Η καθημερινή μας δραστηριότητα, ακόμη και σε πολύ περιορισμένη διάρκεια, φαίνεται να αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την υγεία του εγκεφάλου, ιδίως κατά την τρίτη ηλικία. Αυτό καταδεικνύει μια νέα και ιδιαίτερα αναλυτική μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Age and Ageing. Η έρευνα καταλήγει στο εντυπωσιακό συμπέρασμα ότι μόλις πέντε λεπτά μέτριας έως έντονης σωματικής άσκησης την ημέρα αρκούν για να προσφέρουν σημαντική ενίσχυση στη γνωστική λειτουργία των ηλικιωμένων.
Η φυσιολογική φθορά του εγκεφάλου με την ηλικία
Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, ο εγκέφαλος υπόκειται σε μια σειρά αλλαγών. Ο φλοιός του εγκεφάλου (η εξωτερική του στοιβάδα) γίνεται λεπτότερος, ενώ η παραγωγή βασικών νευροδιαβιβαστών όπως η ντοπαμίνη μειώνεται. Αυτές οι αλλαγές έχουν συνδεθεί άμεσα με τη γνωστική παρακμή, συμπεριλαμβανομένων της αργής επεξεργασίας πληροφοριών, των προβλημάτων μνήμης και της μειωμένης ικανότητας λήψης αποφάσεων.
Προηγούμενες μελέτες είχαν ήδη εντοπίσει βασικούς τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να προστατεύσουν την υγεία του εγκεφάλου τους: καλή διατροφή, επαρκής ύπνος, πνευματική δραστηριότητα, διακοπή του καπνίσματος και φυσικά, η σωματική άσκηση. Ωστόσο, αυτή η νέα έρευνα ρίχνει φως στη σημασία ακόμη και πολύ μικρής διάρκειας σωματικής δραστηριότητας.
Τα ευρήματα της μελέτης IGNITE
Η νέα μελέτη βασίστηκε σε δεδομένα 585 ενηλίκων, ηλικίας 65 έως 80 ετών, που συμμετείχαν στο πρόγραμμα IGNITE, στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ερευνητές εξέτασαν πώς η κατανομή του 24ώρου κάθε συμμετέχοντα (μεταξύ ύπνου, καθιστικής ζωής, ελαφριάς και έντονης άσκησης) επηρέαζε τη γνωστική του απόδοση.
Η επικεφαλής της έρευνας, Δρ. Audrey M. Collins, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Τμήμα Νευροεπιστήμης του Ινστιτούτου Έρευνας AdventHealth στη Φλόριντα, τόνισε: «Η σωματική δραστηριότητα είναι μια συμπεριφορά τρόπου ζωής που μπορεί να συμβάλει όχι μόνο στην πρόληψη της γνωστικής παρακμής αλλά και στην ενίσχυση της εγκεφαλικής λειτουργίας κατά την τρίτη ηλικία».
Σύμφωνα με τη Δρ. Collins, η καινοτομία της μελέτης έγκειται στη χρήση προηγμένων στατιστικών τεχνικών που επιτρέπουν τη συνεκτίμηση όλων των παραμέτρων του 24ώρου.
Καλύτερη επεξεργασία, μνήμη και εκτελεστική λειτουργία
Τα αποτελέσματα της μελέτης ήταν σαφή: οι συμμετέχοντες που ασκούνταν μέτρια έως έντονα (ακόμη και για λίγα μόλις λεπτά) είχαν σημαντικά καλύτερες επιδόσεις σε τρεις κρίσιμους τομείς:
- Ταχύτητα επεξεργασίας πληροφοριών
- Μνήμη εργασίας (βραχυπρόθεσμη)
- Εκτελεστική λειτουργία, δηλαδή ικανότητα οργάνωσης, εστίασης και λήψης αποφάσεων
Ιδιαίτερα αξιοσημείωτο είναι ότι τα μεγαλύτερα γνωστικά οφέλη καταγράφηκαν σε άτομα που από πλήρως καθιστική ζωή πέρασαν σε μόλις πέντε λεπτά άσκησης την ημέρα.
