Politico: Η απειρία και το στυλ του Γουίτκοφ εκτροχιάζουν τις διαπραγματεύσεις Τραμπ και Πούτιν για την Ουκρανία

Η αιφνιδιαστική συνάντηση κορυφής του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στην Αλάσκα με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν θα μπορούσε να είχε αποτελέσει ένα διακριτικό επίτευγμα για τον Στιβ Γουίτκοφ, τον επιχειρηματία που μετατράπηκε σε διπλωμάτη και διευκόλυνε τη συνάντηση. Ωστόσο, οι υποσχεθείσες επόμενες συναντήσεις μεταξύ Πούτιν και του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι δεν υλοποιήθηκαν, οι απαιτήσεις για εκεχειρία εγκαταλείφθηκαν, οι απειλές για σκληρά μέτρα εξαφανίστηκαν και η ομάδα του Τραμπ δεν έχει προσφέρει ξεκάθαρο δρόμο για τη συνέχεια.

Αμερικανοί, Ουκρανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν απογοήτευση και επισημαίνουν ότι μέρος του προβλήματος είναι το ιδιόμορφο στυλ του Γουίτκοφ, ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ για τις ειρηνευτικές αποστολές και κύριου διαμεσολαβητή για την Ουκρανία. Έχει αρνηθεί να συμβουλευτεί ειδικούς και συμμάχους, με αποτέλεσμα να είναι συχνά ανεπαρκώς ενημερωμένος και απροετοίμαστος, σύμφωνα με επτά άτομα που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις. Δύο ανέφεραν ότι αντιμετωπίζει το σύγκρουση ως διαμάχη για ακίνητα, σαν να πρόκειται για διαφωνία για εκτάσεις γης.

Ο ασυνήθιστος «διαπραγματευτής» του Τραμπ έχει συναντήσει τον Πούτιν πέντε φορές μέσα σε έξι μήνες, ωστόσο δεν έχει καταφέρει να μετατρέψει την πρόσβασή του στον Ρώσο ηγέτη σε ουσιαστική πρόοδο για την Ουκρανία. Υπήρχαν πολλά εμπόδια για να αποφέρει αποτελέσματα η σύνοδος του Άνκορατζ – κυρίως η απροθυμία του Πούτιν να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις τερματίζοντας τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας, αλλά πολλοί που γνωρίζουν τον ρόλο του Γουίτκοφ στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία λένε ότι έχει δυσκολέψει τη διαδικασία των συνομιλιών.

Ο Γουίτκοφ συνεχίζει να προσπαθεί να ανοίξει δρόμους. Την Παρασκευή συναντιέται στη Νέα Υόρκη με τον Αντρίι Γερμάκ, επικεφαλής του γραφείου του Ζελένσκι, στο πλαίσιο προσπαθειών να προωθηθούν τεχνικές συναντήσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας ενόψει ενδεχόμενης τριμερούς συνόδου. Εάν πραγματοποιηθούν, οι χαμηλότερου επιπέδου συζητήσεις μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών αξιωματούχων αναμένεται να καλύψουν θέματα εδαφών, εγγυήσεων ασφαλείας και άλλα ζητήματα, ώστε να ανοίξουν τον δρόμο για συνομιλίες υψηλότερου επιπέδου, σύμφωνα με ανώτερο κυβερνητικό αξιωματούχο.

«Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να φέρουμε τον Πούτιν και τον Ζελένσκι μαζί και να δημιουργήσουμε την ευκαιρία για μια επιτυχημένη συνάντηση», δήλωσε ο Γουίτκοφ σε συνέντευξη. Το παρόν άρθρο βασίζεται σε συζητήσεις με 13 άτομα, συμπεριλαμβανομένων Αμερικανών και ξένων αξιωματούχων και άλλων ανθρώπων που είναι εξοικειωμένοι με τη διπλωματική προσπάθεια για τον τερματισμό του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Πολλοί έλαβαν ανωνυμία για να συζητήσουν τις ευαίσθητες διαπραγματεύσεις και εσωτερικές διεργασίες.

