Ανάλυση Foreign Affairs: Γιατί το Ισραήλ μόλις άνοιξε το «κουτί της Πανδώρας» με την επίθεση στο Ιράν

Χθες το βράδυ η κυβέρνηση του Ισραήλ αποφάσισε να ρισκάρει επιλέγοντας μια στρατιωτική λύση απέναντι στην πολυετή επιδίωξη του Ιράν για την απόκτηση πυρηνικών όπλων. Δεδομένων των δυνατοτήτων των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, η επιχείρηση θα μπορούσε να προκαλέσει τεράστιες ζημιές στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα. Ωστόσο, τώρα είναι που ξεκινάνε τα «δύσκολα».

Το Foreign Affairs αναφέρει πως μπορεί οι επιλογές του Ιράν να είναι περιορισμένες, ωστόσο ο κίνδυνος είναι ότι το Ισραήλ μπορεί να άνοιξε το «κουτί της Πανδώρας». Η χειρότερη ιρανική απάντηση ίσως να είναι, σύμφωνα με το γνωστό περιοδικό, και η πιο πιθανή, δηλαδή η απόφαση να αποχωρήσει από τις δεσμεύσεις του σε θέματα ελέγχου των εξοπλισμών και να επιδιώξει στα σοβαρά την κατασκευή πυρηνικών όπλων.

Είναι πολύ νωρίς ακόμη σε αυτή τη νέα σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, για να γνωρίζουμε πόσο θα διαρκέσουν οι μάχες ή πόση ζημιά θα προκαλέσουν οι Ισραηλινοί. Παρ’ όλα αυτά, το Ιράν αντιμετωπίζει πλέον σημαντικούς περιορισμούς στην ικανότητά του να αντεπιτεθεί, να σταματήσει ή ακόμα και να απαντήσει στην ισραηλινή εκστρατεία.

Μια «συμβατική» απάντηση

Το πρώτο πρόβλημα του Ιράν είναι η απόσταση και το δεύτερο οι αμυντικές δυνατότητες του Ισραήλ. Εξαιτίας αυτών, η Τεχεράνη έχει ελάχιστη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει την αεροπορία της εναντίον του Ισραήλ. Επιπλέον, με 3 χώρες -το Ιράκ, τη Συρία και την Ιορδανία- να χωρίζουν τα δύο κράτη, το Ιράν δεν μπορεί να εξαπολύσει χερσαία επίθεση κατά του Ισραήλ.

Ως εκ τούτου, μια άμεση στρατιωτική απάντηση από το Ιράν βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στις δυνάμεις πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών, οι οποίες μέχρι τώρα, σύμφωνα με το Foreign Affairs έχουν αποδειχτεί περιορισμένης αποτελεσματικότητας απέναντι στις ισραηλινές άμυνες.

Συνεπώς, φαίνεται απίθανο η επίθεση του Ιράν με πυραύλους ή drones να έχει σημαντικό αντίκτυπο στο Ισραήλ. Η χώρα εξακολουθεί να διαθέτει ισχυρές πυραυλικές άμυνες, ο πληθυσμός της είναι καλά προστατευμένος και τα ιρανικά πυρομαχικά έχουν μικρό ωφέλιμο φορτίο και είναι σχετικά περιορισμένα σε αριθμό.

Μια άλλη επιλογή θα μπορούσε να είναι μια κυβερνοεπίθεση. Το Ιράν έχει επενδύσει σημαντικά στις κυβερνοδυνατότητές του τα τελευταία χρόνια και έχει εξαπολύσει ορισμένες ισχυρές επιθέσεις, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων κατά του Ισραήλ. Το καλοκαίρι του 2023, το Ιράν άρχισε να διακόπτει την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος σε ισραηλινά νοσοκομεία – μέχρι που το Ισραήλ άρχισε να απενεργοποιεί πολύ μεγαλύτερο αριθμό ιρανικών πρατηρίων καυσίμων.

Αυτό το «πηγαινέλα» αναδεικνύει, σύμφωνα με τον Kenneth M. Pollack, ανώτερο ερευνητή στο American Enterprise Institute, την αβεβαιότητα που επικρατεί και στις δύο πλευρές. Δεν είναι απολύτως σαφές ποια κυβερνοόπλα έχει το Ιράν στο οπλοστάσιό του ή ποια τρωτά σημεία μπορεί να έχει εντοπίσει στις ισραηλινές υποδομές. Αντίστοιχα, η ιρανική ηγεσία δεν γνωρίζει τι είδους κυβερνοόπλα διαθέτει το Ισραήλ ή ποια κενά ασφαλείας μπορεί να έχει εντοπίσει στις ιρανικές υποδομές.

Επιπλέον, το Ισραήλ έχει συνήθως υπερισχύσει του Ιράν στον κυβερνοχώρο, ενώ ο πληθυσμός του Ιράν είναι πιο δυσαρεστημένος και επιρρεπής σε εξεγέρσεις απ’ ό,τι ο ισραηλινός – κάτι που μπορεί να ενισχύσει την επιφυλακτικότητα της Τεχεράνης.

Οι «άλλες» επιλογές του Ιράν

«Αν και το Ιράν κατατάσσεται συχνά ως ένας από τους κύριους κρατικούς υποστηρικτές της τρομοκρατίας, μια τρομοκρατική επίθεση κατά του Ισραήλ -ιδίως σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα- θα ήταν εξίσου δύσκολη», γράφει ο Pollack.

