Ο αρχισυνδικαλιστής που ήταν μέσα στις 100 σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα

Με αφορμή την επέτειο των 25 ετών από την ίδρυση του συνδικαλιστικού φορέα των Ηνωμένων Εργατών Αυτοκινητοβιομηχανίας, ο ίδιος ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έστειλε στις 17 Μαΐου 1961 μια συγχαρητήρια επιστολή στον πρόεδρο της ένωσης, Γουόλτερ Ρούθερ, στην οποία παρατηρεί: «Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο στην Αμερική, ξεχωρίζεις ως ένα ακτινοβόλο σύμβολο του δημοκρατικού συνδικαλισμού». Κινγκ και Ρούθερ ήταν εξάλλου συνοδοιπόροι, καθώς ο Ρούθερ είχε παράσχει τρομακτική υποστήριξη στην οδύσσεια του πρώτου για την αλλαγή της κοινωνικής θέσης των Αφροαμερικανών. Κάτι που θα έκανε ξανά το 1963, στη μεγαλειώδη πορεία του Κινγκ στην Ουάσιγκτον. Ποιος ήταν όμως ο άνθρωπος που συμπεριέλαβε το περιοδικό «Time» στη λίστα με τις 100 σημαντικότερες προσωπικότητες του 20ού αιώνα; Και τι ήταν αυτό που τον έκανε τελικά αμφιλεγόμενο, εκεί που ήταν άλλοτε ένας προβεβλημένος ήρωας της εργατικής τάξης; Ο Γουόλτερ Ρούθερ καινοτόμησε φέρνοντας τον συνδικαλισμό στη βαριά βιομηχανία και αλλάζοντας ολότελα τις διεκδικήσεις του. Εκεί που μέχρι τα χρόνια του οι συνδικαλιστές μάχονταν για καλύτερα μεροκάματα και αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, αυτός γενίκευσε τον σκοπό του συνδικαλισμού, περιλαμβάνοντας πια πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις. Ως πρόεδρος του φορέα των εργατών της κραταιάς αυτοκινητοβιομηχανίας από το 1946 ως και τον θάνατό του το 1970, κατάφερε να φτιάξει μια ένωση με περισσότερα από 1,5 εκατ. μέλη, μετατρέποντας το συνδικαλιστικό όργανο σε μια τρανή φωνή διεκδίκησης εντός της Αμερικής. Πλέον δεν ήταν καν άνθρωπος, αλλά ένα κινούμενο σύμβολο μεταρρύθμισης και φιλελευθερισμού, ένας συνεπής και υπεύθυνος εργατοπατέρας που καλούσε σε «βιομηχανικό εκδημοκρατισμό» και μετέτρεπε ουσιωδώς τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε όχημα κατά κάθε λογής αδικίας, απ’ όπου κι αν αυτή προερχόταν. «Μιας και όλοι οι εργάτες της κοινότητας της βιομηχανίας καρπώνονται τα προνόμια των υπηρεσιών που παρέχονται από την ένωση, που έχουν γίνει δυνατά χάρη στην ένωση, πιστεύουμε πως από τη στιγμή που όλοι οι εργάτες καρπώνονται αυτές τις υπηρεσίες, θα πρέπει να έχουν μερίδιο και στο κόστος της παροχής αυτών των υπηρεσιών», διεμήνυε προς πάσα κατεύθυνση. Κι έτσι έγινε μια μεγάλη προσωπικότητα του αμερικανικού συνδικαλισμού, κερδίζοντας σημαντικές μάχες και προνόμια για τους εργάτες του, πριν χάσει τραγικά τη ζωή του σε ένα αεροπορικό δυστύχημα το 1970. Πέρασε στην ιστορία των εργατικών διεκδικήσεων ως ο πιο ολοκληρωμένος και μαχητικός συνδικαλιστής των ΗΠΑ, καθώς αυτός έψαχνε να αναβαθμίσει τη συζήτηση για την ευημερία των εργατών και οι μάχες τους να αφορούν σε πολλά περισσότερα από το ψωμί και τα εργατικά ατυχήματα. Και τα κατάφερε, αλλάζοντας τελικά τη μοίρα εκατομμυρίων εργατών και των οικογενειών τους και κάνοντας το μέλλον τους σαφώς ασφαλέστερο. Κι αν ως άνθρωπος ήταν ακραία φιλόδοξος, το μεγάλο του καμάρι ήταν πως παρέμενε ο πιο χαμηλά αμειβόμενος πρόεδρος συνδικαλιστικού φορέα των ΗΠΑ! Παρά την τεράστια δύναμη που είχε στα χέρια του και τις απόπειρες χρηματισμού του, ο Ρούθερ λειτούργησε απλώς ως σύμβουλος εργασίας σε τέσσερις αμερικανούς προέδρους, επηρεάζοντάς τους πάντα προς όφελος του εργατικού δυναμικού μιας χώρας που θα ξεπηδούσε τελικά υπερδύναμη. Και ήταν πιθανότατα πολύ ειλικρινής όταν έλεγε πως «δεν υπάρχει μεγαλύτερη ευθύνη από το να υπηρετείς τον συνάνθρωπό σου. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσφορά από το να βοηθάς τον αδύναμο. Και δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση από το να το κάνεις καλά». Ο Γουόλτερ Ρούθερ ήταν η απτή απόδειξη πως ένας άνθρωπος μπορεί πράγματι να κάνει τη διαφορά, φτάνει να το θέλει πραγματικά. Και εκείνος το ήθελε, κάτι που κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να αμφισβητήσει. Ήταν απλώς ο τρόπος που θα πετύχαινε όλα αυτά που θα καθόταν στον λαιμό αρκετών…