Πολλοί από αυτούς τονίζουν ότι ο πόλεμος είναι πολύ πιο σύνθετος απ’ όσο δείχνει να αντιλαμβάνεται ο έμπιστος του Τραμπ και του καταλογίζουν ευθύνη για το ότι οι αμερικανικές προσπάθειες δεν έχουν αποφέρει ουσιαστικές παραχωρήσεις από τη Μόσχα. «Η απειρία του είναι εμφανής, έχει την εκτίμηση του προέδρου, κάτι που είναι ξεκάθαρο, αλλά υπάρχει κάποια σύγχυση σχετικά με το τι έχει ειπωθεί και συμφωνηθεί», είπε άτομο εξοικειωμένο με τη διπλωματική προσπάθεια. Ένας δεύτερος ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος υπερασπίστηκε την προσέγγιση του Γουίτκοφ, λέγοντας πως τα αποτελέσματα της διπλωματίας του «μιλούν από μόνα τους, με τη μορφή της ιστορικής διμερούς συνάντησης (Τραμπ-Πούτιν) και Ευρωπαίων ηγετών που βρέθηκαν στον Λευκό Οίκο λιγότερο από 48 ώρες αργότερα».

Αυτό δεν αρκεί για να κηρυχθεί επιτυχία, αναφέρουν οι επικριτές του. «Είναι κάπως αυθόρμητος παίκτης», είπε Αμερικανός αξιωματούχος που γνωρίζει το διπλωματικό στυλ του Γουίτκοφ. «Μιλάει με όλους αυτούς τους ανθρώπους, αλλά κανείς δεν γνωρίζει τι λέει σε αυτές τις συναντήσεις. Λέει πράγματα δημόσια και αλλάζει γνώμη. Είναι δύσκολο να λειτουργήσει επιχειρησιακά αυτό». Το γραφείο του Γουίτκοφ στην Ουάσινγκτον έχει λιγοστό προσωπικό και ελάχιστους ανθρώπους με εξειδίκευση στη Ρωσία ή εμπειρία σε σύνθετες διπλωματικές διαπραγματεύσεις. Και έχει αρνηθεί να κάνει συνηθισμένες διαβουλεύσεις με ειδικούς επί Ρωσίας και Ουκρανίας εντός και εκτός κυβέρνησης, σύμφωνα με πέντε άτομα που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις.

Διαφορετικοί ορισμοί της επιτυχίας

Η σύνοδος στην Αλάσκα ξεχώρισε εν μέρει λόγω της ελάχιστης προετοιμασίας. Συνήθως πριν από μια τόσο υψηλού προφίλ συνάντηση, οι υπουργοί Εξωτερικών και χαμηλόβαθμοι συνεργάτες συμφωνούν στη χορογραφία και τα αποτελέσματα από πριν, ώστε η συνάντηση να είναι παραγωγική και αξιόλογη. Ο νέος στόχος της διοργάνωσης τεχνικών συναντήσεων χαμηλότερου επιπέδου υποδηλώνει πως η ομάδα του Γουίτκοφ πιθανόν επιστρέφει σε πιο παραδοσιακή προσέγγιση, αποτελώντας αναστροφή της προηγούμενης επιμονής του Λευκού Οίκου για άμεση συνάντηση ηγετών.

Ο δεύτερος ανώτερος κυβερνητικός αξιωματούχος ανέφερε ότι ο Γουίτκοφ έχει πρόσβαση σε επάρκεια εμπειρογνωμόνων και πως βρίσκεται σε τακτική επικοινωνία με τον υπουργό Εξωτερικών και τον αναπληρωτή σύμβουλο εθνικής ασφαλείας Μάρκο Ρούμπιο, καθώς και με στελέχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας πριν από συζητήσεις με τον Πούτιν και άλλους ηγέτες. Ως ένδειξη της επιτυχίας του Γουίτκοφ, ο αξιωματούχος επικαλέστηκε σχόλιο του Προέδρου της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ, ο οποίος κατά την πρόσφατη συνάντηση στον Λευκό Οίκο είπε: «τις τελευταίες δύο εβδομάδες πιθανότατα σημειώσαμε περισσότερη πρόοδο για τον τερματισμό αυτού του πολέμου από ό,τι τα τελευταία τριάμισι χρόνια».

