Σαν σήμερα 1 Ιανουαρίου: Η γέννηση του σύγχρονου ελληνικού κράτους – Το Σύνταγμα, η γαλανόλευκη και η διακήρυξη ανεξαρτησίας

Στις αρχές του 1822, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται σε πλήρη επαναστατικό αναβρασμό, οι επαναστατημένοι Έλληνες επιχειρούν ένα καθοριστικό βήμα πέρα από τα πεδία των μαχών. Στην Επίδαυρο, οι αντιπρόσωποι των εξεγερμένων περιοχών κηρύσσουν επίσημα την πολιτική ύπαρξη και ανεξαρτησία της Ελλάδος και ψηφίζουν το πρώτο Ελληνικό Σύνταγμα. Για πρώτη φορά μετά από αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας, η Επανάσταση αποκτά θεσμική μορφή και σαφή κρατική φιλοδοξία.

Η Α’ Εθνική Συνέλευση της Επιδαύρου δεν είναι ένα απλό επαναστατικό σώμα. Αποτελεί τη συνειδητή δήλωση ότι ο Αγώνας δεν είναι πρόσκαιρη εξέγερση, αλλά οργανωμένος εθνικός αγώνας με πολιτικό σχέδιο, κανόνες και στόχο τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.

Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» και το ευρωπαϊκό μήνυμα

Το Σύνταγμα που ψηφίζεται, γνωστό ως «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» ή «Νόμος της Επιδαύρου», αντλεί έμπνευση από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και τα φιλελεύθερα συντάγματα της εποχής. Κατοχυρώνει τη λαϊκή κυριαρχία, προβλέπει διάκριση των εξουσιών και θέτει τις βάσεις ενός οργανωμένου πολιτικού συστήματος με νομοθετικό και εκτελεστικό σώμα.

Πέρα από την εσωτερική οργάνωση, το Σύνταγμα απευθύνεται και προς την Ευρώπη, στέλνοντας το μήνυμα ότι οι Έλληνες διεκδικούν διεθνή αναγνώριση ως πολιτικά οργανωμένο έθνος και όχι απλώς συμπάθεια για μια αιματηρή εξέγερση.

Η Συνέλευση πραγματοποιείται σε κλίμα έντονων εσωτερικών αντιθέσεων. Προεστοί, οπλαρχηγοί, Φαναριώτες και νησιώτες προσπαθούν να συνυπάρξουν σε ένα κοινό θεσμικό πλαίσιο, συχνά με συγκρουόμενα συμφέροντα. Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» δεν εξαλείφει τις αντιπαραθέσεις, λειτουργεί όμως ως κοινό σημείο αναφοράς και θεμέλιο της ελληνικής συνταγματικής παράδοσης.

Η γαλανόλευκη ως σύμβολο κράτους

Στο ίδιο πλαίσιο κρατικής συγκρότησης, καθιερώνεται και η γαλανόλευκη ως εθνικό σύμβολο του νέου κράτους. Αν και από το 1821 κυκλοφορούν διάφορες σημαίες με γαλανό και λευκό, στην Επίδαυρο γίνεται το αποφασιστικό βήμα: η σημαία παύει να είναι απλώς πολεμικό λάβαρο και αποκτά χαρακτήρα κρατικού εμβλήματος.

Η γαλανόλευκη συνοδεύει τα συνταγματικά κείμενα και τις αποφάσεις της Συνέλευσης, λειτουργώντας ως ορατή έκφραση της πολιτικής φιλοδοξίας της Επανάστασης και σύμβολο ελευθερίας, ανεξαρτησίας και κοινής εθνικής ταυτότητας.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

45 π.Χ.: Το Ιουλιανό ημερολόγιο τίθεται σε ισχύ στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ορίζοντας την 1η Ιανουαρίου ως νέα ημερομηνία έναρξης του έτους.

1788: Κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο των Times του Λονδίνου.

1801: Με την έναρξη ισχύος των Πράξεων Ένωσης ολοκληρώνεται η νομοθετική ένωση του Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και του Βασιλείου της Ιρλανδίας, σχηματίζοντας το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας. Η νέα πολιτική οντότητα συγκεντρώνει την εξουσία στο Λονδίνο, καταργεί το ιρλανδικό κοινοβούλιο και ενσωματώνει Ιρλανδούς βουλευτές στο Γουεστμίνστερ, αλλά αφήνει άλυτα τα ζητήματα εθνικής αυτοδιάθεσης και θρησκευτικών διακρίσεων, τα οποία θα τροφοδοτήσουν για περισσότερο από έναν αιώνα τις εντάσεις ανάμεσα σε Βρετανούς και Ιρλανδούς.