Πρώτα χρόνια

O Γουόλτερ Φίλιπ Ρούθερ γεννιέται την 1η Σεπτεμβρίου 1907 σε πόλη της Δυτικής Βιρτζίνια ως ένας από τους τρεις γιους ενός γερμανού εμιγκρέ που ήταν στον Νέο Κόσμο εργάτης ζυθοποιίας. Ο αριστερός πατέρας πέρασε την «κόκκινη» ιδεολογία στα παιδιά του, καθώς ήταν όλοι τους μέλη της εργατικής τάξης. Ο Γουόλτερ έπιασε άλλωστε από μικρός δουλειά και ήταν ψημένος εργάτης όταν του προσφέρθηκε αυτή η θέση εργασίας στην αυτοκινητοβιομηχανία του Χένρι Φορντ στο Ντιτρόιτ ως ειδικευμένος τεχνίτης το 1927. Παρά το γεγονός ότι ο νεαρός εργάτης θα απολυθεί τελικά το 1932 στο πλαίσιο των περικοπών της Ford Motor Company κατά τους κλυδωνισμούς της Μεγάλης Ύφεσης, εκείνος ισχυριζόταν διαχρονικά πως τον έδιωξαν για τις αριστερές του ευαισθησίες. Μεταξύ 1933-1935, ο «κόκκινος» Γουόλτερ και ο αδερφός του θα βρεθούν μάλιστα να δουλεύουν σε αυτοκινητοβιομηχανία της Σοβιετικής Ένωσης, στο πλαίσιο της συνεργασίας της με τη μονάδα του Φορντ. Σε γράμμα του μάλιστα, ο ιδεολόγος κομμουνιστής θα βρει τραγική τη διαφορά των αξιοπρεπών συνθηκών εργασίας στην ΕΣΣΔ και «τη σκλαβιά του μεροκάματου του Φορντ στο Ντιτρόιτ». Ο Ρούθερ επιστρέφει στις ΗΠΑ ακόμα πιο σίγουρος για την πορεία που πρέπει να πάρει ο αμερικανικός συνδικαλισμός. Κι έτσι την ώρα που πιάνει δουλειά στις φάμπρικες της General Motors, σπεύδει να γίνει δραστήριο μέλος των Ηνωμένων Εργατών Αυτοκινητοβιομηχανίας (UAW). Παρά το γεγονός ότι ήταν γραμμένος στο Σοσιαλιστικό Κόμμα εδώ και χρόνια, τώρα φλερτάρει ανοιχτά με την ιδέα του κομμουνισμού, παίρνοντας μέρος σε συνέδρια του Κομμουνιστικού Κόμματος μεταξύ 1935-1939. Είχε εξάλλου την ίδια πολιτική και συνδικαλιστική ατζέντα με τους κομμουνιστές (εκτός από τους σταλινιστές, όπως έλεγε χαρακτηριστικά) και βρήκε στους κόλπους τους ένα νέο κύμα υποστήριξης εντός του φορέα. Παρά το γεγονός όμως ότι παρέμενε σοσιαλιστής και προσδεμένος στο άρμα του Σοσιαλιστικού Κόμματος, το 1937 απέτυχε να εκλεγεί σε θέση ευθύνης στον πολιτικό φορέα. Τώρα εμφανιζόταν εντυπωσιασμένος από τις μεταρρυθμίσεις του προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ να καταπολεμήσει τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες. Τόσο εντυπωσιασμένος που σύντομα θα ήταν μέλος του Δημοκρατικού Κόμματος και υπέρμαχος του φιλελευθερισμού…