Αφού έμαθε για το ρεπορτάζ του POLITICO, ο Λευκός Οίκος έστειλε δηλώσεις επαίνου από έξι άτομα. Σε μία από αυτές, ο Βρετανός Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζόναθαν Πάουελ ανέφερε πως ο Γουίτκοφ «κατάφερε να ανοίξει πόρτες που κανένας άλλος δεν μπορούσε» και «είναι ακριβώς το είδος προσώπου» που επιτυγχάνει στη διπλωματία εστιάζοντας «στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των βασικών ηγετών… και προχωρώντας αθόρυβα για να επιτύχει μια συμφωνία». Σε άλλη, ο Αντιπρόεδρος JD Vance είπε: «ο Γουίτκοφ έχει σημειώσει περισσότερη πρόοδο προς τον τερματισμό της αιματοχυσίας στην Ουκρανία από όλους τους επικριτές του μαζί».

Ελεύθερο στυλ

Άνθρωποι που γνωρίζουν το στυλ του Γουίτκοφ το παρομοιάζουν με την ελεύθερη επιχειρηματική προσέγγιση του Τραμπ. Το προσωπικό του – εφόσον υπάρχει – συχνά δεν γνωρίζει πού βρίσκεται ή τι κάνει, σύμφωνα με τέσσερα άτομα που καταλαβαίνουν τη δυναμική του γραφείου. Είπαν ότι περνά τον περισσότερο χρόνο στο γραφείο του στον Λευκό Οίκο, ενώ η υπόλοιπη ομάδα βρίσκεται στο Υπουργείο Εξωτερικών.

«Το θέμα είναι, ο Γουίτκοφ δεν ασχολείται σταθερά. Θα πεταχτεί για μια επίσκεψη στον Βλαντιμίρ Πούτιν, θα πει ένα σωρό πράγματα, δεν θα ενημερώσει κανέναν τι πραγματικά συνέβη και μετά απλώς θα επιστρέψει στη ζωή του. Εν τω μεταξύ, οι Ρώσοι μιλάνε για το τι “λέει ο Γουίτκοφ…” και δεν ξέρεις αν έχουν δίκιο ή όχι, αλλά δεν μπορείς να λάβεις επίσημη ενημέρωση από τους Ρώσους», είπε ο Αμερικανός αξιωματούχος.

Ο Γουίτκοφ φαίνεται να δυσκολεύεται να εστιάσει σε περισσότερα από ένα θέματα ταυτόχρονα, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο και άλλο άτομο. Όταν συμβαίνουν πολλές εξελίξεις σε ένα χαρτοφυλάκιο – π.χ. στη Γάζα, το Ιράν ή την Ουκρανία – άλλες προτεραιότητες μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα. Δεν καταναλώνει μανιωδώς υλικό πληροφοριών, και δεν το διαβάζει κάθε μέρα, σύμφωνα με τον δεύτερο. Ο Γουίτκοφ σπάνια διαβάζει τα κυβερνητικά e-mail του, σύμφωνα με τον ίδιο και τον αξιωματούχο που γνωρίζει τον ρόλο του.

Ο δεύτερος ανώτερος αξιωματούχος απέρριψε αυτήν την περιγραφή, λέγοντας πως ο Γουίτκοφ ελέγχει το κυβερνητικό του e-mail κάθε μέρα και λαμβάνει καθημερινή ενημέρωση πληροφοριών. Μετά την κριτική για τη χρήση μεταφραστή του Πούτιν στη Ρωσία, ο Γουίτκοφ χρησιμοποιεί πλέον μεταφραστή του Υπουργείου Εξωτερικών στις επίσημες συναντήσεις, είπε ο αξιωματούχος.

