Σαν σήμερα 6 Νοεμβρίου: Χύνεται αίμα στην Αθήνα για την ελληνική γλώσσα

Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ελλάδα δεν συγκλονιζόταν μόνο από πολιτικούς ανταγωνισμούς και κοινωνικούς μετασχηματισμούς, αλλά και από έναν βαθύ και μακρόχρονο πόλεμο: τον πόλεμο της γλώσσας. Το ερώτημα «ποια είναι η πραγματική ελληνική γλώσσα;» δεν ήταν θεωρητικό. Ήταν ζήτημα ταυτότητας, παιδείας, θρησκείας, εξουσίας. Και στις 6 Νοεμβρίου 1901, αυτό το ερώτημα πήρε τη μορφή βίαιης εξέγερσης στους δρόμους της Αθήνας, με νεκρούς, τραυματίες και πολιτικές ανατροπές. Τα γεγονότα που ονομάστηκαν «Ευαγγελικά» έμειναν στην ιστορία ως μία από τις πιο αιματηρές εκρήξεις του γλωσσικού ζητήματος.

Η σπίθα

Στις αρχές Νοεμβρίου η εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσιεύει μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική γλώσσα. Στόχος ήταν να γίνει το ιερό κείμενο κατανοητό στον απλό λαό, σε μια εποχή που η καθαρεύουσα κυριαρχούσε σε εκκλησία, διοίκηση και εκπαίδευση. Ωστόσο, για μια μεγάλη μερίδα της κοινωνίας –κυρίως φοιτητές, εκκλησιαστικούς κύκλους και συντηρητικούς λόγιους– αυτή η πράξη θεωρήθηκε όχι απλώς λάθος, αλλά βεβήλωση. Η ιδέα πως το Ευαγγέλιο μεταφράζεται σε «λαϊκή γλώσσα» αντιμετωπίστηκε ως απειλή για την εθνική και θρησκευτική συνοχή.

Η εξέγερση στους δρόμους

Οι πρώτες διαμαρτυρίες ξεκινούν από φοιτητικούς κύκλους και γρήγορα αποκτούν μαζικό χαρακτήρα. Πορείες γεμίζουν την Πανεπιστημίου και την Ακαδημίας, ενώ ομάδες διαδηλωτών επιτίθενται στα γραφεία της «Ακροπόλεως». Τα συνθήματα μιλούν για «προδοσία» και «ιεροσυλία». Οι αρχές επιχειρούν να διαλύσουν τον όχλο, αλλά η κατάσταση έχει ήδη ξεφύγει. Η ένταση κλιμακώνεται και ο στρατός καλείται να παρέμβει. Τα πυρά ανοίγουν. Η Αθήνα βάφεται με αίμα.

Οι νεκροί και οι πολιτικές συνέπειες

Ο απολογισμός είναι βαρύς: νεκροί διαδηλωτές, δεκάδες τραυματίες, μια πόλη σε σοκ. Η κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη βρίσκεται υπό ασφυκτική πίεση. Μέσα σε λίγες ημέρες η αναταραχή οδηγεί σε παραίτηση κυβερνητικών αξιωματούχων, ενώ το Παλάτι παρεμβαίνει ανοικτά. Η μετάφραση αποσύρεται, οι υπεύθυνοι στοχοποιούνται και η δημοτική γλώσσα βαφτίζεται «κίνδυνος για το έθνος». Όμως η βαθύτερη σύγκρουση δεν τελειώνει εδώ. Για δεκαετίες θα συνεχιστεί μέσα σε σχολεία, κοινοβούλια, πανεπιστήμια, εφημερίδες.

Τι αποκαλύπτουν τα Ευαγγελικά

Τα Ευαγγελικά δεν ήταν απλώς ένα επεισόδιο για τη γλώσσα. Ήταν η σύγκρουση δύο οραμάτων για την Ελλάδα. Από τη μία, μια Ελλάδα που κρατιέται δεμένη στην αρχαιότητα και στην ιερή της παράδοση. Από την άλλη, μια Ελλάδα που θέλει η γλώσσα της να μιλάει όπως ζει ο λαός της. Η σύγκρουση ήταν κοινωνική, ταξική, πνευματική. Ήταν η σύγκρουση για το τι σημαίνει να είσαι Έλληνας στη νεότερη εποχή.

Η μακρά σκιά των γεγονότων

Η οριστική επικράτηση της δημοτικής θα έρθει δεκαετίες αργότερα, το 1976, μετά τη μεταπολίτευση. Αλλά το τραύμα του 1901 έμεινε χαραγμένο στη συλλογική μνήμη ως υπενθύμιση ότι η γλώσσα δεν είναι απλώς εργαλείο επικοινωνίας. Είναι φορέας ιστορίας, συναισθήματος και εξουσίας. Και μερικές φορές, οι λέξεις μπορούν να σκοτώσουν.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

447: Ισχυρός σεισμός καταστρέφει μεγάλα τμήματα των Τειχών της Κωνσταντινούπολης, συμπεριλαμβανομένων 57 πύργων. Η αυτοκρατορία κινητοποιεί τεράστια έργα άμεσης ανοικοδόμησης, δείχνοντας τη στρατηγική σημασία της πόλης ως «ασπίδα» της Ανατολής.

1860: Ο Αβραάμ Λίνκολν εκλέγεται πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, γίνεται ο πρώτος Ρεπουμπλικανός στο αξίωμα και προκαλεί έντονες αντιδράσεις στις νότιες πολιτείες, καθώς αντιτίθεται στην εξάπλωση της δουλείας. Η εκλογή του ανοίγει τον δρόμο για την κλιμάκωση των εντάσεων που οδηγούν στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

1865: Το πλοίο CSS Shenandoah παραδίδεται ως η τελευταία μονάδα μάχης των Συνομόσπονδων, έχοντας πραγματοποιήσει παγκόσμιο πλου και βυθίζοντας ή αιχμαλωτίζοντας 38 άοπλα εμπορικά πλοία της Ένωσης κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο.

1901: Ξεσπούν τα Ευαγγελικά στην Αθήνα, όταν η εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσιεύει μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική, προκαλώντας οργή σε φοιτητές, εκκλησιαστικούς κύκλους και συντηρητικά στρώματα, που θεωρούν τη μετάφραση ιερόσυλη και απειλή για την εθνική ταυτότητα. Οι διαδηλώσεις παίρνουν γρήγορα βίαιη μορφή, με πορείες στο κέντρο της πόλης, επιθέσεις σε γραφεία εφημερίδων και συγκρούσεις με τον στρατό. Οι ταραχές κορυφώνονται όταν τα πυρά των δυνάμεων ασφαλείας οδηγούν σε νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Το γεγονός αποκαλύπτει τη βαθιά κοινωνική και γλωσσική σύγκρουση της εποχής, ανάμεσα στους υποστηρικτές της καθαρεύουσας και όσους υπερασπίζονται τη δημοτική ως ζωντανή γλώσσα του λαού.

1912: Ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει το Αμύνταιο κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους, ενισχύοντας τη στρατηγική προέλασή του προς τη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία.

1917: Οι Μπολσεβίκοι υπό τον Βλαντίμιρ Λένιν καταλαμβάνουν σχεδόν αναίμακτα την εξουσία στην Πετρούπολη, ανατρέποντας την αδύναμη Προσωρινή Κυβέρνηση. Με οργανωμένη επιχείρηση σε κυβερνητικά κτίρια, τηλεγραφεία, γέφυρες και το Χειμερινό Ανάκτορο, εγκαθιδρύουν νέα επαναστατική κυβέρνηση μέσα σε δύο ημέρες. Η επικράτηση των Μπολσεβίκων οδηγεί στη δημιουργία της πρώτης μαρξιστικής κρατικής δομής, που εξελίσσεται στη Σοβιετική Ένωση, εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή κοινωνικών ανατροπών, ταξικών συγκρούσεων και παγκόσμιου ιδεολογικού αντίκτυπου.

1935: Ο Αμερικανός ηλεκτρομηχανικός Έντουιν Άρμστρονγκ ανακαλύπτει τη ραδιοφωνική μπάντα των FM, ανοίγοντας τον δρόμο για καθαρότερη και υψηλότερης ποιότητας μετάδοση ήχου, χωρίς τους έντονους ηλεκτρικούς θορύβους που χαρακτηρίζουν τα AM.

1935: Το πρωτότυπο του βρετανικού μαχητικού αεροσκάφους Hawker Hurricane (με αριθμό K5083) πραγματοποιεί την παρθενική του πτήση. Το μονοπλάνο αυτό θα εξελιχθεί σε ένα από τα πλέον επιτυχημένα μαχητικά αεροσκάφη αναχαίτισης της Βασιλικής Αεροπορίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

1941: Κατά τη διάρκεια της Μάχης της Μόσχας, ο Ιωσήφ Στάλιν απευθύνεται στον σοβιετικό λαό, ενθαρρύνοντάς τον να αντισταθεί στον γερμανικό στρατό που είχε προελάσει μέχρι τις πύλες της Μόσχας. Η Μάχη της Μόσχας, αν και συχνά επισκιάζεται από τη Μάχη του Στάλινγκραντ, υπήρξε μια καθοριστική στιγμή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς απέτρεψε την κατάληψη της σοβιετικής πρωτεύουσας από τους Γερμανούς. Η νίκη των Σοβιετικών σε αυτή τη μάχη σηματοδότησε το πρώτο μεγάλο πλήγμα για τη ναζιστική Γερμανία και την αρχή της αντεπίθεσης στο Ανατολικό Μέτωπο, ανοίγοντας τον δρόμο για τις μελλοντικές επιτυχίες.

1943: Ο Κόκκινος Στρατός ανακαταλαμβάνει το Κίεβο στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Γερμανοί κατά την υποχώρησή τους καταστρέφουν ιστορικά κτίρια και υποδομές, αφήνοντας την πόλη σχεδόν σε ερείπια.

1944: Στο Χάνφορντ των ΗΠΑ, παράγεται για πρώτη φορά πλουτώνιο, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια στην ατομική βόμβα που έπεσε στο Ναγκασάκι.

1960: Ο Παναθηναϊκός δίνει τον πρώτο επίσημο ευρωπαϊκό αγώνα του στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, αντιμετωπίζοντας την τσεχοσλοβακική Σπάρτακ Χράντετς. Ο αγώνας λήγει με ήττα 1-0 για τον Παναθηναϊκό, αλλά σηματοδοτεί την έναρξη της ευρωπαϊκής πορείας του συλλόγου, ανοίγοντας τον δρόμο για μελλοντικές επιτυχίες στην ευρωπαϊκή σκηνή.

1961: Σφοδρή νεροποντή πλήττει την Αθήνα, προκαλώντας εκτεταμένες πλημμύρες και καταστροφές. Η καταιγίδα οδηγεί στον θάνατο 43 ανθρώπων και αφήνει χιλιάδες άστεγους, καθώς πολλά σπίτια και υποδομές καταστρέφονται. Η τραγωδία αυτή ανέδειξε τις σοβαρές ελλείψεις της πόλης σε υποδομές αντιπλημμυρικής προστασίας, φέρνοντας το ζήτημα στο προσκήνιο.

1962: Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ περνά ψήφισμα που καταδικάζει τις πολιτικές του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική και καλεί όλα τα κράτη-μέλη του Οργανισμού να διακόψουν τις στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις με τη χώρα.

1963: Ο Γεώργιος Παπανδρέου λαμβάνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από τον βασιλιά Παύλο. Η Ε.Ρ.Ε. αντιδρά έντονα, καθώς η Ένωση Κέντρου δεν διαθέτει απόλυτη πλειοψηφία, προμηνύοντας περίοδο πολιτικής αστάθειας.

1964: Με απόφαση της Βουλής, στην οποία πλειοψηφεί η Ένωση Κέντρου, τερματίζεται το μετεμφυλιακό καθεστώς. Καταργούνται το Γ’ Ψήφισμα, οι εξορίες και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων.

1983: Ο Τουργκούτ Οζάλ κερδίζει τις εκλογές στην Τουρκία με το κόμμα της «Μητέρας Πατρίδας» και γίνεται πρωθυπουργός.

1985: Ξεσπά το σκάνδαλο «Irangate», όταν αποκαλύπτεται ότι αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ρόναλντ Ρίγκαν πωλούν μυστικά όπλα στο Ιράν, παρά το εμπάργκο, και χρησιμοποιούν τα κέρδη για τη χρηματοδότηση των Κόντρας στη Νικαράγουα, προκειμένου να ανατρέψουν την κυβέρνηση των Σαντινίστας. Η υπόθεση προκαλεί τεράστιο πολιτικό σεισμό στις Ηνωμένες Πολιτείες και διεθνή κατακραυγή.

1987: Το κλαμπ «Ρόδον», πρώην κινηματογράφος επί της οδού Μάρνη, ανοίγει τις πύλες του για τους φίλους του ροκ. Θα κλείσει το Μάιο του 2005, λόγω ιδιόχρησης.

1992: Η Ελλάδα υπογράφει στη Μαδρίτη τη Συνθήκη του Σένγκεν. Η συμφωνία υπεγράφη στις 14 Ιουνίου 1985 στην ομώνυμη κωμόπολη του Λουξεμβούργου ανάμεσα σε πέντε κράτη-μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία) και είχε ως στόχο την προοδευτική κατάργηση των ελέγχων στα κοινά σύνορα, την καθιέρωση της ελεύθερης κυκλοφορίας για όλα τα πρόσωπα, υπηκόους των κρατών που υπέγραψαν τη Συμφωνία, καθώς και την αστυνομική και δικαστική συνεργασία. Άλλα κράτη-μέλη των Ε.Κ. και της Ε.Ε., που μεταγενέστερα υπέγραψαν πρωτόκολλα και συμφωνίες προσχώρησης στα δύο ανωτέρω διεθνή κείμενα ήταν η Ιταλία το 1990, η Ισπανία και η Πορτογαλία το 1991, η Ελλάδα το 1992, ενώ θα ακολουθήσουν η Αυστρία το 1995 και η Δανία, η Φινλανδία και η Σουηδία το 1996.

1996: Η ελληνική πυραυλάκατος «Κωστάκος» βυθίζεται κοντά στη Σάμο κατά τη διάρκεια άσκησης, με τραγικό απολογισμό απωλειών. Το γεγονός προκαλεί συζητήσεις για την ασφάλεια των στρατιωτικών μέσων στο Αιγαίο.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Λεονάρδος

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Διεθνής Ημέρα κατά της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, συμπεριλαμβανομένου του κυβερνοεκφοβισμού
Παγκόσμια Ημέρα για την Παρεμπόδιση της Εκμετάλλευσης του Περιβάλλοντος στον Πόλεμο και τις Ένοπλες Συγκρούσεις