Στα τέλη Αυγούστου του 2019, επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) έλαβαν μια επείγουσα προειδοποίηση: ένας από τους κορυφαίους δορυφόρους του οργανισμού κινδύνευε να συγκρουστεί με έναν από τους πρόσφατα εκτοξευμένους Starlink του Έλον Μασκ. Εστάλησαν email στη SpaceX, όμως η ομάδα απάντησε ότι δεν σχεδίαζε να λάβει καμία ενέργεια.
Καθώς η πιθανότητα σύγκρουσης συνέχισε να αυξάνεται, η επικοινωνία μεταξύ των δύο φορέων χάθηκε, η SpaceX αργότερα απέδωσε το περιστατικό σε ένα «σφάλμα» στο σύστημά της και η ESA αναγκάστηκε να πραγματοποιήσει τον πρώτο ελιγμό αποφυγής σύγκρουσης στην ιστορία της. Ο δορυφόρος Aeolus, μεγέθους αυτοκινήτου, ενεργοποίησε τους προωθητήρες του και, με μόλις μισή τροχιά να απομένει, η καταστροφή αποτράπηκε την τελευταία στιγμή.
Αν τα δύο αντικείμενα είχαν συγκρουστεί, εκατοντάδες χιλιάδες θραύσματα θα μπορούσαν να σχηματίσουν ένα νέφος διαστημικών απορριμμάτων ικανό να προκαλέσει το λεγόμενο Σύνδρομο Κέσλερ, μια ανεξέλεγκτη αλυσιδωτή αντίδραση συγκρούσεων που θα μετέτρεπε τη χαμηλή τροχιά της Γης σε ένα διαστημικό νεκροταφείο, καταστρέφοντας κρίσιμα δίκτυα επικοινωνίας και καθιστώντας αδύνατες τις μελλοντικές διαστημικές δραστηριότητες για πολλές γενιές.
Την εποχή εκείνη υπήρχαν λιγότεροι από 3.000 ενεργοί δορυφόροι. Αυτή την εβδομάδα, η SpaceX εκτόξευσε τον υπ’ αριθμό 10.000 δορυφόρο Starlink, με τον συνολικό αριθμό των ενεργών δορυφόρων να φτάνει τους 8.500, περίπου τα δύο τρίτα όλων όσων βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τη Γη.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ESA, ο συνολικός αριθμός των δορυφόρων που θα περιφέρονται γύρω από τον πλανήτη μας αναμένεται να φτάσει τους 100.000 έως το 2030. Οι περισσότεροι από αυτούς θα αποτελούν δορυφορικά δίκτυα παροχής διαδικτύου, τα οποία υπόσχονται καθολική πρόσβαση στο ίντερνετ σε κάθε τετραγωνικό μέτρο κατοικήσιμης γης, αλλά ενέχουν και σημαντικούς κινδύνους για την ανθρωπότητα.
Το μονοπώλιο του Έλον Μασκ
Η τελευταία εκτόξευση των δορυφόρων Starlink σημαίνει ότι ο Έλον Μασκ ελέγχει πλέον τα δύο τρίτα όλων των ενεργών δορυφόρων. Ο πλουσιότερος άνθρωπος στη Γη είναι πλέον και ο ισχυρότερος στο διάστημα, με τη SpaceX να ευθύνεται και για τη συντριπτική πλειονότητα των διαστημικών εκτοξεύσεων παγκοσμίως φέτος.
Η ιδιωτική του εταιρεία αναμένεται να μεταφέρει το 90% του συνολικού φορτίου που θα εκτοξευθεί στο διάστημα το 2025, ξεπερνώντας το ρεκόρ των 138 εκτοξεύσεων σε ένα μόνο έτος. Όταν ένας από τους ακολούθους του έγραψε στο X (Twitter) ότι η SpaceX είναι «ουσιαστικά το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα», ο Μασκ απάντησε: «Είναι σχεδόν το διαστημικό πρόγραμμα της Γης».
Το μονοπώλιο του Μασκ στο διάστημα έχει προκαλέσει ανησυχίες για υπερβολική εξάρτηση και πιθανούς κινδύνους κατάχρησης της ισχύος αυτής.
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις της επιρροής του καταγράφηκε στην Ουκρανία, όπου το Starlink έχει μετατραπεί, σύμφωνα με Ουκρανούς αξιωματούχους, στη «βασική ραχοκοκαλιά των επικοινωνιών» στο πεδίο της μάχης. Το δίκτυο επιτρέπει στον στρατό να ελέγχει drones, να συντονίζει πυρά πυροβολικού μεγάλης εμβέλειας και να διατηρεί επικοινωνία των στρατιωτών με τις οικογένειές τους.
Ωστόσο, στις αρχές της ρωσικής εισβολής, ο Μασκ αρνήθηκε αίτημα της ουκρανικής κυβέρνησης να ενεργοποιήσει την υπηρεσία του κοντά στην Κριμαία. Ο ίδιος υποστήριξε αργότερα ότι το έκανε για να αποφύγει την κλιμάκωση της σύγκρουσης, όμως ανώτερος σύμβουλος του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο Μιχαΐλο Ποντολιάκ, τον κατηγόρησε ότι «διαπράττει κακό».
Σε ανάρτησή του στο X, ο Ποντολιάκ έγραψε ότι οι πράξεις του Μασκ θα οδηγήσουν «στον θάνατο αμάχων και παιδιών από ρωσικά πλήγματα», προσθέτοντας: «Αυτό είναι το τίμημα ενός κοκτέιλ άγνοιας και μεγάλου εγωισμού».