Νέες θέσεις, νέες προκλήσεις

Μέρος του προβλήματος του Γουίτκοφ μπορεί να σχετίζεται με τον τρόπο που ανέλαβε ως επικεφαλής διαπραγματευτής για την Ουκρανία. Κατά τη μετάβαση μετά τις εκλογές του 2024, ο Τραμπ όρισε τον Γουίτκοφ ως ειδικό απεσταλμένο για τη Μέση Ανατολή, ενώ ορίστηκε ο Κιθ Κέλογκ ως ειδικός απεσταλμένος για Ρωσία και Ουκρανία.

Εκείνη την εποχή, πολλοί ειδικοί επί Ρωσίας και Ουκρανίας του Υπουργείου Εξωτερικών εργάστηκαν για τον Κέλογκ, σύμφωνα με δεύτερο Αμερικανό αξιωματούχο. Αλλά ο Κέλογκ αποκλείστηκε από τη διαχείριση της Ρωσίας, καθώς η Μόσχα παραπονέθηκε για αυτόν, όπως έχει αναφέρει παλιότερα το POLITICO. Ο Γουίτκοφ έγινε ο de facto μεσάζων με τον Πούτιν μετά το πρώτο του ταξίδι στη Ρωσία τον Φεβρουάριο για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση μιας Αμερικανίδας εκπαιδευτικού και να ξεκινήσει προσπάθεια προσέγγισης με τη Μόσχα.

Ωστόσο, μεγάλο μέρος του προσωπικού με εξειδίκευση στην περιοχή παρέμεινε στο γραφείο του Κέλογκ, αφήνοντας το γραφείο του Γουίτκοφ χωρίς ειδικούς επί Ρωσίας ή Ουκρανίας, όπως λέει ο δεύτερος αξιωματούχος. Αυτό δεν έχει αλλάξει, παρότι η αρμοδιότητα του Γουίτκοφ έχει επεκταθεί ως «ειδικός απεσταλμένος για ειρηνευτικές αποστολές» σε πολλές διεθνείς διαμάχες.

Δυσαρέσκεια στη ρωσική πλευρά

Οι Ρώσοι συνομιλητές του Γουίτκοφ είναι επίσης απογοητευμένοι, ιδιαίτερα με την ανικανότητά του να μεταφέρει σωστά τα μηνύματα και τις κόκκινες γραμμές του Πούτιν στον Τραμπ, σύμφωνα με γνώστες της διπλωματικής προσπάθειας και έναν Αμερικανό αξιωματούχο.

Οι Ρώσοι αξιωματούχοι εκτιμούν το γεγονός ότι η Ουάσινγκτον στέλνει κάποιον που είναι κοντά στον πρόεδρο και μπορεί να εκπροσωπήσει τον Τραμπ, αλλά ανησυχούν ότι ο Γουίτκοφ δεν κατανοεί επαρκώς τα μηνύματα του Πούτιν, όπως λένε. Ο Γουίτκοφ επισκέφθηκε τη Μόσχα αυτόν τον μήνα για να προσπαθήσει να εξασφαλίσει πρόοδο με τον Πούτιν πριν τη λήξη της προθεσμίας του Τραμπ για την επιβολή υψηλών δασμών στους αγοραστές ρωσικού πετρελαίου.

Ο Γουίτκοφ έφυγε από τη Μόσχα τον Αύγουστο πεπεισμένος ότι η Ρωσία είχε συμφωνήσει σε σημαντικές εδαφικές παραχωρήσεις – γεγονός που τον οδήγησε να συστήσει στον Τραμπ να εγκρίνει την πολυπόθητη συνάντηση κορυφής με τον Πούτιν, σύμφωνα με τον δεύτερο αξιωματούχο.
Όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ, τόσο ο Γουίτκοφ όσο και ο Τραμπ διαφήμισαν αυτές τις εδαφικές παραχωρήσεις ως επιτυχία. Οι Ευρωπαίοι και Ουκρανοί συνομιλητές τους δεν συμμερίστηκαν αυτήν την ερμηνεία, σύμφωνα με τον ίδιο και άλλον που γνωρίζει τη διπλωματική διαδικασία.
Ο Γουίτκοφ αρνήθηκε ότι διαστρέβλωσε το μήνυμα της Μόσχας. «Έχω τεράστια στήριξη από το Υπουργείο Εξωτερικών, από πολλούς Ρώσους ειδικούς. Υπάρχουν πολλοί έξυπνοι άνθρωποι στο σύστημα μας. Και κανένας, όχι στο σύστημά μας, ούτε στην αμερικανική πλευρά, δεν μου είπε ποτέ, “έχασες κάτι εδώ”», είπε.

Στις συζητήσεις, η Ρωσία έχει προτείνει, κατά την αμερικανική πλευρά, μια σημαντική συμβιβαστική λύση: η ΗΠΑ να αναγνωρίσουν τον ρωσικό έλεγχο σε Λουχάνσκ, Κριμαία και Ντονέτσκ εντός των επίσημων ορίων και Χερσώνα και Ζαπορίζια στη γραμμή επαφής, δηλαδή στα σημεία των μαχών.
«Ποτέ πριν δεν είχε συζητηθεί τέτοιος συμβιβασμός για τις περιοχές», είπε ο ανώτερος αξιωματούχος. Όμως πολλοί εταίροι της Ουάσινγκτον στην Ευρώπη και την Ουκρανία δεν θεωρούν κάτι τέτοιο ως ουσιαστική υποχώρηση της Ρωσίας. Μια τέτοια συμφωνία θα απαιτούσε από την Ουκρανία να εγκαταλείψει απόρθητα εδάφη στο Ντονέτσκ, κάτι που η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της βλέπουν ως νομιμοποίηση της αρπαγής εδαφών από τον Πούτιν.

Σημεία των ρωσικών θέσεων

Δύο γνώστες του θέματος διεμήνυσαν πως η Ρωσία ουσιαστικά πρότεινε όρους αντίστοιχους με εκείνους που προσέφερε το 2022 στις αποτυχημένες συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη – πως η Ουκρανία μπορεί να έχει μια δύναμη αποτροπής, αλλά η Ρωσία θα έχει δικαίωμα βέτο για τη χρήση της.

Όπως είπε κάποιος γνώστης του ρόλου του Γουίτκοφ στη διαδικασία: «Υπάρχει ό,τι λέει η Ρωσία, και ό,τι εννοεί η Ρωσία». Ο δεύτερος ανώτερος αξιωματούχος είπε πως ο Γουίτκοφ «κατανοεί όλες τις πολυπλοκότητες». Όταν ο Γουίτκοφ ταξιδεύει στη Μόσχα, χρησιμοποιεί το δικό του αεροπλάνο και δεν συνοδεύεται από ειδικούς πολιτικής – μόνο από τον διευθυντή του γραφείου, έναν μεταφραστή και ασφάλεια, σύμφωνα με δυο ανθρώπους που γνωρίζουν τη διαδικασία. Πληρώνει όλα τα έξοδα μόνος του.

Μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι σημείωσαν στον Γουίτκοφ και τον Τραμπ τη στρατηγική σημασία της περιοχής του Ντονμπάς για την Ουκρανία – και το πόσο απαράδεκτο είναι να παραχωρηθεί, ακόμα και εκείνο το έδαφος που δεν έχει καταλάβει η Ρωσία, σύμφωνα με δυο γνώστες των συζητήσεων.

«Φαίνεται να έχει υιοθετήσει τη λανθασμένη ρωσική αφήγηση ότι κερδίζουν στα μέτωπα, κάτι που όλοι ξέρουμε ότι δεν ισχύει», είπε άλλος γνώστης των συζητήσεων. Ο Γουίτκοφ απέρριψε αυτή την περιγραφή. «Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να φέρω τις δύο πλευρές κοντά, να περιορίσω τα ζητήματα και να φτάσουμε σε μια θέση για να χτίσουμε πολιτικό κεφάλαιο και να διορθώσουμε αυτή την χαζή υπόθεση», είπε.

Στον Λευκό Οίκο την προηγούμενη εβδομάδα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παραλλήλισαν την απώλεια του Ντονμπάς με την απώλεια της Φλόριντα, προσπαθώντας να περιγράψουν την σημασία με τρόπο που να γίνεται κατανοητός από τον Τραμπ και τον Γουίτκοφ, σύμφωνα με δύο ανθρώπους που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις. Κάποιοι σύμμαχοι της Ουκρανίας πρότειναν να συγκριθεί η περιοχή με τα Υψίπεδα του Γκολάν στο Ισραήλ, επισημαίνοντας την στρατηγική σημασία της, καθώς ο Γουίτκοφ γνωρίζει καλύτερα τη Μέση Ανατολή.

Οι σύμμαχοι της Ουκρανίας ψάχνουν άλλες διεξόδους

Ευρωπαίοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι αναθαρρούν από την παρουσία άλλων στην προσπάθεια. Ο Κέλογκ, αφού βρέθηκε εκτός διαδικασίας φέτος, επιστρέφει σταδιακά. Ωστόσο, υπήρξε απογοήτευση όταν ο Κέλογκ – του οποίου η οπτική προτιμάται έναντι εκείνης του Γουίτκοφ – έμεινε εκτός του ταξιδιού στην Αλάσκα, αν και είχε ετοιμάσει το πρόγραμμά του γι’ αυτό. Ο Κέλογκ εντάχθηκε στη συνέχεια στις συναντήσεις με τους Ευρωπαίους στην Ουάσινγκτον, καθησυχάζοντας εκείνους που θεωρούν ότι έχει πιο καθαρή αντίληψη του πολέμου από τον Γουίτκοφ.

Παρά τα λάθη με τη Ρωσία, Ευρωπαίοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι είναι ικανοποιημένοι που οι έντονες διπλωματικές προσπάθειες των τελευταίων εβδομάδων οδήγησαν σε σοβαρή συζήτηση για εγγυήσεις ασφαλείας και για το τι θα δεσμευτούν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη. Ωστόσο, και οι δύο Αμερικανοί αξιωματούχοι τόνισαν πως η διαδικασία ηγείται από τον Ρούμπιο και τον αρχηγό του γενικού επιτελείου Νταν Κέιν, με τους οποίους προτιμούν περισσότερο να συνεργάζονται και θεωρούν ότι έχουν πιο ξεκάθαρη οπτική για τον πόλεμο.

Η Ουκρανία, στο μεταξύ, ελπίζει η συνάντηση της Παρασκευής με τον Γουίτκοφ να φέρει νέες επιλογές. Ουκρανός αξιωματούχος είπε πως η συνάντηση ακολουθεί μετά από επίσκεψη του Γερμάκ και του γραμματέα του ουκρανικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας Ρουστέμ Ουμέροφ στο Κατάρ, όπου εξετάστηκε η χώρα ως πιθανός τόπος για συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν. «Η κύρια προτεραιότητά μας είναι να τονίσουμε πως η Ουκρανία είναι έτοιμη να συναντηθεί με τη Ρωσία σε επίπεδο προέδρων αλλά η Ρωσία συνεχίζει να αναβάλλει τη διαδικασία και συνεχώς εφευρίσκει νέες δικαιολογίες για να καθυστερεί», ανέφερε ο Ουκρανός αξιωματούχος, εκφράζοντας την ελπίδα να βρει ο Γουίτκοφ ανταπόκριση στα επιχειρήματά τους.