Ο ταγμένος συνδικαλιστής

Η πρώτη προσωπική του επιτυχία εντός συνδικαλισμού ήρθε το 1936, όταν εκλέχτηκε πρόεδρος του παραρτήματος του UAW για το δυτικό Ντιτρόιτ, έχοντας στην ευθύνη του περισσότερους από 100.000 εργάτες. Ο Ρούθερ οργάνωσε πλήθος απεργιών κατά τα ταραγμένη περίοδο 1937-1940 και βρέθηκε αρκετές φορές στο νοσοκομείο βαρύτατα χτυπημένος από απεργοσπάστες και τσιράκια της εργοδοσίας. Γλίτωσε επίσης από δύο απόπειρες δολοφονίας αυτή την εποχή! Η δεύτερη μάλιστα θα του αχρήστευε εντελώς το δεξί του χέρι, αν και τα χειρότερα τα γλίτωσε σε μια τρίτη επίθεση στις 20 Απριλίου 1948. Τον Μάιο του 1937 γνώρισε άλλωστε από πρώτο χέρι τι σήμαινε μια αντιπαράθεση με τις δυνάμεις καταστολής του Φορντ.

Παρά τις προσωπικές περιπέτειες όμως, το δραστήριο παράρτημά του κέρδιζε συνεχώς έδαφος εντός του συνδικαλιστικού οργάνου των εργατών της αυτοκινητοβιομηχανίας, ειδικά οι καθιστικές διαμαρτυρίες που οργάνωνε πια μαζικά ο Ρούθερ έγιναν ανάρπαστες. Όταν μάλιστα, στήνοντας νέο απεργιακό κλοιό, πέτυχε να αναγνωριστεί ο φορέας του τόσο από την General Motors το 1940 όσο και τη Ford το 1941, ήταν ήδη αστέρι του συνδικαλισμού! Αστέρι έγινε όμως και από κάτι άλλο, ένα περιστατικό που θα έπαιζε σε κάθε περιοδικό και εφημερίδα των ΗΠΑ. Θέλοντας να του δείξει το μάταιο του αγώνα του και να κοκορευτεί για την πλήρη αυτοματοποίηση των γραμμών παραγωγής της Ford, ένα μεγαλοστέλεχος της αυτοκινητοβιομηχανίας τον πήγε μια μέρα να δει πώς είχε μεταμορφωθεί μια μονάδα παραγωγής. Ήταν πράγματι γεμάτη μηχανές και μόλις δυο-τρεις εργάτες υπήρχαν για να τις ελέγχουν. Δείχνοντάς του λοιπόν τα μηχανήματα, το στέλεχος τον ρώτησε περιπαικτικά: «Και πώς σκοπεύεις να κάνεις αυτά τα παλιόπαιδα να πληρώνουν τις εργατικές εισφορές σου, Γουόλτερ;». Ο Ρούθερ κοίταξε αδιάφορα τριγύρω και είπε: «Εσύ πώς σκοπεύεις να τα κάνεις να αγοράσουν τα αυτοκίνητά σου;»! Γεγονός είναι πάντως πως οι βιομήχανοι εμπιστεύτηκαν και αναγνώρισαν αυτή την ενοχλητική αλογόμυγα που άκουγε στο όνομα Γουόλτερ Ρούθερ μετά το χτύπημα στο Περλ Χάρμπορ. Ο ταγμένος απεργός αρνούνταν πια να υποστηρίξει οποιαδήποτε απεργία θα υπονόμευε την πολεμική προσπάθεια των ΗΠΑ, καθώς οι περισσότερες αυτοκινητοβιομηχανίες κατασκεύαζαν πια πολεμικό εξοπλισμό. Τώρα απασχολούνταν σε μια σειρά πολεμικά συμβούλια και επιτροπές και διασφάλιζε με όλες του τις δυνάμεις πως κανένας δεν θα στεκόταν εμπόδιο στην προσπάθεια των Συμμάχων κατά του Άξονα. Με το που έληξε ο Β’ Παγκόσμιος όμως, ο Ρούθερ συνέχισε κανονικά τη συνδικαλιστική του δράση, οργανώνοντας ας πούμε την ιστορική απεργία των 113 ημερών στο εργοστάσιο της General Motors το 1945-1946, όπου πέτυχε να αποσπάσει ένα καλό ποσοστό των διεκδικήσεών του. Μπορεί να μην πήρε ποτέ την εξουσιοδότηση να ελέγξει τα λογιστικά βιβλία της αυτοκινητοβιομηχανίας ή να αποκτήσουν οι εργάτες του λόγο στη διοίκησή της, πέτυχε πάντως σαφώς καλύτερους μισθούς για την εργατιά και μπόλικα νέα προνόμια. Οι πρώτες κριτικές για την ασίγαστη αντικομμουνιστική του δράση θα έρθουν ήδη από την πρώτη στιγμή που θα αναλάβει την προεδρία του UAW το 1946, καθώς το πρώτο που έκανε ήταν να απομακρύνει τους κομμουνιστές συνδικαλιστές από οποιαδήποτε θέση ευθύνης! Για σωστό «κόκκινο» διωγμό τον κατηγορούσαν οι πρώην σύντροφοί του, αν και ο Ρούθερ ήταν πια τόσο φιλελεύθερος που δεν άκουγε καν τις κραυγές αγωνίας για τη φίμωση της αριστερής ιδεολογίας.