Οι ενέργειες του Μασκ έδειξαν την επιρροή που μπορεί να ασκήσει σε κρίσιμες υποδομές και σε γεωπολιτικό επίπεδο, απλώς αποφασίζοντας αν θα «πατήσει έναν διακόπτη». Ήταν η πρώτη φορά που ένας ιδιώτης μπορούσε να παρέμβει σε επικοινωνίες εν καιρώ πολέμου με τρόπο που να επηρεάζει ουσιαστικά την έκβαση των επιχειρήσεων.
Νωρίτερα φέτος, ο επικεφαλής της Thales, μίας από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες κατασκευής δορυφόρων, εξέφρασε ανησυχία για την εξάρτηση από έναν άνθρωπο που «συγχέει την οικονομική λογική με την πολιτική σκοπιμότητα». Ο διευθύνων σύμβουλος Πατρίς Καΐν προειδοποίησε:
«Οι κυβερνητικοί φορείς χρειάζονται αξιοπιστία, διαφάνεια και σταθερότητα. Όταν λειτουργείς κυβερνητικές επικοινωνίες, δεν θέλεις απαραίτητα να εξαρτάσαι από ένα εξωτερικό άτομο, όποιο κι αν είναι αυτό».
Δορυφόροι που πέφτουν από τον ουρανό
Η κυριαρχία του Μασκ έχει οδηγήσει ανταγωνιστές να δημιουργήσουν τις δικές τους «μεγα-συστοιχίες» δορυφόρων, συμπεριλαμβανομένων πρωτοβουλιών δισεκατομμυριούχων όπως το Project Kuiper του Τζεφ Μπέζος, αλλά και κρατικών προγραμμάτων από την Κίνα, τα οποία αριθμούν δεκάδες χιλιάδες δορυφόρους. Οι ειδικοί προειδοποιούν για την απουσία επαρκούς κανονιστικού πλαισίου και εποπτείας.
Πέρα από το ενδεχόμενο πρόκλησης του Συνδρόμου Κέσλερ, Αμερικανοί ερευνητές προειδοποιούν ότι ο τεράστιος αριθμός δορυφόρων ενδέχεται να αφήσει επικίνδυνα χημικά στην ατμόσφαιρα κατά την είσοδό τους. Η διάρκεια ζωής ενός Starlink είναι περίπου πέντε χρόνια, και οι πρόσφατες εκτιμήσεις δείχνουν ότι ένας με δύο δορυφόροι του Μασκ πέφτουν στη Γη κάθε μέρα.
Μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA) αποκάλυψε ότι τα σωματίδια από τους παλιούς δορυφόρους θα μπορούσαν να αυξήσουν τη θερμοκρασία των ανώτερων στρωμάτων της ατμόσφαιρας έως και κατά 1,5 βαθμό Κελσίου. Άλλοι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει ότι οι αυξανόμενες επανείσοδοι θα μπορούσαν να αποτελέσουν ακόμη και άμεσο κίνδυνο για ανθρώπους στο έδαφος.
«Η βιομηχανία χρειάζεται ακόμη καλύτερα μοντέλα πρόβλεψης για τον ακριβή χρόνο και τόπο των ανεξέλεγκτων επανεισόδων», δηλώνει στον Independent ο Δρ. Σιαμάκ Χεσάρ, ειδικός σε διαστημικά συντρίμμια και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Kayhan Space, συνεργάτη της NASA.
«Η πρόβλεψη παραμένει δύσκολη επειδή η δυναμική της επανεισόδου εξαρτάται από μεταβαλλόμενους παράγοντες όπως η ηλιακή δραστηριότητα, η πυκνότητα της ατμόσφαιρας, ο προσανατολισμός και η σύνθεση των αντικειμένων. Οι μεταβλητές αυτές μπορούν να υπολογιστούν μόνο κατά προσέγγιση σε πραγματικό χρόνο», εξηγεί.
Παρά το περιστατικό του 2019 με τον δορυφόρο της ESA, η SpaceX θεωρείται μία από τις πιο αποτελεσματικές εταιρείες στη διαχείριση των δορυφόρων της.
«Τα συστήματα του Starlink είναι στην πραγματικότητα πρωτοποριακά σε διάφορους τομείς, όπως η ενεργή πρόωση, η συνεχής παρακολούθηση, η αυτόματη αποφυγή συγκρούσεων, καθώς και η δημόσια μετάδοση των ακριβών θέσεων και σχεδίων ελιγμών τους», σημειώνει ο Δρ. Χεσάρ.
«Αυτό το επίπεδο ενεργής διαχείρισης κάνει πραγματικά τη διαφορά στη μείωση του κινδύνου σύγκρουσης και στη διασφάλιση ασφαλούς απόσυρσης στο τέλος ζωής των δορυφόρων. Πολλοί άλλοι φορείς δεν κοινοποιούν τα σχέδια ελιγμών τους, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο στο διαστημικό περιβάλλον», προσθέτει.
Καθώς όλο και περισσότεροι «παίκτες» εισέρχονται στον τομέα του Διαστήματος, ο κίνδυνος ενεργοποίησης του Συνδρόμου Κέσλερ αυξάνεται. Ο ίδιος ο Μασκ έχει δηλώσει πολλές φορές ότι ελπίζει να πεθάνει στον Άρη, χρησιμοποιώντας το Starlink για να χρηματοδοτήσει το όραμά του για μια μόνιμη ανθρώπινη αποικία στον Κόκκινο Πλανήτη. Αν όμως το Σύνδρομο Κέσλερ συμβεί, ενδέχεται να παγιδευτεί για πάντα στη Γη.
