Η Συρία θα πραγματοποιήσει τις πρώτες της κοινοβουλευτικές εκλογές υπό τη νέα διοίκηση στις 5 Οκτωβρίου, μετέδωσε σήμερα το συριακό πρακτορείο ειδήσεων SANA. «Η Συρία διεξάγει τις πρώτες της εκλογές στο τέλος αυτού του μήνα, μετά από περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες δικτατορίας και μια δεκαετία σκληρού εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο, η διαδικασία εκλογής νέου συριακού κοινοβουλίου απέχει πολύ από το να είναι απλή και υπάρχουν πολλές διαμάχες.

«Έμμεσες οι πρώτες εκλογές»

Πολλοί ακούγοντας για κοινοβουλευτικές εκλογές θα περίμεναν του Σύριους να ξεχύνονται στους δρόμους και να πηγαίνουν στα εκλογικά κέντρα για να ψηφίσουν, όμως δεν πρόκειται να συμβεί έτσι. Αντίθετα, η ψήφος θα δοθεί από διάφορες επιτροπές, γι’ αυτό και η πρώτη εκλογή της χώρας μετά τον Άσαντ χαρακτηρίζεται ως «έμμεση».

«Η πραγματικότητα στη Συρία δεν επιτρέπει τη διενέργεια παραδοσιακών εκλογών, δεδομένης της ύπαρξης εκατομμυρίων εσωτερικά και εξωτερικά εκτοπισμένων, της απουσίας επίσημων εγγράφων [και] της ευθραυστότητας της νομικής δομής», δήλωσε η μεταβατική συριακή κυβέρνηση, εξηγώντας γιατί οι εκλογές είναι έμμεσες, σε ανακοίνωσή της στο τέλος Ιουνίου.

Γι’ αυτό, η συνεπακόλουθη διαδικασία για την εκλογή της νέας Λαϊκής Συνέλευσης θα πραγματοποιηθεί σε διάφορα στάδια. Τον Ιούνιο, μία 11μελής Ανώτατη Επιτροπή Εκλογών της Λαϊκής Συνέλευσης διορίστηκε απευθείας από τη μεταβατική κυβέρνηση της Συρίας με σκοπό την επίβλεψη των εκλογών. Στη συνέχεια, η Ανώτατη Επιτροπή έχει ορίσει τις λεγόμενες υποεπιτροπές εκλογών στις 62 εκλογικές περιφέρειες της Συρίας. Οι περιφέρειες υποτίθεται ότι είναι κατανεμημένες ανάλογα με τον πληθυσμό, οπότε μερικές έχουν περισσότερες έδρες.

Στο επόμενο βήμα, οι διαφορετικές περιφερειακές υποεπιτροπές ορίζουν απευθείας από 30 έως 50 άτομα για να εκπροσωπήσουν κάθε έδρα στην περιφέρειά τους. Αυτά τα άτομα θα σχηματίσουν ένα «εκλεκτορικό σώμα» — δηλαδή, μια ομάδα εκλεκτόρων επιφορτισμένων με την επιλογή βουλευτών. Αρκετές από τις πρωτοβουλίες της νέας κυβέρνησης, μεταξύ των οποίων και ο εθνικός διάλογος τον Φεβρουάριο, έχουν δεχθεί κριτική για το ότι οργανώθηκαν πολύ βιαστικά και δεν ήταν επαρκώς αντιπροσωπευτικές.

Εκτός από τα άλλα κριτήρια, όπως ηλικία και ιθαγένεια, τα μέλη του εκλεκτορικού σώματος δεν επιτρέπεται να έχουν συμμετάσχει στο παλαιό καθεστώς (εκτός αν αυτομόλησαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου), να υπηρετούν στις δυνάμεις ασφαλείας ή να διαθέτουν ποινικό μητρώο. Είκοσι τοις εκατό των μελών του εκλεκτορικού σώματος θα πρέπει να είναι γυναίκες. Μόλις επιλεγούν, το σύνολο του εκλεκτορικού σώματος, σε όλη τη Συρία, αναμένεται να αριθμεί μεταξύ 6.000 και 7.000 ατόμων.