Σε κάθε νέα επιτροπή και σωματείο μάλιστα που συμμετείχε πια, φρόντιζε να ξεφορτώνεται τους κομμουνιστές από τη διοίκησή τους. Τώρα, πλάι στον αδιαπραγμάτευτο συνδικαλισμό του προς όφελος του εργάτη, ήταν ένας από τους πιο προβεβλημένους κομμουνιστοφάγους της Δεξιάς! Σε κάθε αριστερή μάλιστα εργατική ένωση, εκείνος παρέθετε τη δεξιά δική του, σκαρώνοντας όργανα και φορείς με το τσουβάλι για να παλέψουν με την κομμουνιστική ρητορεία. Όσο για το Σοσιαλιστικό Κόμμα, αυτό το είχε εγκαταλείψει ήδη από το 1939, παραμένοντας καθ’ όλη τη δεκαετία του 1950 και του 1960 ένα από τα ισχυρά προπύργια του φιλελευθερισμού, αλλά και του Δημοκρατικού Κόμματος. Παρά το γεγονός ότι κανείς δεν έμαθε τι συνέβαλε στη δραστική αλλαγή ιδεολογίας από πλευράς του, όλοι παραδέχονταν πως αυτή η πολιτική μεταμόρφωση δεν έπαιξε κανέναν ρόλο στη συνδικαλιστική του δράση. Ή έπαιξε προς το καλύτερο, μιας και ως Δημοκρατικός είχε πρόσβαση στην κυβέρνηση και τα κέντρα εξουσίας, κατακτώντας ακόμα περισσότερα για τους εργάτες του. Τώρα ήταν περιβόητος και για τον τρόπο με τον οποίο διαπραγματευόταν με τα διοικητικά συμβούλια των τριών μεγάλων κατασκευαστών αυτοκινήτων των ΗΠΑ. Διάλεγε, για παράδειγμα, έναν από τους τρεις τους και μετά την άρνηση της εταιρίας να παραχωρήσει προνόμια στους εργάτες της, οργάνωνε μαζικές απεργίες που τη γονάτιζαν, επιτρέποντας στους άλλους δύο μεγάλους να απορροφήσουν κομμάτι της πίτας που είχε στην αγορά. Η στρατηγική απέδιδε καρπούς και μάλιστα ζηλευτούς. Οι εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας είχαν πια τα καλύτερα μεροκάματα στις ΗΠΑ και επίδομα διακοπών, αν και ο Ρούθερ μόνο ικανοποιημένος δεν ένιωθε από τον αγώνα του. Ο οποίος, αδιάκοπος καθώς ήταν και χωρίς συμβιβασμούς, θα άλλαζε περαιτέρω τη μοίρα του δικού του εργάτη. Ο αρχισυνδικαλιστής διαπραγματεύτηκε και κατάφερε να περάσει συντάξεις για τους εργάτες του, πληρωμένες τόσο από τους ίδιους όσο και τις επιχειρήσεις (ξεκινώντας το 1950 από την Chrysler), ιατρική περίθαλψη και ασφάλιση (επίσης το 1950, με πρώτη την General Motors αυτή τη φορά), ακόμα και επίδομα ανεργίας και άλλες παροχές στους άνεργους εργάτες (υιοθετήθηκε από τη Ford το 1955).

Εκεί στα τελευταία του, πριν τον προλάβει ο άδοξος και πρόωρος θάνατος δηλαδή, είχε πια ένα νέο όνειρο για την αμερικανική εργατιά: τη συνεργασία. Τώρα κατέβαζε το 1,5 εκατ. εργάτες του στις απεργίες των φορτηγατζήδων και των αγροτών, θέλοντας να καταπολεμήσει την αδικία και στους άλλους κλάδους. Θεωρούσε πως το εργατικό κίνημα, παρά τις εμφατικές του νίκες έναντι των κεφαλαιοκρατών, δεν είχε δικαιωθεί και έβλεπε τις ίδιες αιτίες που είχαν κάνει τόσο απαραίτητο τον συνδικαλισμό στη δεκαετία του 1930 να συνεχίζουν να υφίστανται. Η αδικία δεν περιοριζόταν όμως αποκλειστικά στους εργάτες, καθώς οι αδελφοί Αφροαμερικανοί υπέφεραν τα δικά τους δεινά. Κι έτσι υποστήριξε επίσης ολόψυχα το κίνημα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τόσο με αθρόα χρηματοδότηση και πόρους όσο και με την προσωπική του σφραγίδα. Μέχρι τότε ήταν εξάλλου σύμβολο του συνδικαλισμού και ήρωας της εργατιάς και η εικόνα του δίπλα στον δρ Κινγκ είχε τη δική της συμβολική. Ο Ρούθερ βάδισε πλάι-πλάι με τον οραματιστή Αφροαμερικανό στην Πορεία της Ουάσιγκτον στις 28 Αυγούστου 1963, αλλά και στην πορεία από τη Σέλμα ως το Μοντγκόμερι τον Μάρτιο του 1965! Στεκόταν άλλωστε πίσω του όταν ο Μάρτιν εκφωνούσε τον ιστορικό του λόγο «Έχω ένα όνειρο». Το ίδιο έκανε και για αυτό που έβλεπε ως άδικο πόλεμο στο Βιετνάμ, κατακεραυνώνοντας την κυβέρνηση για την αποστολή αμερικανών στρατιωτών σε έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Παρά ταύτα, υποστήριξε πολιτικά τον Λίντον Τζόνσον το 1968, με τον οποίο συναντιόταν εξάλλου κάθε βδομάδα τη διετία 1964-65. Μπόλικες εκλογικοί θρίαμβοι των Δημοκρατικών έφεραν τη σφραγίδα του. Οι συντηρητικοί λευκοί και οι Ρεπουμπλικάνοι τον μισούσαν φυσικά θανάσιμα. Το 1958, αναφέρουμε χαρακτηριστικά, ο μετέπειτα υποψήφιος για την προεδρία των ΗΠΑ, γερουσιαστής Μπάρι Γκολντγουότερ, τον χαρακτήρισε «πιο θανάσιμη απειλή από τον Σπούτνικ και ό,τι μπορεί να κάνει η Σοβιετική Ρωσία στην Αμερική»!