Οι αντιτρομοκρατικές άμυνες του Ισραήλ είναι εξαιρετικά ισχυρές και οι τρομοκρατικές επιθέσεις, ιδιαίτερα οι μεγάλες και καταστροφικές, δεν οργανώνονται από τη μια μέρα στην άλλη. Απαιτούν μήνες σχεδιασμού, αναγνώρισης, προετοιμασίας και διείσδυσης. Εκτός αν το Ιράν διαθέτει ήδη μια μακροχρόνια σχεδιασμένη τρομοκρατική επιχείρηση «σε αναμονή», κάτι τέτοιο θα ήταν εξίσου δύσκολο να εφαρμοστεί ως άμεση απάντηση στην ισραηλινή εκστρατεία.

Στη συνέχεια, υπάρχει το ενδεχόμενο μιας επίθεσης του Ιράν κατά των εξαγωγών πετρελαίου στον Περσικό Κόλπο ή ακόμη και μιας προσπάθειας να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ – μια απειλή που συζητείται εδώ και καιρό. Ωστόσο, και αυτό το σενάριο φαίνεται μάλλον απίθανο, σύμφωνα με το Foreign Affairs.

Πρώτον, μια τέτοια ενέργεια θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στις τιμές του πετρελαίου και στην παγκόσμια οικονομία – και κατ’ επέκταση σε κάθε εθνική οικονομία. Έτσι, το Ιράν θα περνούσε γρήγορα από την εικόνα του «θύματος» στην εικόνα του «επικίνδυνου εχθρού» στα μάτια των περισσοτέρων χωρών.

Δεύτερον, παρόλο που η κυβέρνηση Τραμπ δεν είχε αντιδράσει ενεργά για την προστασία των εξαγωγών πετρελαίου του Κόλπου κατά την πρώτη της θητεία, το κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ θα συνιστούσε τόσο σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ροή πετρελαίου, ώστε οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες δυτικές δυνάμεις (ενδεχομένως ακόμα και η Κίνα) θα ήταν σχεδόν βέβαιο ότι θα χρησιμοποιούσαν στρατιωτική βία για να επαναφέρουν τη ναυσιπλοΐα. Παρότι θα χρειάζονταν αρκετές αιματηρές εβδομάδες για τον αμερικανικό στρατό να εξουδετερώσει τις ιρανικές δυνάμεις και να ξανανοίξει τα στενά, η Τεχεράνη δεν φαίνεται να έχει αυταπάτες για την τελική έκβαση.

Και το Ιράν θα πρέπει να ανησυχεί σοβαρά πως μια τόσο απερίσκεπτη απειλή για τις παγκόσμιες οικονομίες θα μπορούσε να πείσει την Ουάσινγκτον ότι το ιρανικό καθεστώς πρέπει να ανατραπεί. Αυτός ο φόβος είναι αναμφίβολα πιο έντονος τώρα που ο Ντόναλντ Τραμπ -ο πρόεδρος των ΗΠΑ που διέταξε τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Κασέμ Σουλεϊμανί τον Ιανουάριο του 2020- επέστρεψε στον Λευκό Οίκο.

Η «πραγματική» απειλή

Ο Pollack γράφει στο άρθρο του πως η πιο απειλητική αντίδραση του Ιράν δεν είναι αυτή που θα εκδηλωθεί μέσα στις επόμενες ώρες ή ημέρες, αλλά σε βάθος χρόνου. Η Τεχεράνη θα μπορούσε να αποχωρήσει από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) του 1968, η οποία αποτελεί τη νομική βάση για τη Συμφωνία του 2015 (Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης – JCPOA), να ανακοινώσει ότι σκοπεύει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα ως τη μόνη αποτρεπτική λύση απέναντι σε τέτοιες «απρόκλητες» επιθέσεις, και στη συνέχεια να προκαλέσει το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τη διεθνή κοινότητα να την εμποδίσουν.

Το Ιράν ήδη διαθέτει επαρκείς ποσότητες υψηλού βαθμού εμπλουτισμένου ουρανίου για την κατασκευή αρκετών πυρηνικών όπλων. Επιπλέον, διαθέτει μεγάλες ποσότητες ουρανίου σε μορφή «κίτρινης σκόνης» (yellow cake), οι οποίες μπορούν να εμπλουτιστούν σε επίπεδο κατάλληλο για όπλα.

Χωρίς την παρουσία επιθεωρητών του IAEA για να επιβάλουν τους όρους της NPT και της JCPOA, οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ και της Δύσης θα έχουν πολύ μεγαλύτερη δυσκολία στο να εντοπίσουν νέες, κρυφές πυρηνικές εγκαταστάσεις. Και ακόμα κι αν εντοπιστούν, μπορεί να είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταστραφούν, αφού το Ιράν πιθανότατα θα τις έχει θωρακίσει πολύ περισσότερο από ό,τι τις υπάρχουσες.

Αυτό δημιουργεί σύμφωνα με τον Pollack ένα παράδοξο, καθώς ο καλύτερος τρόπος για να αποτραπεί η ανασύσταση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν ίσως είναι η επιθετική επιδίωξη μιας νέας συμφωνίας για τα πυρηνικά με την Τεχεράνη – ακριβώς τη στιγμή που η ηγεσία του Ιράν θα είναι λιγότερο διατεθειμένη από ποτέ να συζητήσει.

«Χωρίς μια νέα συμφωνία, το Ισραήλ ίσως καταφέρει να καθυστερήσει το ιρανικό πρόγραμμα βραχυπρόθεσμα -ίσως για ένα ή δύο χρόνια-, μόνο και μόνο για να διασφαλίσει ότι η απειλή ενός πυρηνικά εξοπλισμένου Ιράν θα γίνει πραγματικότητα λίγο αργότερα», καταλήγει ο Pollack.