών της Πουντλάντ εκτιμούν ότι παραμένουν περίπου 200 μαχητές στα βουνά Καλ Μισκάαντ, ανάμεσά τους και ο ίδιος ο Μουμίν, ο οποίος αναγκάζεται να ζει μια νομαδική ζωή μακριά από την κύρια δύναμη, μετακινούμενος, κουτσαίνοντας από σπηλιά σε σπηλιά. «Θα συνεχίσουμε τον ιερό μας πόλεμο μέχρι να γευτούμε τον θάνατο όπως ο αδελφός μας Οσάμα», δήλωσε ο Μουμίν μετά τον θάνατο του Οσάμα Μπιν Λάντεν από τους Αμερικανούς Navy SEALs στο Αμποταμπάντ το 2011. «Ή μέχρι να νικήσουμε και να κυβερνήσουμε ολόκληρο τον κόσμο», πρόσθεσε ο αρχηγός του ISIS. Όπως και ο Μπιν Λάντεν, ο οποίος διέφυγε από τις αμερικανικές δυνάμεις μέσω υπόγειων σηράγγων στην Τόρα Μπόρα του Αφγανιστάν το 2001, ο Μουμίν αξιοποιεί το φυσικό περιβάλλον για να προστατευτεί, χρησιμοποιώντας τη φύση ως ασπίδα απέναντι στις αρχές.

«Η ημέρα που θα σκοτώσουμε τον Μουμίν θα είναι η πιο ευτυχισμένη της ζωής μου», δήλωσε στον Times ο λοχαγός Όμαρ Γιουσούφ Μοχάμεντ, αξιωματικός της Ναυτικής Αστυνομικής Δύναμης της Πουντλάντ (PMPF). Ο Μοχάμεντ, 40 ετών, μάχεται εδώ και έναν χρόνο μια διεθνή ομάδα μαχητών σε έναν σκληρό πόλεμο με στόχο την εξάλειψη της τρομοκρατικής οργάνωσης. «Είναι σαν ιός που έχει έρθει εδώ και έχει μολύνει τη γη μας με την ιδεολογία μίσους του, φέρνοντας θάνατο και πόνο στον λαό μας», πρόσθεσε. Ο Μουμίν ξεχωρίζει επειδή δεν ισχυρίζεται καταγωγή από τον προφήτη Μοχάμεντ, κάτι που θεωρείται προαπαιτούμενο για τους χαλίφηδες του Ισλαμικού Κράτους. Η άνοδός του στην ηγεσία της οργάνωσης αποδίδεται στη γοητευτική προσωπικότητά του και στην εκτεταμένη εμπειρία του στον χώρο του εξτρεμισμού και της στρατολόγησης.

Η ικανότητα της στρατολόγησης

Στη Βρετανία, φέρεται να προσπάθησε να στρατολογήσει νέους σε mafrishes, καφενεία της κοινότητας όπου συγκεντρώνονταν άνδρες και μασούσαν khat, μια ναρκωτική ουσία δημοφιλή σε Σομαλούς και Αιθίοπες. Οι υπηρεσίες ασφαλείας εντόπισαν τις ύποπτες δραστηριότητές του, τις οποίες εκείνος κατηγόρησε ως παρενόχληση. Το 2010 διέφυγε από το Ηνωμένο Βασίλειο και επέστρεψε στη Σομαλία, όπου κατά την άφιξή του ορκίστηκε αμέσως πίστη στην Αλ Σαμπάμπ, μια τζιχαντιστική οργάνωση που συνδέεται με την Αλ Κάιντα. Τον Οκτώβριο του 2015 αποσκίρτησε προς το ISIS μέσω ηχητικού μηνύματος που δημοσιεύθηκε διαδικτυακά, στο οποίο δήλωνε την αφοσίωσή του στο ανερχόμενο χαλιφάτο. Ισχυρίστηκε ότι διοικούσε «τους μουτζαχεντίν της Σομαλίας», ενώ στην πραγματικότητα μόνο περίπου δύο δωδεκάδες μαχητές της Αλ Σαμπάμπ αποσκίρτησαν μαζί του. Τότε, λίγοι αξιωματούχοι ανησυχούσαν ότι η μικρή αυτή δύναμη θα αποτελούσε σοβαρή απειλή, όμως με τον χρόνο έγινε σαφές ότι η νέα οργάνωση ήταν επικίνδυνη.

