Ένας πυρήνας πάγου που ενδέχεται να έχει ηλικία άνω του 1,5 εκατομμυρίου ετών έφτασε στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου επιστήμονες θα τον λιώσουν για να αποκαλύψουν κρίσιμες πληροφορίες για το κλίμα της Γης.

Ο γυαλιστερός αυτός κύλινδρος αποτελεί τον αρχαιότερο πάγο του πλανήτη και εξορύχθηκε από μεγάλα βάθη του παγοστρώματος της Ανταρκτικής.

Μέσα του είναι παγιδευμένες χιλιετίες πολύτιμων δεδομένων, τα οποία, σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μπορούσαν να «φέρουν επανάσταση» στην κατανόηση της κλιματικής αλλαγής.

Η κάμερα του BBC News μπήκε στον καταψύκτη του Βρετανικού Ανταρκτικού Ινστιτούτου (British Antarctic Survey) στο Κέιμπριτζ, στους-23°C, για να καταγράψει αυτά τα πολύτιμα «κιβώτια πάγου».

«Αυτή είναι μια εντελώς άγνωστη περίοδος της ιστορίας της Γης μας», λέει η δρ. Λιζ Τόμας, επικεφαλής ερευνών πυρήνων πάγου στο Ινστιτούτο.

Προειδοποιητικά κόκκινα φώτα αναβοσβήνουν πάνω από την πόρτα, ενώ υπάρχει έξοδος διαφυγής σε τούνελ για την περίπτωση που κάτι πάει στραβά.

Ο κανονισμός επέτρεπε την είσοδο μόνο για 15 λεπτά τη φορά, με πλήρη εξοπλισμό – θερμομονωτικές φόρμες, μπότες, σκούφους και γάντια.

«Το ηλεκτρονικό κλείστρο της κάμερας πάγωσε και τα μαλλιά μας άρχισαν να «τρίζουν» καθώς πάγωναν από το κρύο» λέει η ρεπόρτερ του BBC.

Πάνω στον πάγκο, δίπλα από στοιβαγμένα «κιβώτια πάγου», η δρ Τόμας δείχνει τους αρχαιότερους πυρήνες, ηλικίας έως 1,5 εκατομμυρίου ετών. Λάμπουν και είναι τόσο διαυγείς, που μπορείς να δεις τα χέρια σου μέσα από αυτούς.

Τα συστατικά του ευρήματος

Για επτά εβδομάδες, η ερευνητική ομάδα θα λιώσει σταδιακά τον πάγο, απελευθερώνοντας αρχαία σωματίδια σκόνης, ηφαιστειακής τέφρας και μικροσκοπικά θαλάσσια φύκη, που είχαν παγιδευτεί όταν το νερό μετατράπηκε σε πάγο.

Αυτά τα στοιχεία θα δώσουν πληροφορίες για τα πρότυπα των ανέμων, τις θερμοκρασίες και τα επίπεδα της θάλασσας πριν από περισσότερο από ένα εκατομμύριο χρόνια.

Ο υγρός πάγος θα διοχετευτεί μέσω σωλήνων σε ειδικά μηχανήματα στο διπλανό εργαστήριο, ένα από τα λίγα παγκοσμίως που μπορεί να κάνει αυτήν την ανάλυση.

Η εξόρυξη των πυρήνων ήταν μια τεράστια πολυεθνική προσπάθεια, με κόστος εκατομμυρίων. Ο πάγος κόπηκε σε μπλοκ ενός μέτρου και μεταφέρθηκε δια θαλάσσης και κατόπιν με ψυκτικό όχημα στο Κέιμπριτζ.

Ο μηχανικός Τζέιμς Βιλ συμμετείχε στην εξαγωγή του πάγου κοντά στη βάση Κονκόρντια, στην ανατολική Ανταρκτική.

«Το να κρατώ αυτόν τον πάγο με τα γαντοφορεμένα μου χέρια και να προσέχω να μην πέσουν τα κομμάτια – ήταν απίστευτο συναίσθημα», λέει.

Δύο ακόμη ερευνητικά ινστιτούτα, στη Γερμανία και την Ελβετία, έχουν επίσης παραλάβει τμήματα του πυρήνα, που έχει συνολικό μήκος 2,8 χιλιομέτρων.

Οι επιστήμονες μπορεί να ανακαλύψουν ενδείξεις για μια εποχή πριν από 800.000 χρόνια, όταν οι συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα ίσως να ήταν φυσικά τόσο υψηλές – ή και υψηλότερες – από ό,τι σήμερα, σύμφωνα με τη δρ. Τόμας.

Οδηγός για το μέλλον

Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατανόηση του τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον, καθώς ο πλανήτης ανταποκρίνεται στα αέρια που παγιδεύουν τη θερμότητα.

«Το κλιματικό μας σύστημα έχει περάσει από τόσες διαφορετικές φάσεις, που πρέπει να επιστρέψουμε πίσω στον χρόνο για να κατανοήσουμε αυτές τις διαδικασίες και τα σημεία καμπής», επισημαίνει.

Η διαφορά σε σχέση με παλαιότερες περιόδους υψηλών συγκεντρώσεων αερίων του θερμοκηπίου είναι πως τώρα οι άνθρωποι είναι αυτοί που προκάλεσαν τη ραγδαία αύξηση των εκπομπών τα τελευταία 150 χρόνια.

Αυτό μας οδηγεί σε αχαρτογράφητα νερά, αλλά οι επιστήμονες ελπίζουν ότι το αρχείο της περιβαλλοντικής ιστορίας του πλανήτη, που είναι κλειδωμένο στον πάγο, μπορεί να προσφέρει καθοδήγηση.

Η ομάδα θα εντοπίσει χημικά ισότοπα στο υγρό για να αποκαλύψει δεδομένα για τους ανέμους, τη θερμοκρασία και τις βροχοπτώσεις σε περίοδο μεταξύ 800.000 και 1,5 εκατομμυρίων ετών πριν – ή και παλαιότερα.

Θα χρησιμοποιήσουν ένα όργανο που ονομάζεται φασματογράφος μάζας επαγωγικά συζευγμένου πλάσματος (ICPMS), για να μετρήσουν περισσότερα από 20 στοιχεία και ιχνοστοιχεία.

Σε αυτά περιλαμβάνονται σπάνιες γαίες, θαλάσσια άλατα και στοιχεία από το περιβάλλον, καθώς και δείκτες παλαιών ηφαιστειακών εκρήξεων.

Η μεγάλη αλλαγή

Η έρευνα θα βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν μια μυστηριώδη αλλαγή που ονομάζεται Μεσοπλειστοκαινική Μετάβαση, η οποία συνέβη πριν από 800.000 έως 1,2 εκατομμύρια χρόνια, όταν άλλαξαν απότομα οι παγετωνικές περίοδοι του πλανήτη.

Η μετάβαση από τις θερμότερες εποχές στις παγετωνικές, όταν ο πάγος κάλυπτε μεγάλο μέρος της Γης, συνέβαινε κάθε 41.000 χρόνια – αλλά ξαφνικά ο κύκλος επεκτάθηκε στις 100.000 χρόνια.

Η αιτία αυτής της μεταβολής θεωρείται από τη δρ Τόμας ένα από τα «πιο συναρπαστικά άλυτα ερωτήματα» της κλιματικής επιστήμης.

Οι πυρήνες ενδέχεται να περιέχουν στοιχεία για μια εποχή που η στάθμη της θάλασσας ήταν πολύ υψηλότερη από σήμερα και οι παγοκάλυψεις της Ανταρκτικής ήταν μικρότερες.

Η παρουσία σκόνης στον πάγο θα βοηθήσει τους επιστήμονες να κατανοήσουν πώς οι παγετώνες υποχώρησαν, συμβάλλοντας στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας – ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα του αιώνα μας.