Η Δρ. Collins εξηγεί: «Αυτό δείχνει πως η ανακατανομή του χρόνου ακόμα και από καθιστικές δραστηριότητες σε σύντομη άσκηση μπορεί να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στον εγκέφαλο. Κάθε λεπτό μέτριας έως έντονης άσκησης φαίνεται να μετράει.»
Μπορεί λίγη άσκηση να κάνει όντως τη διαφορά;
Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά. Στόχος είναι να επεκταθεί η μελέτη σε βάθος χρόνου και πειραματικά, ώστε να επιβεβαιωθούν αιτιακές σχέσεις και να διαμορφωθούν εθνικές κατευθυντήριες γραμμές για την πρόληψη της άνοιας.
Σχόλια ειδικών: Προσιτή πρόληψη για την τρίτη ηλικία
Ο Δρ. Raphael Wald, νευροψυχολόγος στο Marcus Neuroscience Institute, αν και δεν συμμετείχε στη μελέτη, σχολίασε: «Η έρευνα είναι χρήσιμη καθώς ενισχύει την άποψη ότι η έντονη σωματική δραστηριότητα, εφόσον είναι εφικτή, μπορεί να είναι πιο αποτελεσματική από τις ελαφρύτερες μορφές άσκησης στη διατήρηση της γνωστικής λειτουργίας».
Ωστόσο, σημειώνει πως πολλά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας αντιμετωπίζουν περιορισμούς όπως αρθρίτιδα ή χρόνιο πόνο. Για αυτό, η ανάπτυξη προσβάσιμων επιλογών άσκησης για όσους έχουν κινητικά προβλήματα είναι ζωτικής σημασίας.
Ο ρόλος της αερόβιας άσκησης στην εγκεφαλική υγεία
Ο Δρ. Gary Small, καθηγητής Ψυχιατρικής και συγγραφέας βιβλίων για τη γήρανση και την υγεία του εγκεφάλου, εξηγεί: «Η αερόβια άσκηση αυξάνει την κυκλοφορία του οξυγόνου και των θρεπτικών συστατικών στον εγκέφαλο και διεγείρει την παραγωγή του νευροτροφικού παράγοντα BDNF, που είναι καθοριστικός για την υγεία και τη σύνδεση των νευρικών κυττάρων».
Επιπλέον, αναφέρεται στο ότι η άσκηση μπορεί να αυξήσει το μέγεθος του ιππόκαμπου, του εγκεφαλικού κέντρου της μνήμης, με θετικά αποτελέσματα στις γνωστικές ικανότητες.
Συμπερασματικά ο Δρ Small αναφέρει: «Το σημαντικό μήνυμα είναι ότι ακόμα και πέντε λεπτά έντονης άσκησης την ημέρα μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Αν έχετε λίγο παραπάνω χρόνο, κάντε και ένα γύρο στο τετράγωνο. Ο εγκέφαλός σας θα σας ευχαριστεί».
Η νέα αυτή μελέτη επιβεβαιώνει τη στενή σύνδεση μεταξύ φυσικής δραστηριότητας και γνωστικής υγείας, τονίζοντας ότι δεν απαιτούνται μαραθώνιοι, αλλά συνέπεια και ακόμα και ελάχιστος καθημερινός χρόνος άσκησης. Σε έναν πληθυσμό που γερνάει ταχύτατα, η ανακάλυψη αυτή έρχεται να δώσει ένα απλό, ανέξοδο και προσβάσιμο «φάρμακο» για την ενίσχυση της μνήμης, της ταχύτητας σκέψης και της ανεξαρτησίας των ηλικιωμένων.
Αν ισχύει πως «η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία», τότε ένα γρήγορο περπάτημα σήμερα μπορεί να είναι το πρώτο βήμα προς έναν πιο υγιή και διαυγή εγκέφαλο αύριο.