Ο πρόωρος θάνατος που στέρησε από τον συνδικαλισμό έναν ακάματο εργάτη

Το ημερολόγιο έγραφε 9 Μαΐου 1970 όταν ο Γουόλτερ, η σύζυγός του Μέι, ο σωματοφύλακάς του (και ανιψιός της γυναίκας του), ένας φίλος του αρχιτέκτονας και οι δύο κυβερνήτες του αεροσκάφους έχασαν τη ζωή τους λίγο έξω από το κέντρο αναψυχής του συνδικαλιστικού οργάνου σε κοιλάδα του Μίσιγκαν. Ένα κέντρο που είχε ιδρύσει μετά κόπων και βασάνων ο Ρούθερ για τους κατάκοπους εργάτες του. Η διερευνητική επιτροπή που στήθηκε για τη διαλεύκανση της τραγωδίας ανακάλυψε αρκετά περίεργα στο αεροπλάνο: κάποια εξαρτήματα των οργάνων έλειπαν και κάποια άλλα είχαν εγκατασταθεί με λάθος τρόπο. Στο μυαλό όλων, αλλά και στα στόματα πολλών, ήρθε αμέσως η δεύτερη απόπειρα δολοφονίας του Γουόλτερ τον Απρίλιο του 1948, όταν τον πυροβόλησαν έξω από το παράθυρο της κουζίνας του με καραμπίνα! Η απανθρακωμένη σορός του αναγνωρίστηκε μάλιστα από την οδοντοστοιχία. Ο πρόεδρος Νίξον έσπευσε να σημειώσει για τον θάνατο του εργατοπατέρα πως ήταν «μια βαριά απώλεια όχι μόνο για την οργανωμένη εργασία, αλλά επίσης και για τον σκοπό των συλλογικών διαπραγματεύσεων αλλά και ολόκληρου του αμερικανικού τρόπου». Ακόμα και ο πιο φαρμακερός του ανταγωνιστής, ο Τζορτζ Μίνι, αναγνώρισε δημοσίως ότι παρά τις αντιπαραθέσεις τους, ο εκλιπών άφηνε πίσω του «μια μοναδική και διαχρονική συνεισφορά στο εργατικό κίνημα και το έθνος». Κάπως έτσι μίλησε γι’ αυτόν και ο άνθρωπος με τον οποίο είχε πολεμήσει λυσσαλέα ο Ρούθερ, ο ίδιος ο Χένρι Φορντ ο Νεότερος!

Ο Ρούθερ άφησε πίσω του δύο κόρες αλλά και οκάδες προνόμια για τους εργάτες της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ο πρόεδρος Μπιλ Κλίντον του απένειμε μεταθανάτια (1995) το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας αναγνωρίζοντας την ουσιαστική συνεισφορά του στην εργατιά της χώρας του. Έστω και ως φιλελεύθερος… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr