Σαν σήμερα το 1862, η Αθήνα ζει μια από τις πιο φορτισμένες στιγμές της νεότερης ιστορίας της. Ο αθηναϊκός λαός συρρέει στην τότε Πλατεία Όθωνος για να γιορτάσει την έξωση του Όθωνα, το τέλος της βαυαροκρατίας και την αρχή μιας νέας πολιτικής πραγματικότητας. Μετά τη δοξολογία, ο πρόεδρος της Προσωρινής Κυβέρνησης, Δημήτριος Βούλγαρης, απευθύνεται στο πλήθος και προτείνει το όνομα που θα σημαδέψει για πάντα το κέντρο της πόλης. «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της Ομονοίας όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις.» Με τον όρκο αυτό επισφραγίζεται η λαϊκή θέληση για αλλαγή και αυτοδιάθεση.
Το πολιτικό υπόβαθρο
Ο Όθωνας, που ανήλθε στον θρόνο ως εκλεκτός των Μεγάλων Δυνάμεων, κυβέρνησε αρχικά μέσω βαυαρικής Αντιβασιλείας και στη συνέχεια «ελέω Θεού», με έντονο παρεμβατισμό. Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου επέβαλε τη συνταγματική μοναρχία, όμως οι εντάσεις παρέμειναν. Οι διαδοχικές κρίσεις της δεκαετίας του 1850–1860, η δυσαρέσκεια για τη σύνθεση και τον τρόπο άσκησης της εξουσίας και η αποτυχημένη εδραίωση διαδόχου, υπονόμευσαν ανεπανόρθωτα τη βασιλεία. Τον Οκτώβριο του 1862, ενώ ο βασιλιάς απουσιάζει σε περιοδεία, ξεσπά εξέγερση που εξαπλώνεται στην πρωτεύουσα. Ο Όθωνας και η Αμαλία επιχειρούν να επιστρέψουν στην Αθήνα, όμως ο λαός τους εμποδίζει να αποβιβαστούν στον Πειραιά. Έτσι, εγκαταλείπουν τη χώρα οριστικά και δεν ξαναπατούν ποτέ ελληνικό έδαφος.
Το απόγευμα της 14ης Οκτωβρίου 1862 η πλατεία γεμίζει με πλήθη, σημαίες, συνθήματα και ψαλμωδίες ευγνωμοσύνης για τη λήξη της βαυαρικής κυριαρχίας. Η στιγμή έχει ισχυρό συμβολισμό. Στον ίδιο χώρο όπου τιμήθηκε ο βασιλιάς, αναγγέλλεται η αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας. Εκεί ο Δημήτριος Βούλγαρης, κεντρική μορφή του αντιβασιλικού ρεύματος, καλεί σε ενότητα και σεβασμό των εθνικών αποφάσεων. Ο όρκος που προφέρει και επαναλαμβάνει ο λαός, ενώνει αντιπάλους της παραμονής και καθιστά την πλατεία τόπο συμφιλίωσης.
Η συμβολική μετονομασία της πλατείας
Η μετονομασία της πλατείας αποτελεί πολιτική δήλωση. Η Πλατεία Όθωνος γίνεται Ομόνοια για να σημάνει ότι οι άλλοτε αντίπαλες παρατάξεις δεσμεύονται σε κοινή πορεία. Το ίδιο το κείμενο του όρκου –«Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις»– αποτυπώνει την προσπάθεια να τεθεί ο κανόνας της συλλογικής βούλησης πάνω από προσωπικές ή φατριαστικές επιδιώξεις. Η μετονομασία λειτουργεί ως «σφραγίδα» της μετάβασης από μια προσωποπαγή εξουσία σε ένα νέο πολιτικό πλαίσιο, που θα οδηγήσει σύντομα στη βασιλεία του Γεωργίου Α’.
Ο χώρος της σημερινής Ομονοίας, γνωστός παλαιότερα ως «Τζιρίτη», ήταν στα χρόνια της ανακήρυξης της Αθήνας σε πρωτεύουσα (1834) σχεδόν ερημικός: ρέματα που κατέβαιναν από Σταδίου και Πανεπιστημίου ενώνονταν με τον Κυκλοβόρο, λίγα αμπέλια και συκιές, μάντρες με ζώα. Το 1846 διαμορφώνεται πλατεία και λαμβάνει το όνομα Πλατεία Ανακτόρων, κατόπιν Πλατεία Όθωνος. Ως το βόρειο άκρο της πόλης γίνεται αγαπημένος εξοχικός περίπατος. Στα μέσα του 19ου αιώνα ευπρεπίζεται, δενδροφυτεύεται, αποκτά μαρμάρινη εξέδρα και μπάντα τις Κυριακές, ενώ σταδιακά μετατρέπεται σε κόμβο των βασικών αρτηριών: Σταδίου, Αθηνάς, Πανεπιστημίου, 3ης Σεπτεμβρίου, Πειραιώς, Αγίου Κωνσταντίνου (και των Κοτοπούλη, Δώρου). Με την έλευση του υπόγειου σταθμού του ηλεκτρικού (Πειραιώς–Αθηνών) στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ομόνοια παγιώνεται ως το ζωντανό κέντρο της πόλης.
Το όνομα «Ομόνοια» αποτέλεσε υπόσχεση θεσμικής σταθερότητας ύστερα από τους διχασμούς και τις δυναστικές κρίσεις του 19ου αιώνα. Η πλατεία έγινε σύμβολο λαϊκής ενότητας, καθρέφτης κάθε νέας φάσης της αθηναϊκής και εθνικής ιστορίας.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
1066: Στη Μάχη του Χέιστινγκς, ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής ηγείται των νορμανδικών δυνάμεων που συντρίβουν τον αγγλικό στρατό και σκοτώνουν τον βασιλιά Χάρολντ Β΄, ανοίγοντας τον δρόμο για τη Νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας και τη γέννηση της μεσαιωνικής Βρετανίας.
1322: Ο Ρόμπερτ δε Μπρους, εμβληματικός ηγέτης της Σκωτίας, νικά τον Εδουάρδο Β΄ της Αγγλίας στη μάχη του Μπάιλαντ, εδραιώνοντας την ανεξαρτησία της Σκωτίας και τη φήμη του ως εθνικού ήρωα.
1862: O αθηναϊκός λαός συγκεντρώνεται στην Πλατεία Όθωνος -που μετονομάζεται σε Ομόνοια– για να πανηγυρίσει την έξωση του βασιλιά Όθωνα, το τέλος της βαυαροκρατίας και την έναρξη νέας σελίδας στην ελληνική ιστορία. Ο πρόεδρος της προσωρινής κυβέρνησης Δημήτριος Βούλγαρης απευθύνει ιστορικό λόγο προς το πλήθος, καλώντας τους συγκεντρωμένους σε όρκο πίστης στην πατρίδα και υπακοή στις εθνικές αποφάσεις, επισφραγίζοντας έτσι τη θέληση του λαού για αλλαγή και αυτοδιάθεση. Ανάμεσα στα άλλα, ακούγονται και τα εξής: «Ας ορκισθώμεν επί της Πλατείας ταύτης, της λαβούσης ήδη το ωραίον της Ομονοίας όνομα, και ας είπη έκαστος εξ ημών: Ορκίζομαι πίστιν εις την πατρίδα και υπακοήν εις τας εθνικάς αποφάσεις».
1863: Ο Σουηδός χημικός, Άλφρεντ Νόμπελ, πατεντάρει την παρασκευή της νιτρογλυκερίνης. Από την εφεύρεσή του αυτή θα κερδίσει πολλά χρήματα, ικανά για να συντηρούν μέχρι σήμερα το Ίδρυμα Νόμπελ, που απονέμει τα ομώνυμα βραβεία.
1892: Εκδίδεται το βιβλίο «The Adventures of Sherlock Holmes» του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, το πρώτο που συγκεντρώνει τις ιστορίες του διάσημου ντετέκτιβ, εγκαινιάζοντας έναν μύθο της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου.
1912: Απόπειρα δολοφονίας του Θεόδωρου Ρούζβελτ πριν από προεκλογική ομιλία στο Μιλγουόκι. Παρά το τραύμα από σφαίρα στο στήθος, συνεχίζει και ολοκληρώνει την ομιλία του, αποδεικνύοντας την ψυχραιμία και αποφασιστικότητά του.
1944: Ο Γερμανός αρχιστράτηγος, Έρβιν Ρόμελ, γνωστός και ως «Αλεπού της Ερήμου» για τις επιχειρήσεις που είχε διεξάγει στη Βόρεια Αφρική κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτοκτονεί, πίνοντας δηλητήριο. Είχαν αποκαλυφθεί οι επαφές του με τους συνωμότες που είχαν αποπειραθεί να δολοφονήσουν τον Αδόλφο Χίτλερ και του είχε δοθεί η επιλογή μεταξύ δίκης και αυτοκτονίας.
1947: Ο Τσακ Γιέιγκερ, πιλότος της αμερικανικής αεροπορίας, γίνεται ο πρώτος άνθρωπος που σπάει το φράγμα του ήχου, πετώντας με το πειραματικό αεροσκάφος Bell X-1 πάνω από την Καλιφόρνια — ένα ορόσημο για την ιστορία των πτήσεων.
1962: Οι ΗΠΑ φωτογραφίζουν σοβιετικούς πυραύλους στην Κούβα, γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της Κρίσης των Πυραύλων και φέρνει τον κόσμο στο χείλος πυρηνικού πολέμου.
1964: Το Νόμπελ Ειρήνης απονέμεται στον Αμερικανό ακτιβιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.
1975: Ξεκινά η δίκη του Ρόναλντ ΝτεΦέο Τζούνιορ για τη δολοφονία της οικογένειάς του στο Άμιτιβιλ, υπόθεση που θα εμπνεύσει τα διάσημα βιβλία και τις ταινίες τρόμου «The Amityville Horror».
1981: Ο Χόσνι Μουμπάρακ ορκίζεται πρόεδρος της Αιγύπτου, διαδεχόμενος τον δολοφονημένο Ανουάρ Σαντάτ. Η μακρόχρονη προεδρία του θα σημαδέψει την πολιτική ζωή της χώρας για τρεις δεκαετίες.
1986: Ο επιζών του Ολοκαυτώματος Ελί Βιζέλ τιμάται με το Νόμπελ Ειρήνης για τη δράση του υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη μαρτυρία του απέναντι στη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης.
1990: Δημοτικές εκλογές διενεργούνται στην Ελλάδα. Στην Αθήνα εκλέγεται δήμαρχος ο Αντώνης Τρίτσης, στη Θεσσαλονίκη ο Κωνσταντίνος Κοσμόπουλος και στον Πειραιά ο Στέλιος Λογοθέτης.
1994: Η ταινία «Pulp Fiction» του Κουέντιν Ταραντίνο κάνει πρεμιέρα στις κινηματογραφικές αίθουσες. Με το εκρηκτικό της σενάριο, τους διαλόγους-σφραγίδα και τους Τραβόλτα, Τζάκσον, Θέρμαν, θα αλλάξει για πάντα το σινεμά της δεκαετίας του ’90.
1994: Απονέμεται το Νόμπελ Ειρήνης στους Γιασέρ Αραφάτ, Γιτζάκ Ράμπιν και Σιμόν Πέρες, για τη «Συμφωνία του Όσλο», σχετικά με την ειρήνη στη Μέση Ανατολή.
1998: Απονέμεται το Νομπέλ Οικονομίας στον Ινδό καθηγητή του Πανεπιστημίου Τρίνιτι του Κέμπριτζ, Αμάρτια Σεν, για τη συμβολή και το έργο του στις οικονομικές αναλύσεις για το Κράτος Πρόνοιας.
Γεννήσεις
1927 – Ρότζερ Μουρ (Roger Moore), Άγγλος ηθοποιός, παγκοσμίως γνωστός για την ενσάρκωση του θρυλικού Τζέιμς Μποντ σε επτά ταινίες από το 1973 έως το 1985. Γεννημένος στο Λονδίνο, έγινε αρχικά γνωστός από τηλεοπτικές σειρές όπως The Saint και The Persuaders!, πριν αναλάβει τον ρόλο που τον καθιέρωσε διεθνώς. Με το κομψό του στυλ, το χιούμορ και τη γοητεία του, έδωσε στον πράκτορα 007 μια πιο ανάλαφρη, αλλά εξίσου εμβληματική διάσταση. Πέρα από την υποκριτική, υπήρξε πρεσβευτής της UNICEF, αφιερώνοντας μεγάλο μέρος της ζωής του στη φιλανθρωπία. Θεωρείται μία από τις πιο αγαπητές μορφές του βρετανικού κινηματογράφου και του franchise του Μποντ.
