Όταν ο Nicola Procaccini εξελέγη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πριν από έξι χρόνια, οι συνάδελφοί του φάνηκε να αποφεύγουν να μπαίνουν μαζί του στο ασανσέρ στο πανύψηλο γυάλινο κτίριο του Κοινοβουλίου στις Βρυξέλλες, όπως ανέφερε ο ίδιος. Ανήκε σε ένα μικροσκοπικό, περιθωριακό κόμμα στα δεξιά της ιταλικής πολιτικής σκηνής, του οποίου οι σκληρές θέσεις για τη μετανάστευση περιφρονήθηκαν.
«Το χέρι μου κρεμόταν στον αέρα επειδή δεν δίνουν το χέρι στους φασίστες», είπε ο Procaccini σε μια συνέντευξη, σχολιάζοντας το πώς πίστευε ότι τον έβλεπαν οι αντίπαλοί του. Εντωμεταξύ, ακτιβιστές για τα δικαιώματα των μεταναστών προσκλήθηκαν στην αίθουσα του Κοινοβουλίου και επευφημήθηκαν.
Τώρα τα πράγματα έχουν αλλάξει, σημείωσε, σύμφωνα με άρθρο των New York Times. «Εκείνοι που μας έλεγαν ότι η προσέγγισή μας ήταν ρατσιστική, ξενοφοβική, αρχίζουν σιγά σιγά να λένε: “Λοιπόν, ίσως έχουν λίγο δίκιο”», δήλωσε ο Procaccini, σημειώνοντας ότι οι mainstream πολιτικοί αγκαλιάζουν τώρα περισσότερες από τις πολιτικές του κόμματός του για τη μετανάστευση.
Το κόμμα του Procaccini, «Αδέρφια της Ιταλίας», είναι πλέον πολύ δημοφιλές στην Ιταλία, αναφέρει το δημοσίευμα. Η ηγέτης του, Τζόρτζια Μελόνι, είναι πρωθυπουργός της χώρας. Και ο Procaccini είναι πρόεδρος της ομάδας των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών, μιας μεγάλης δύναμης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Σύμφωνα με τους New York Times, σε όλο το πολιτικό φάσμα της Ευρώπης, οι ηγέτες, δεξιοί και αριστεροί, προωθούν μια πιο σκληρή γραμμή για τους μετανάστες χωρίς χαρτιά. Η στροφή αυτή δεν έχει προκαλέσει την ίδια αναταραχή που προκάλεσε η καταστολή της μετανάστευσης του προέδρου Τραμπ στις ΗΠΑ, αλλά ήδη θεωρείται παγιωμένη και βαθιά.
Σε έθνη σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι κεντρώοι ενώνουν τις δυνάμεις τους με τους συντηρητικούς σε μια προσπάθεια να διευκολύνουν την απέλαση των παράνομων μεταναστών. Η πολιτική της Δανίας για τους πρόσφυγες έχει γίνει ένα μοντέλο που και άλλοι ηγέτες θέλουν να αντιγράψουν. Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης εργάζονται πάνω σε νέους κανόνες που θα βοηθήσουν στην αποστολή των αιτούντων άσυλο σε τρίτες χώρες. Το μπλοκ, σύναψε πρόσφατα συμφωνία για την ανάπτυξη πρακτόρων στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία δεν είναι μέλος της Ε.Ε., για την καλύτερη αστυνόμευση των συνόρων.
Ορισμένες από αυτές τις ιδέες έχουν ήδη δεχτεί επικρίσεις από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
«Υπάρχει τώρα αυτή η πραγματικά ευρεία συναίνεση μεταξύ σχεδόν όλων των πολιτικών στρατοπέδων», δήλωσε ο Martin Hofmann, σύμβουλος στο Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη της Μεταναστευτικής Πολιτικής. «Θα είμαστε πιο σκληροί, θα είμαστε πιο αυστηροί», τόνισε.
Η στροφή στο μεταναστευτικό
Η στροφή αυτή οδηγείται από μεγάλη μερίδα ψηφοφόρων που βοήθησε να τροφοδοτηθούν τα εθνικιστικά, ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα μετά την υποδοχή από την Ευρώπη περισσότερων από ένα εκατομμύριο Σύρων, Ιρακινών, Αφγανών και άλλων, οι οποίοι ζητούσαν άσυλο πριν από μια δεκαετία.