Ανησυχίες για τη δύναμη του προέδρου

Σύμφωνα με τη SANA, το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων της Συρίας, οι τελικοί κατάλογοι υποψηφίων δημοσιεύτηκαν στις 18 Σεπτεμβρίου. Οποιοδήποτε μέλος του κοινού έχει πλέον τρεις μέρες για να ασκήσει ένσταση κατά υποψηφίων που θεωρεί ακατάλληλους.

Αφού ελεγχθούν τα μέλη του εκλεκτορικού σώματος, μερικά θα θέσουν υποψηφιότητα για έδρες στη Λαϊκή Συνέλευση. Δεν υπάρχουν πολιτικά κόμματα και οι καμπάνιες δεν είναι δημόσιες· διαρκούν μία εβδομάδα και πραγματοποιούνται μόνο μεταξύ των μελών του εκλεκτορικού σώματος. Τέλος, την ημέρα των εκλογών, όλο το εκλεκτορικό σώμα θα ψηφίσει για 121 βουλευτές του νέου συριακού κοινοβουλίου από τη δική του σύνθεση.

Η εκλογική διαδικασία έχει ήδη αναβληθεί — αξιωματούχοι εξήγησαν ότι υπήρχαν υπερβολικά πολλοί υποψήφιοι που επιθυμούσαν να ενταχθούν στο εκλεκτορικό σώμα — αλλά λένε ότι η ψηφοφορία θα έχει ολοκληρωθεί ως τα τέλη Σεπτεμβρίου. Αρχικά, υπήρχαν 140 έδρες για εκλογή, αλλά η ψηφοφορία έχει αναβληθεί για διάφορα μέρη της Συρίας — στη Σουέιντα, όπου κυριαρχεί η μειονότητα των Δρούζων, και σε περιοχές της Ράκκα και της Χασακά που ελέγχονται από τη μειονότητα των Κούρδων. Αυτό σημαίνει ότι περίπου 19 έδρες δε θα δοθούν αυτόν τον μήνα.

Η μεταβατική συριακή κυβέρνηση έχει δηλώσει ότι οι εκλογές αναβλήθηκαν στις περιοχές αυτές λόγω λόγων ασφαλείας. Τους τελευταίους μήνες, οι περιοχές αυτές γνώρισαν διακοινοτικές και διαθρησκειακές συγκρούσεις, με χιλιάδες νεκρούς. Στην πραγματικότητα όμως, οι εκλογές αναβάλλονται επειδή η συριακή κυβέρνηση δεν ελέγχει στην πράξη τις συγκεκριμένες περιοχές — τον έλεγχο ασκούν οι Δρούζοι και οι Κούρδοι.

Μετά το πέρας της εκλογικής διαδικασίας, θα προστεθούν άλλες 70 έδρες στο νέο κοινοβούλιο. Αυτοί οι βουλευτές θα διοριστούν απευθείας από τον μεταβατικό πρόεδρο της χώρας, Άχμαντ αλ-Σαράα, πρώην ηγέτη πολιτοφυλακής που ανέλαβε μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ-Άσαντ τον Δεκέμβριο από τη δική του πολιτοφυλακή Hayat Tahrir al-Sham.

Διαμάχες και συγκρούσεις

Υπάρχουν θετικά στοιχεία στη διαδικασία, έγραψε νωρίτερα αυτόν τον μήνα ο Χάιντ Χάιντ, αναλυτής και ανώτερος συνεργάτης στο Παρισιάνικο Arab Reform Initiative. «Θεωρητικά, η εκλογική διαδικασία εισάγει μετριοπαθείς αλλά ουσιαστικές βελτιώσεις», σημείωσε, με «πολλαπλά συμβουλευτικά στάδια, μηχανισμούς ένστασης και βήματα για την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών». Έχουν προσκληθεί και διεθνείς παρατηρητές για την επίβλεψη της διαδικασίας. Επιπλέον, η Ανώτατη Επιτροπή είναι πιο πολυπολιτισμική από άλλες πρωτοβουλίες και δεν κυριαρχείται από μέλη της Hayat Tahrir al-Sham, επισημαίνει ο Χάιντ.