1822: Η Α’ Εθνική Συνέλευση των επαναστατημένων Ελλήνων στην Επίδαυρο κηρύσσει επίσημα την πολιτική ύπαρξη και ανεξαρτησία της Ελλάδος και ψηφίζει το πρώτο Ελληνικό Σύνταγμα, γνωστό ως «Προσωρινόν Πολίτευμα» ή «Νόμος της Επιδαύρου». Με το κείμενο αυτό επιχειρείται να οργανωθεί θεσμικά το επαναστατημένο έθνος, να καθοριστούν τα όργανα εξουσίας και να δοθεί διεθνώς το μήνυμα ότι δεν πρόκειται απλώς για στάση, αλλά για οργανωμένο εθνικό αγώνα. Την ίδια στιγμή, η γαλανόλευκη καθιερώνεται ως επίσημη σημαία του νέου κράτους, αποκτώντας από νωρίς τον συμβολικό ρόλο του εμβλήματος της ελευθερίας και της εθνικής ταυτότητας.

1863: Ο Αβραάμ Λίνκολν υπογράφει τη Διακήρυξη Χειραφέτησης, απελευθερώνοντας τους σκλάβους στις Συνομόσπονδες Πολιτείες.

1915: Η ασπιρίνη κυκλοφορεί σε μορφή ταμπλέτας.

1942: Αντιπρόσωποι 26 κρατών που μάχονται τον Άξονα, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, υπογράφουν στην Ουάσινγκτον τη «Δήλωση των Ηνωμένων Εθνών», κάνοντας το πρώτο βήμα για την ίδρυση του ΟΗΕ.

1958: Τίθεται σε ισχύ η συνθήκη της Ρώμης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), που είχε υπογραφεί από 6 κράτη (Λουξεμβούργο, Βέλγιο, Ολλανδία, Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία) το Μάρτιο του 1957.

1966: Στο πρωτοχρονιάτικο διάγγελμά του, ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αναφέρει: «Ο κομμουνισμός αποτελεί μίασμα, γεννηθέν έξω της Ελλάδος, εμπνεόμενον και κινούμενον έξωθεν. Ηθική του είναι το ψεύδος και η προδοσία. Μολύνει και καθιστά ανύποπτον εχθρόν της πατρίδος πάντα ερχόμενον εις επαφήν με αυτόν, άτομον ή ομάδα, πάντα καλόν Ελληνα, μή διαβλέποντα τον κίνδυνον…». Προκαλούνται έντονες αντιδράσεις.

1966: Τίθεται σε ισχύ στις ΗΠΑ νόμος που επιβάλει την αναγραφή της ένδειξης «Το κάπνισμα βλάπτει σοβαρά την υγεία» στα πακέτα των τσιγάρων.

1972: Υιοθετείται η παγκόσμια ώρα (UTC).

1981: Η Ελλάδα γίνεται το 10ο μέλος της ΕΟΚ.

1983: Ο πρόγονος του διαδικτύου, Arpanet, αλλάζει επισήμως πρωτόκολλο επικοινωνίας και μετατρέπεται σε παγκόσμιο ιστό (Internet).

1987: Τίθεται σε ισχύ στην Ελλάδα ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας (ΦΠΑ), στο πλαίσιο της προσαρμογής της χώρας στα ευρωπαϊκά φορολογικά πρότυπα και της αντικατάστασης παλαιότερων έμμεσων φόρων. Η επιβολή του συνοδεύεται από αισθητή αύξηση των τιμών σε βασικά αγαθά και υπηρεσίες, τροφοδοτεί τον πληθωρισμό και προκαλεί έντονες αντιδράσεις από καταναλωτές και επαγγελματίες, που βλέπουν το κόστος ζωής να ανεβαίνει απότομα.

2001: Η Ελλάδα εντάσσεται στη ζώνη του Ευρώ. Η ισοτιμία καθορίζεται σε 1 ευρώ για 1 ECU (1 ευρώ = 340,750 δραχμές).

2002: Το ευρώ αντικαθιστά τη δραχμή και τα εθνικά νομίσματα άλλων 11 κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης λαμβάνει το πρώτο χαρτονόμισμα, σε ειδική εκδήλωση στην Τράπεζα της Ελλάδος.

2017: Τρομοκρατική επίθεση στην Κωνσταντινούπολη: 39 άτομα σκοτώνονται και 70 τραυματίζονται σε επίθεση σε νυχτερινό κέντρο διασκέδασης στην Κωνσταντινούπολη, κατά τη διάρκεια των εορτασμών της Πρωτοχρονιάς.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Βασίλειος, Βασιλεία, Βασιλικός, Βασιλική, Εμμέλεια, Τηλέμαχος, Τηλεμαχία

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Ημέρα Κοινού Κτήματος
Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης