Μια εκτενής μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο JAMA Neurology φέρνει στο φως νέα δεδομένα σχετικά με τη δυνατότητα συγκεκριμένων αντιδιαβητικών φαρμάκων να μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης άνοιας, συμπεριλαμβανομένης της νόσου Αλτσχάιμερ.
Ερευνητές που ανέλυσαν ιατρικά δεδομένα από περισσότερους από 92.000 ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι δύο κατηγορίες φαρμάκων, οι αγωνιστές του υποδοχέα γλυκαγονόμορφου πεπτιδίου-1 (GLP-1RAs) και οι αναστολείς συμμεταφορέα νατρίου-γλυκόζης τύπου 2 (SGLT2is), σχετίζονται με σημαντική μείωση του κινδύνου για εκδήλωση άνοιας.
Τα φάρμακα και τα ποσοστά μείωσης του κινδύνου
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, οι χρήστες GLP-1RA, όπως τα φάρμακα με δραστική ουσία σεμαγλουτίδη, παρουσίασαν 33% χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας. Αντίστοιχα, οι ασθενείς που λάμβαναν SGLT2i, όπως η εμπαγλιφλοζίνη, είχαν 43% μικρότερη πιθανότητα να εκδηλώσουν άνοια. Αντίθετα, άλλες αντιδιαβητικές θεραπείες δεν φάνηκαν να επηρεάζουν τον σχετικό κίνδυνο.
Οι επιστήμονες προχώρησαν σε τρεις βασικές συγκρίσεις:
- GLP-1RAs έναντι άλλων φαρμάκων δεύτερης γραμμής για τον διαβήτη
- SGLT2is έναντι άλλων αντίστοιχων φαρμάκων
- GLP-1RAs έναντι SGLT2is
Και στις τρεις περιπτώσεις, τα GLP-1RAs και τα SGLT2is συσχετίστηκαν με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας σε σχέση με τα υπόλοιπα φάρμακα.
Το υπόβαθρο της έρευνας: Διαβήτης και άνοια
Η μελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης επιστημονικής προσπάθειας να βρεθούν θεραπείες για την άνοια, μια νευροεκφυλιστική κατάσταση η οποία συνεχίζει να αυξάνεται σε συχνότητα, ιδίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Παρά τις δεκαετίες ερευνών, η ιατρική κοινότητα εξακολουθεί να αναζητά ουσιαστικές λύσεις για την πρόληψη ή τη θεραπεία της. Η άνοια, όπως εξηγούν οι ερευνητές, συχνά σχετίζεται με παράγοντες όπως η φλεγμονή και η μειωμένη σηματοδότηση ινσουλίνης στον εγκέφαλο, φυσιολογικά χαρακτηριστικά που απαντώνται και στον διαβήτη τύπου 2.
Έτσι, εύλογα τίθεται το ερώτημα: θα μπορούσε η αποτελεσματική αντιμετώπιση του διαβήτη να μειώνει και τον κίνδυνο άνοιας; Η απάντηση της μελέτης είναι ενθαρρυντική, αν και οι ερευνητές επισημαίνουν ότι απαιτούνται περαιτέρω αποδείξεις για να θεμελιωθούν ασφαλή συμπεράσματα.
Το δείγμα της μελέτης και η μεθοδολογία
Η έρευνα βασίστηκε σε δεδομένα από τρεις πολιτείες των ΗΠΑ (Φλόριντα, Τζόρτζια και Αλαμπάμα) και περιλάμβανε 92.160 ενήλικες ηλικίας άνω των 50 ετών με διαγνωσμένο διαβήτη τύπου 2. Οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν έως τον θάνατο ή την εμφάνιση κάποιας μορφής άνοιας, μεταξύ αυτών και Αλτσχάιμερ, αγγειακής άνοιας, μετωποκροταφικής άνοιας και άνοιας με σωμάτια Lewy.
Η μελέτη ακολούθησε αυστηρή μεθοδολογική προσέγγιση και περιελάμβανε προσαρμογές για πιθανούς συγχυτικούς παράγοντες, προσφέροντας ένα από τα πιο εμπεριστατωμένα ποσοτικά δείγματα ως σήμερα.
Πιθανοί μηχανισμοί προστασίας
Οι συγγραφείς δεν περιορίστηκαν σε στατιστικές συσχετίσεις αλλά πρότειναν και πιθανούς βιολογικούς μηχανισμούς πίσω από την παρατηρούμενη προστατευτική δράση των φαρμάκων.
Οι GLP-1RAs φαίνεται να:
- μειώνουν τη νευροφλεγμονή
- ενισχύουν την ινσουλινική σηματοδότηση στον εγκέφαλο
- προάγουν τη νευρογένεση
Από την άλλη πλευρά, οι SGLT2is ενδέχεται να:
- βελτιώνουν την εγκεφαλική ροή αίματος
- περιορίζουν το οξειδωτικό στρες
- ενισχύουν τη μιτοχονδριακή λειτουργία
Και οι δύο κατηγορίες φαρμάκων έχουν συσχετιστεί επίσης με βελτιωμένη μεταβολική και αγγειακή υγεία, κρίσιμοι παράγοντες για τη διατήρηση της γνωστικής λειτουργίας. Ορισμένα ευρήματα υποδηλώνουν ακόμη πως ίσως μειώνουν τα επίπεδα των πρωτεϊνών αμυλοειδούς-βήτα και tau, οι οποίες σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Οι απόψεις των ειδικών
Ο Dr. William Kapp, διευθύνων σύμβουλος της Fountain Life και ειδικός στη μακροζωία, σχολίασε τα ευρήματα στο Medical News Today: «Τα αποτελέσματα δεν με εξέπληξαν, αλλά επιβεβαιώνουν όσα ήδη παρατηρούμε. Ο εγκέφαλος και το σώμα δεν γερνούν ξεχωριστά. Η αντίσταση στην ινσουλίνη προκαλεί φλεγμονή, οξειδωτικό στρες και διαταραχές στην αιματική ροή, όλα επηρεάζουν τη γνωστική υγεία».
Ανάλογες απόψεις εξέφρασε και ο καθηγητής David Strain, αναπληρωτής καθηγητής καρδιομεταβολικής υγείας στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ: «Οι GLP-1 και οι SGLT2 δεν βελτιώνουν μόνο τον γλυκαιμικό έλεγχο. Επιδρούν στη φλεγμονή και στον αγγειακό κίνδυνο, δύο βασικούς παράγοντες στις μορφές άνοιας όπως η Αλτσχάιμερ και η αγγειακή άνοια».
Συγκρίσεις με άλλες μελέτες
Την ίδια ημέρα, στο ίδιο επιστημονικό περιοδικό (JAMA Neurology), δημοσιεύτηκε και μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση 26 κλινικών δοκιμών με δείγμα 164.531 ατόμων. Σε αυτή τη μελέτη επιβεβαιώθηκε η προστατευτική επίδραση των GLP-1RAs, αλλά δεν εντοπίστηκε ανάλογη στατιστικά σημαντική συσχέτιση για τους SGLT2is. Οι συγγραφείς υπέδειξαν ότι η μέση διάρκεια παρακολούθησης κάτω των 5 ετών ίσως δεν ήταν επαρκής για να ανιχνεύσει μακροχρόνιες επιδράσεις στην άνοια.
Ο Dr. Kapp σχολίασε: «Δεν έχουμε ακόμα αρκετά δεδομένα για τα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Ωστόσο, είναι εμφανές πως η ρύθμιση της ινσουλίνης και η μείωση της φλεγμονής μπορούν να επιβραδύνουν νευροεκφυλιστικές αλλαγές».
Επόμενα βήματα και ερωτήματα
Το κεντρικό ερώτημα που προκύπτει είναι αν αυτά τα φάρμακα θα μπορούσαν να προστατεύσουν από την άνοια και άτομα χωρίς διαβήτη. Ο Dr. Kapp απάντησε με συγκρατημένη αισιοδοξία: «Είναι πιθανό, εάν το όφελος βασίζεται στη μείωση της ινσουλινοαντίστασης ή της φλεγμονής. Αλλά δεν μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάτι που είναι καλό για μια ομάδα είναι ασφαλές και για άλλες. Οι μακροχρόνιες παρενέργειες πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη».
Αν και η επιστημονική κοινότητα δεν έχει ακόμη καταλήξει σε απόλυτα ασφαλή συμπεράσματα, η μελέτη αυτή προσφέρει ενθαρρυντικές ενδείξεις ότι ορισμένα φάρμακα για τον διαβήτη τύπου 2 μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο άνοιας. Οι GLP-1RAs, ειδικότερα, φαίνεται να διαδραματίζουν έναν υποσχόμενο ρόλο στην πρόληψη νευροεκφυλιστικών ασθενειών. Η ανάγκη για περαιτέρω έρευνες παραμένει επιτακτική, αλλά η κατεύθυνση είναι ξεκάθαρη: υπάρχοντα φάρμακα ενδέχεται να προσφέρουν λύσεις και σε άλλα, φαινομενικά άσχετα, πεδία της υγείας.