1939 – Ραλφ Λόρεν (Ralph Lauren), Αμερικανός σχεδιαστής μόδας και επιχειρηματίας, δημιουργός του εμβληματικού brand Polo Ralph Lauren. Γεννημένος στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης ως Ραλφ Λίφσιτς, ξεκίνησε τη δεκαετία του ’60 σχεδιάζοντας γραβάτες και σύντομα δημιούργησε μια ολόκληρη αισθητική γύρω από το αμερικανικό preppy στυλ, συνδυάζοντας την πολυτέλεια με την απλότητα. Το λογότυπο με τον ιππέα έγινε παγκόσμιο σύμβολο κομψότητας και επιτυχίας. Ο Λόρεν επέκτεινε την αυτοκρατορία του σε ρούχα, αξεσουάρ, αρώματα και είδη σπιτιού, ενώ το όνομά του συνδέθηκε με την αμερικανική φινέτσα και το διαχρονικό στυλ. Θεωρείται ένας από τους πιο επιδραστικούς σχεδιαστές στην ιστορία της μόδας.
1940 – Τάκης Φωτόπουλος, Έλληνας φιλόσοφος, οικονομολόγος και συγγραφέας, γνωστός ως θεωρητικός της Περιεκτικής Δημοκρατίας, ενός πολιτικού προτάγματος που συνδυάζει την άμεση δημοκρατία, την οικονομική ισότητα και την οικολογική βιωσιμότητα. Γεννημένος στην Ελλάδα, σπούδασε οικονομικά και εργάστηκε ως πανεπιστημιακός στο Λονδίνο, ενώ υπήρξε εκδότης του περιοδικού Society & Nature. Το έργο του εστιάζει στην κριτική του καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης και των ιεραρχικών δομών εξουσίας, προτείνοντας ένα εναλλακτικό μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης βασισμένο στην αυτοδιεύθυνση και τη συμμετοχή των πολιτών. Με διεθνή αναγνώριση, θεωρείται από τους σημαντικότερους σύγχρονους Έλληνες στοχαστές με ριζοσπαστική πολιτική σκέψη.
1952 – Πάνος Κατσιμίχας, Έλληνας τραγουδοποιός, μέλος του θρυλικού «Δίδυμου των Κατσιμιχαίων» μαζί με τον αδελφό του Χάρη. Γεννημένος στην Αθήνα, καθιερώθηκε στη δεκαετία του ’80 με το άλμπουμ «Ζεστά Ποτά», που θεωρείται σταθμός στο ελληνικό ροκ και έντεχνο τραγούδι. Οι στίχοι του, γεμάτοι ποίηση, ρεαλισμό και κοινωνική ευαισθησία, συνδυάζονται με χαρακτηριστικές μελωδίες που μιλούν κατευθείαν στην ψυχή. Το έργο του, τόσο μέσα από τη συνεργασία με τον αδελφό του όσο και με σόλο δημιουργίες, έχει αφήσει βαθύ αποτύπωμα στην ελληνική μουσική σκηνή. Οι Κατσιμιχαίοι παραμένουν σύμβολο μιας εποχής που συνέδεσε τη λυρικότητα με τη ροκ ευαισθησία.
1970 – Ρένος Χαραλαμπίδης, Έλληνας ηθοποιός, σκηνοθέτης και ραδιοφωνικός παραγωγός, γνωστός για το ιδιαίτερο ύφος και την ευρηματικότητά του. Γεννημένος στην Αθήνα, έγινε ευρύτερα γνωστός με την ταινία «No Budget Story» (1997), που θεωρείται μία από τις πρώτες ελληνικές cult ταινίες και τον ανέδειξε ως δημιουργό με προσωπική κινηματογραφική ταυτότητα. Συνέχισε με έργα όπως «Φτηνά τσιγάρα», που απέκτησε διαχρονική απήχηση και θεωρείται πλέον κλασικό δείγμα του σύγχρονου ελληνικού σινεμά. Παράλληλα, συμμετείχε σε τηλεοπτικές σειρές και θεατρικές παραγωγές, ενώ η χαρακτηριστική φωνή και το χιούμορ του τον καθιέρωσαν και ως αγαπημένο ραδιοφωνικό παρουσιαστή.
Θάνατοι
1995 – Ελένη Βλάχου, Ελληνίδα δημοσιογράφος, εκδότρια και εκ των σημαντικότερων γυναικείων μορφών του ελληνικού Τύπου. Κόρη του ιδρυτή της «Καθημερινής», Γεωργίου Βλάχου, ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας και τη μετέτρεψε σε ένα από τα εγκυρότερα έντυπα της χώρας. Διακρίθηκε για το ήθος, τη νηφαλιότητα και την προσήλωσή της στην ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας. Το 1967, μετά το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών, αρνήθηκε να συνεργαστεί με τη χούντα και ανέστειλε την κυκλοφορία όλων των εκδόσεών της, πράξη που θεωρήθηκε σύμβολο δημοσιογραφικής αξιοπρέπειας. Η στάση και το έργο της άφησαν ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ιστορία του ελληνικού Τύπου.
1999 – Μάκης Δεμίρης, Έλληνας ηθοποιός, αγαπητός για τους κωμικούς του ρόλους στον κινηματογράφο, το θέατρο και την τηλεόραση. Γεννημένος το 1930 στην Αθήνα, εμφανίστηκε σε δεκάδες ταινίες της «χρυσής εποχής» του ελληνικού σινεμά, ενσαρκώνοντας συχνά τον απλό, καλοκάγαθο ήρωα με χιούμορ και αυθορμητισμό. Συνεργάστηκε με σπουδαίους ηθοποιούς και σκηνοθέτες, ενώ συμμετείχε και σε τηλεοπτικές σειρές, αφήνοντας ανεξίτηλη τη σφραγίδα του με τη χαρακτηριστική φωνή και φυσιογνωμία του. Παρότι δεν πρωταγωνίστησε συχνά, κατάφερε να γίνει αγαπητό πρόσωπο του λαϊκού θεάτρου και του ελληνικού κινηματογράφου, χαρίζοντας γέλιο και νοσταλγία σε γενιές θεατών.
2004 – Βλάσσης Μπονάτσος, Έλληνας τραγουδιστής, ηθοποιός και τηλεοπτικός παρουσιαστής, που άφησε το δικό του αποτύπωμα στη μουσική και το θέαμα. Γεννημένος το 1949, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ροκ συγκροτήματος «Πελόμα Μποκιού», ενός από τα πιο πρωτοποριακά ελληνικά γκρουπ της δεκαετίας του ’70. Αργότερα ακολούθησε σόλο καριέρα και στράφηκε στην υποκριτική, συμμετέχοντας σε επιτυχημένες ταινίες και θεατρικές παραστάσεις, ενώ έγινε ευρύτερα γνωστός από τη σειρά «Οι Αυθαίρετοι» και το τηλεπαιχνίδι «Πες το και θα γίνει». Με τη ροκ ενέργεια, το χιούμορ και την εκρηκτική του προσωπικότητα, έγινε μία από τις πιο χαρισματικές και αξέχαστες φυσιογνωμίες της ελληνικής ποπ κουλτούρας.
2022 – Αλέξανδρος Νικολαΐδης, Έλληνας αθλητής και ολυμπιονίκης του τάε κβον ντο, μια από τις σημαντικότερες μορφές του ελληνικού αθλητισμού. Γεννημένος το 1979 στη Θεσσαλονίκη, κατέκτησε δύο ασημένια Ολυμπιακά μετάλλια (Αθήνα 2004, Πεκίνο 2008) και υπήρξε σημαιοφόρος της ελληνικής αποστολής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008. Διακρίθηκε για το ήθος, τη μαχητικότητα και την προσήλωσή του στις αξίες του αθλητισμού, εμπνέοντας μια ολόκληρη γενιά νέων αθλητών. Ο πρόωρος θάνατός του από καρκίνο στα 43 του χρόνια συγκλόνισε τη χώρα, ενώ το αποχαιρετιστήριο μήνυμά του, με λόγια δύναμης και ανθρωπιάς, τον καθιέρωσε ως σύμβολο γενναιότητας και αξιοπρέπειας.
Εορτολόγιο
Γερβάσιος
Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι
Παγκόσμια Ημέρα Προτύπων (Τυποποίησης)