Η μετανάστευση επιταχύνθηκε και πάλι, αμέσως μετά την κορύφωση της πανδημίας Covid. Από τότε, όμως, ο αριθμός των μεταναστών που φθάνουν έχει μειωθεί. Μειώθηκαν κατά περίπου 20% τους πρώτους πέντε μήνες του 2025, μετά από μια απότομη μείωση πέρυσι, σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία που συνέλεξε η Frontex, η υπηρεσία συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ταυτόχρονα, οι απελάσεις αυξήθηκαν, αλλά με αργό ρυθμό.
Ωστόσο, η μετανάστευση κατά μήκος ορισμένων διαδρομών παραμένει σημαντική. Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, πρόεδρος της Κομισιόν, τόνισε σε πρόσφατη επιστολή της προς τους πολιτικούς ηγέτες ότι οι αφίξεις από τη Λιβύη στην Ελλάδα αυξάνονται κατακόρυφα και δήλωσε ότι η Ευρώπη πρέπει «να επιμείνει στην ενίσχυση της διαχείρισης των συνόρων».
Ο Hofmann δήλωσε ότι επειδή τα αντιμεταναστευτικά αισθήματα είναι συχνά υποκατάστατο μιας ευρύτερης απογοήτευσης από την αντιληπτή έλλειψη ευκαιριών, το υψηλό κόστος ζωής και την απώλεια του κοινωνικού στάτους, μια μείωση των αφίξεων μεταναστών από μόνη της είναι απίθανο να αμβλύνει την ισχύ του ζητήματος.
Κατά την άποψή του, οι πολιτικές που φαίνεται να λειτουργούν για την αναχαίτιση της μετανάστευσης είναι πιθανό να διατηρήσουν την απήχησή τους και να συνεχίσουν να αποκτούν δυναμική. Σε αυτές περιλαμβάνεται η μεταφορά των αιτούντων άσυλο, την οποία διερευνά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πριν από λίγο καιρό, όταν η βρετανική κυβέρνηση πρότεινε την αποστολή αιτούντων άσυλο στη Ρουάντα, ο επίτροπος του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα δήλωσε ότι το σχέδιο αυτό αποτελεί άλλη μια αναπαράσταση «μιας συνεχιζόμενης τάσης εξωτερίκευσης της πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης στην Ευρώπη», η οποία, όπως είπε, αποτελεί «θέμα ανησυχίας για το παγκόσμιο σύστημα προστασίας των δικαιωμάτων των προσφύγων».
Τώρα, η πολιτική της μεταφοράς των αιτημάτων ασύλου στο εξωτερικό έχει γίνει μια θέση της Μελόνι, η οποία έχει προσπαθήσει να κρατήσει τους αιτούντες άσυλο στην Αλβανία, ενώ οι υποθέσεις τους εξετάζονται.
Αν και οι Ιταλοί δικαστές έχουν μπλοκάρει προς το παρόν την προσπάθειά της, η φον ντερ Λάιεν την αποκάλεσε «παράδειγμα εξωστρεφούς σκέψης». Τώρα η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδιώκει να ανακατευθύνει τους αιτούντες σε τρίτες χώρες, ενώ εργάζεται για τον εξορθολογισμό της διαδικασίας απέλασης των αιτούντων άσυλο των οποίων οι αιτήσεις έχουν απορριφθεί.
Το βάθος της αλλαγής φάνηκε πλήρως τον περασμένο μήνα, όταν η Μέτε Φρεντέρικσεν, η Σοσιαλδημοκράτισσα, αριστερόστροφη πρωθυπουργός της Δανίας, στάθηκε στο πλευρό της αυστηρά συντηρητικής Μελόνι στη Ρώμη για να υποστηρίξει αυστηρότερους μεταναστευτικούς κανόνες.
Η Φρεντέρικσεν, η χώρα της οποίας έχει σχετικά λίγες αιτήσεις ασύλου, επέβλεπε επί σειρά ετών μία από τις πιο περιοριστικές πολιτικές της Ευρώπης. Άλλοι επιδιώκουν τώρα να υιοθετήσουν μια παρόμοια προσέγγιση.
Ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, ο κεντροδεξιός ηγέτης της μεγαλύτερης οικονομίας της Ευρώπης, αποκάλεσε αυτό το μήνα τη Δανία «πρότυπο» για τη μεταναστευτική πολιτική.