Τα κρυσφήγετα

Σήμερα, οι μαχητές του Μουμίν κρύβονται σε ένα οχυρωμένο δίκτυο σπηλαίων στην κοιλάδα Μπααλάαντε, αλλά οι δυνάμεις της Πουντλάντ εκτιμούν ότι δεν θα μπορέσουν να αντέξουν για πολύ. Ο ηγέτης αναγκάζεται να ταξιδεύει μεταμφιεσμένος ή μέσα στη νύχτα και επικοινωνεί με τους συμβούλους του μόνο μέσω γραπτών μηνυμάτων, ώστε να αποφύγει τη σύλληψη. «Είναι περικυκλωμένοι. Δεν έχουν πού να πάνε. Δεν έχουν προμήθειες και επιβιώνουν τρώγοντας πουλιά, φυτά, χόρτα. Ακόμη και κρέας γαϊδάρου», είπε ο λοχαγός Μοχάμεντ στους Times. «Δεν μπήκαν καν στον κόπο να περισυλλέξουν τους νεκρούς τους. Η κοιλάδα είναι γεμάτη κόκαλα. Όλοι οι πόλεμοι είναι σκληροί, αλλά αυτός έχει ξεπεράσει κάθε όριο», συμπλήρωσε.

Παρά τη δυσχερή θέση τους, οι δυνάμεις του Μουμίν είναι εξοπλισμένες με προηγμένα όπλα από το εξωτερικό. Τον Ιανουάριο, οι δυνάμεις της Πουντλάντ δέχθηκαν επίθεση από σμήνος drones, μια τεχνολογία που τότε δεν διέθεταν, το οποίο κατέστρεψε έξι οχήματά τους. Δέχθηκαν επίσης πυρά ελεύθερων σκοπευτών, αντιαρματικά, ρουκέτες RPG και νάρκες κατά προσωπικού, όπλα που πιστεύεται ότι διακινήθηκαν λαθραία από την Υεμένη. Τον Φεβρουάριο, οι δυνάμεις της Πουντλάντ κατέλαβαν χωριά και μια σημαντική βάση του ISIS στα βουνά Μισκάαντ, όπου εντοπίστηκαν τουλάχιστον δύο χιλιάδες βλήματα. Ο συνταγματάρχης Αμπντιαζίς Σανκουσοκόντ, 47 ετών, ειδικός σε εκρηκτικά που παραλίγο να σκοτωθεί από αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό τον Μάρτιο, είπε στους Times: «Πρόκειται για έμπειρους μηχανικούς από τη Μέση Ανατολή που κατασκεύασαν αυτά τα βλήματα. Ξέρουν πολύ καλά τι κάνουν».

Τα στρατηγικά χωριά Ντααντάαρ και Ντασάαν στην κοιλάδα Τόγκα Τζέσελ απελευθερώθηκαν από τις δυνάμεις της Πουντλάντ σε επιχείρηση τον Φεβρουάριο. Ωστόσο, όταν οι δυνάμεις έφτασαν στα οχυρά, οι μαχητές του ISIS είχαν ήδη διαφύγει βαθύτερα στα βουνά. Πλέον, το μόνο που απομένει από την παρουσία τους στις σπηλιές πίσω από τα χωριά είναι προπαγανδιστικά γκράφιτι, κουτιά με σοκολατένια μπισκότα, τσίχλες με καφεΐνη και μεγάλος αριθμός άδειων συσκευασιών χαπιών. Σύμφωνα με τους άνδρες της Πουντλάντ, τα μη επισημασμένα κουτιά περιείχαν διεγερτικές ουσίες που χρησιμοποιούσαν οι μαχητές στη μάχη για αντοχή και θάρρος. Σε άλλους αυτοσχέδιους οικισμούς μέσα στις ορεινές κοιλότητες, οι δυνάμεις ανακάλυψαν μια κοινότητα που λειτουργούσε ως νοσοκομείο, με προηγμένο εξοπλισμό όπως ακτινολογικά μηχανήματα και αξονικούς τομογράφους. Σε άλλες βάσεις βρέθηκαν ραπτομηχανές και σόλες από μισοτελειωμένα παπούτσια.

Γυναίκες και παιδιά

Πολλοί μαχητές επέλεξαν να ενταχθούν στην αναπτυσσόμενη ομάδα του Μουμίν μαζί με τις συζύγους και τα παιδιά τους. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι πέρα από την αρχική δύναμη των 1.200 μαχητών, υπήρχαν επιπλέον 800 γυναίκες και παιδιά. Πιστεύεται ότι μόνο 80 απομένουν έπειτα από σχεδόν έναν χρόνο συγκρούσεων. Ο Άχμεντ Γκάλοου, ανώτερος αξιωματικός πληροφοριών της Υπηρεσίας Ασφαλείας Πληροφοριών Πουντλάντ, είπε στους Times: «Βρήκαμε πακέτα από πάνες Pampers, βρήκαμε ακόμη και τσάντες Louis Vuitton». Ανώτερα στελέχη όπως ο Μουμίν πιστεύεται ότι ζούσαν σε σπηλιές με ξεχωριστούς χώρους για ύπνο, μαγείρεμα και προσευχή, στοιχείο που δείχνει ότι οι μαχητές σχεδίαζαν μακροχρόνια διαβίωση στο σημείο.

Οι υπηρεσίες πληροφοριών δείχνουν ότι τρομοκράτες από περισσότερες από 30 χώρες ταξίδεψαν στη Σομαλία για να ενταχθούν στον Μουμίν, με μαχητές από την Τανζανία, το Μαρόκο, την Υεμένη, τον Καναδά, την Αργεντινή και τη Γερμανία. Σύμφωνα με τους άντρες της Πουντλάντ που εργάζονται στα κεντρικά της Μποσάσο, σχεδόν κάθε ήπειρος εκπροσωπείται στα κατασχεθέντα διαβατήρια των μαχητών. Μεταξύ αυτών βρίσκονται πρόσφυγες του Ισλαμικού Κράτους που εγκατέλειψαν τη Μέση Ανατολή το 2019 αναζητώντας ασφαλές καταφύγιο μετά την κατάρρευση του λεγόμενου χαλιφάτου, αλλά και ευκαιριακοί που πίστεψαν στο ψέμα ότι θα αποκτούσαν σύζυγο και θα λάμβαναν μισθό 2.000 δολαρίων στη Σομαλία.

Οι νέοι στρατολογημένοι υποβάλλονται σε εξάμηνο πρόγραμμα εκπαίδευσης. Το 2014 η οργάνωση δημοσίευσε προπαγανδιστικό βίντεο με μασκοφόρους που συμμετείχαν σε στρατιωτική εκπαίδευση κοντά στο Σίμπααμπ, το χωριό που λειτουργούσε ως πρωτεύουσα της οργάνωσης. Σε πλάνα του 2016, ο Μουμίν εμφανίζεται μπροστά από νεοσύλλεκτους με ένα Καλάσνικοφ στον ώμο, έτοιμος να εκφωνήσει ομιλία και να τους ευλογήσει τον αγώνα τους. Η Πουντλάντ έχει μακρά ιστορία συγκρούσεων με τζιχαντιστικές ομάδες, ήδη από το 1992 όταν η πόλη Μποσάσο καταλήφθηκε από τους μαχητές της Αλ Ιτιαχάντ αλ Ισλάμιγια. Ωστόσο, η απειλή που συνιστά η αναπτυσσόμενη ομάδα του Ισλαμικού Κράτους είναι πιο οξεία λόγω του διεθνούς της προφίλ, το οποίο της επιτρέπει να προσελκύει στρατολόγους και οπλισμό από ολόκληρο τον κόσμο.