Ωστόσο, η διαδικασία «επισκιάζεται από δομικές ασάφειες και αναπάντητα ερωτήματα που αφήνουν το εγχείρημα ευάλωτο στη χειραγώγηση», και εκτιμά ότι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη εμπιστοσύνης της κοινωνίας. Τα δημοσιεύματα από τη Συρία δείχνουν ότι πολλοί Σύριοι αναγνωρίζουν πως δεν είναι εφικτή η διεξαγωγή απευθείας εκλογών αυτή τη στιγμή. Μια πρόσφατη έρευνα του Qatar-based Arab Center for Research and Policy Studies μεταξύ μέσα Ιουλίου και μέσα Αυγούστου έδειξε ότι το 57% σχεδόν 4.000 ερωτηθέντων Σύριων θεωρούν θετική την πολιτική κατάσταση.

Άλλοι Σύριοι όμως ήταν πολύ πιο επικριτικοί, λέγοντας ότι η εξαιρετικά ελεγχόμενη διαδικασία είναι μια επιφανειακή «παράσταση», ένας τρόπος νομιμοποίησης της μεταβατικής κυβέρνησης χωρίς πραγματική αναζήτηση συναίνεσης ή δημοκρατίας. Ο Σύριος πρόεδρος αλ-Σαράα αναμένεται να μιλήσει στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ την επόμενη εβδομάδα και πιθανότατα να καταβάλει νέες προσπάθειες για άρση των κυρώσεων στη χώρα.

Μερικοί από τους πιο έντονους επικριτές αυτών των εκλογών ανήκουν στις μειονότητες της Συρίας. Τις τελευταίες εβδομάδες, εκπρόσωποι διαφόρων μειονοτικών ομάδων δημοσίευσαν επιστολές ή δηλώσεις ζητώντας αλλαγές στη διαδικασία, θεωρώντας την νόθα. Την εβδομάδα αυτή, 14 διαφορετικές συριακές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών δημοσίευσαν κείμενο θέσεων προτείνοντας αλλαγές, υποστηρίζοντας ότι διάφορες πλευρές της εκλογής δίνουν υπερβολική δύναμη στον πρόεδρο αλ-Σαράα τόσο στη διαδικασία όσο και στη συγκρότηση της νέας Λαϊκής Συνέλευσης.
Για παράδειγμα, σύμφωνα με το προσωρινό συριακό σύνταγμα, τα προεδρικά διατάγματα μπορούν να ανατραπούν μόνο με πλειοψηφία δύο τρίτων στη Λαϊκή Συνέλευση.

Γι’ αυτό οι 70 εκλεγμένοι αξιωματούχοι που διορίζονται άμεσα από τον αλ-Σαράα θα είναι τόσο σημαντικοί — αν εκπροσωπούν μόνο τα συμφέροντά του, θα είναι σχεδόν αδύνατο να σχηματιστεί πλειοψηφία δύο τρίτων κατά των αποφάσεών του. Υπάρχει επίσης κριτική για το ρόλο που θα διαδραματίσει η νέα Λαϊκή Συνέλευση όταν εκλεγεί. Θα έχει κυρίως την αποστολή να αναθεωρήσει πλήθος παλαιών νόμων, να περάσει νέα νομοθεσία ανοίγοντας τη χώρα και στο τέλος να προετοιμάσει τη σύνταξη νέου συντάγματος, καθώς και την προετοιμασία για άμεσες εκλογές μέσα στα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια.»