Η Μελόνι και η Φρεντέρικσεν παρουσίασαν μια ανοιχτή επιστολή στην οποία υποστήριξαν ότι η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα – ο 75χρονος ακρογωνιαίος λίθος για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη – «θέτει πάρα πολλούς περιορισμούς στη δυνατότητα των κρατών να αποφασίζουν ποιον θα απελάσουν από τα εδάφη τους».
Την επιστολή υπέγραψαν επίσης ηγέτες από την Αυστρία, το Βέλγιο, την Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία και την Πολωνία.
Η Μελόνι δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου ότι το γεγονός ότι οι υπογράφοντες ανήκουν σε διαφορετικές «πολιτικές οικογένειες» δείχνει «πώς το θέμα παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον πέρα από διαφορετικές ευαισθησίες»
Οι συμφωνίες με χώρες όπως η Λιβύη και η Τυνησία έχουν συμβάλει στην επιβράδυνση της εισροής μεταναστών, δήλωσε η Camille Le Coz, διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Μεταναστευτικής Πολιτικής. Αλλά το έκαναν αυτό «με τεράστιο κόστος για τα ανθρώπινα δικαιώματα», είπε, όπως όταν, το 2023, οι αρχές της Τυνησίας πέταξαν Αφρικανούς μετανάστες σε μια έρημο.
Η Γερμανία έχει πλέον θεσπίσει ελέγχους στα χερσαία σύνορά της, ένα βήμα που οι αντίπαλοί της, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων γειτόνων της, έχουν επικρίνει ως υπονόμευση της δέσμευσης των μελών της Ε.Ε. για ελεύθερη κυκλοφορία εντός του μπλοκ.
Η πολωνική κυβέρνηση ανέστειλε τα δικαιώματα ασύλου, καθώς οι μετανάστες έχουν συγκεντρωθεί στα σύνορα με τη Λευκορωσία, η οποία είναι εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Πολωνία υποστήριξε ότι οι Ρώσοι και οι Λευκορώσοι αξιωματούχοι ενθαρρύνουν σκόπιμα τη μετανάστευση σε μια προσπάθεια αποσταθεροποίησης της Ευρώπης.
Ανησυχία
Ορισμένοι, ανησυχούν ότι η αλλαγή της ρητορικής γύρω από το μεταναστευτικό θα μπορούσε να βλάψει τους μετανάστες που παραμένουν στην Ευρώπη. Στις πρόσφατες πολωνικές προεδρικές εκλογές, ο εθνικιστής υποψήφιος κέρδισε εν μέρει με το σύνθημα «Πρώτα η Πολωνία, πρώτα οι Πολωνοί».
Η Magdalena Czarzynska-Jachim, δήμαρχος του Σόποτ της Πολωνίας, δήλωσε, ότι το Σόποτ υποδέχεται εδώ και καιρό Ουκρανούς εργάτες και, πιο πρόσφατα, οικογένειες που διέφυγαν από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Ουκρανία δεν είναι μέλος της Ε.Ε.
Συμφωνεί ότι τα σύνορα πρέπει να προστατεύονται, αλλά ανησυχεί επίσης ότι τα πρόσφατα μηνύματα κινδυνεύουν να χαρακτηρίσουν ευρέως τους μετανάστες ως εγκληματίες. «Οι νόμιμοι μετανάστες είναι οι γείτονές μας», είπε. «Δεν είναι ληστές», συμπλήρωσε.
Η αλλαγή στον τόνο είναι εντυπωσιακή ακόμη και για εκείνους που ήταν επί μακρόν υπέρμαχοι αυστηρότερων μέτρων.
Πριν από μια δεκαετία, όταν η Αυστραλία απέκλεισε τους μετανάστες που προσπαθούσαν να εισέλθουν στη χώρα μέσω θαλάσσης από την επανεγκατάσταση και έστειλε τους αιτούντες άσυλο στην Παπούα Νέα Γουινέα, οι οργανώσεις υπεράσπισης των δικαιωμάτων δήλωσαν ότι η πολιτική αυτή προκαλούσε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν επίσης επικριτική, δήλωσε ο Αλεξάντερ Ντάουνερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστραλίας.
«Μου έκαναν συνεχώς διαλέξεις για το πόσο άτακτοι ήμασταν», είπε ο Ντάουνερ. «Η φον ντερ Λάιεν το έχει αγκαλιάσει τώρα».
