Όταν είδα τις πρώτες εικόνες ενόπλων ανδρών με κουρελιασμένες στολές να καταλαμβάνουν τη ρωσική πόλη Ροστόφ το Σάββατο το πρωί, θυμήθηκα αμέσως τα «πράσινα ανθρωπάκια» που άρχισαν να εμφανίζονται σε πόλεις της Κριμαίας και της ανατολικής Ουκρανίας το 2014.

Όπως τα ρωσικά στρατεύματα και οι μισθοφόροι που ξεκίνησαν την εισβολή του Κρεμλίνου στην Ουκρανία, οι μαχητές στο Ροστόφ δεν έφεραν διακριτικά καθώς κατέλαβαν βασικά κτίρια, συμπεριλαμβανομένου του αρχηγείου της Νότιας Στρατιωτικής Περιφέρειας της Ρωσίας. Ακριβώς όπως στην Ουκρανία πριν από εννέα χρόνια, δεν υπήρξε αντίσταση από τους τοπικούς αξιωματικούς επιβολής του νόμου, οι οποίοι επέλεξαν τη ζωή από μια σύγκρουση με αποφασισμένους ένοπλους.

Η αστραπιαία κατάληψη του Ροστόφ αυτό το Σαββατοκύριακο από τη μισθοφορική ομάδα Wagner ήταν το πρώτο βήμα σε μια ένοπλη ανταρσία με επικεφαλής τον Γεβγκένι Πριγκόζιν, τον πρώην απατεώνα που έγινε ο πιο διαβόητος διοικητής του πεδίου μάχης της Ρωσίας. Από εκεί, οι δυνάμεις Βάγκνερ ξεκίνησαν μια πορεία προς τη Μόσχα μέχρι που ο Πριγκόζιν διέταξε απότομα τους άνδρες του να σταματήσουν και να επιστρέψουν στις βάσεις τους. Σε διάστημα 24 ωρών, εμφανίστηκε η πλήρης τρέλα της δικτατορίας του Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι παρενέργειες της επίθεσής του στην Ουκρανία σηματοδοτούνται από ένα τανκ της Wagner, με το εμβληματικό γράμμα «Ζ», να σημαδεύει όχι Ουκρανούς, αλλά άλλους Ρώσους.

Ο Πριγκόζιν είπε ότι η οργή του οφειλόταν στη στρατιωτική ηγεσία, την οποία κατηγόρησε ότι προσπάθησε να καταστρέψει την Ομάδα Βάγκνερ. Έχει εξάλλου ιστορικό δημόσιων προσβολών κατά του υπουργού Άμυνας της Ρωσίας, Σεργκέι Σόιγκου, και του αρχηγού του γενικού επιτελείου, Βαλέρι Γκερασίμοφ. Και τα κατάφερε. Αλλά η δημόσια επίδειξη όπλων του Πριγκόζιν σε ρωσικό έδαφος ήταν μια πρόκληση προς το Κρεμλίνο που ο Πούτιν δεν μπορούσε πλέον να αγνοήσει. Σε τηλεοπτικό διάγγελμά του, ο Ρώσος πρόεδρος χαρακτήρισε την ανταρσία της Βάγκνερ «πισώπλατη μαχαιριά» και προειδοποίησε για εμφύλιο πόλεμο. Ο Πούτιν επικαλέστηκε ακόμη και τη βίαιη κατάρρευση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποφεύγοντας ωστόσο να αναφερθεί στον Τσάρο Νικόλαο Β’, τον ατιμασμένο ηγεμόνα που δολοφονήθηκε από Ρώσους επαναστάτες.

Υπάρχει και μια ακόμη ομοιότητα με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο που δεν ανέφερε ο Πούτιν: η διαφθορά και η ανικανότητα στον ρωσικό στρατό, καθώς και η απάνθρωπη μεταχείριση των δικών του στρατιωτών. Ο θυμός με την ηγεσία της Ρωσίας δεν περιορίζεται στην Βάγκνερ και η οργή του Πριγκόζιν μπορεί κάλλιστα να επεκταθεί στις τάξεις του ρωσικού στρατού. Τουλάχιστον, το γεγονός ότι ο μισθοφορικός στρατός του Πριγκόζιν μπόρεσε να ταξιδέψει εκατοντάδες μίλια εντός της Ρωσίας, ανεμπόδιστα, δείχνει ότι το Κρεμλίνο δεν διαθέτει τα μέσα για να καταπνίξει μια εγχώρια εξέγερση, ειδικά όταν τα καλύτερα στρατεύματά μάχονται στην Ουκρανία.

Παρά το δράμα της κατάστασης, μια ανταρσία από τους πιο τρομακτικούς ανθρώπους της Ρωσίας δεν πρέπει να αποτελεί έκπληξη. Το Κρεμλίνο επέτρεψε στον Πριγκόζιν να στρατολογεί άνδρες από τις φυλακές, οι οποίες γέμισαν τη δύναμη της Βάγκνερ με απελπισμένους κατάδικους. Ο Πριγκόζιν είναι εδώ και πολύ καιρό ο άνθρωπος του Κρεμλίνου για βρώμικες πράξεις, από την παρέμβαση στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ του 2016 με το λεγόμενο στρατό των τρολ μέχρι τις μάχες στην Ουκρανία, τη Συρία και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Το Κρεμλίνο μπορούσε να αρνηθεί οποιαδήποτε σχέση με τον Πριγκόζιν και ο Πριγκόζιν, φυσικά, αρνήθηκε ότι προσέλαβε τρολ και μαχητές. Όταν άγνωστος αριθμός μαχητών της Wagner στη Συρία σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις των ΗΠΑ το 2018, η απάντηση του Κρεμλίνου ήταν η σιωπή, καθώς επισήμως δεν ήταν μέλη των ενόπλων δυνάμεων της Ρωσίας.

Είναι πιθανό ότι ο Πούτιν αρχικά φανταζόταν την Βάγκνερ ως μια ρωσική εκδοχή της Blackwater, του ιδιωτικού στρατιωτικού εργολάβου των ΗΠΑ που αναδείχθηκε στον πόλεμο του Ιράκ. Μισθοφόροι της Βάγκνερ στη Συρία και την Αφρική έπαιξαν τον ρόλο, φορώντας καπέλα του μπέιζμπολ και γυαλιά ηλίου, ενώ είχαν στην κατοχή τους ισχυρά όπλα. Όταν η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία πέρυσι, ο Πριγκόζιν βγήκε από τη σκιά για να ξεκαθαρίσει πως είναι ο ηγέτης της Βάγκνερ — και να πιστωθεί τις νίκες της. Η βαριοπούλα έγινε το ανεπίσημο σύμβολο της Βάγκνερ αφού ο Πριγκόζιν είπε ότι ένας από τους μαχητές του εκτελέστηκε με ένα τέτοιο εργαλείο.  

Για τον Πούτιν, η ανταρσία της Βάγκνερ είναι μια αυτοπροκληθείσα πληγή, το αποτέλεσμα του αυτοκτονικού πολέμου του εναντίον της Ουκρανίας. Ο Πούτιν θα μπορούσε να είχε επιλέξει να παραμείνει στην τροχιά μιας οικονομίας μεσαίου εισοδήματος, με τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ευρώπη να εγγυώνται αρκετά χρήματα για να χορτάσει τους φίλους του, να καταστείλει τους εχθρούς του και να κρατήσει την υπόλοιπη χώρα ήσυχη, αν όχι χαρούμενη. Ωστόσο, όσο περισσότερο παρέμεινε στην εξουσία, τόσο λιγότερο ενδιαφερόταν να τον θυμούνται απλώς ως τον ηγέτη που σταθεροποίησε τη Ρωσία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό δεν ήταν αρκετό. Ο Πούτιν ήθελε την κληρονομιά της αποκατάστασης μιας αυτοκρατορίας, ξεκινώντας από την Ουκρανία.

Στην αρχή, η αποστολή των «πράσινων ανδρών» που έστειλε στην ανατολική Ουκρανία ήταν να μετατρέψουν τη χώρα σε ένα αποτυχημένο κράτος εμπλέκοντάς την σε έναν αέναο πόλεμο χαμηλού επιπέδου. Αλλά οι Ουκρανοί αψήφησαν τη Ρωσία και ακόμη και μετά την εισβολή του 2022, συσπειρώθηκαν για την άμυνα της χώρας τους και δεν την άφησαν να καταρρεύσει. Αν και χτυπημένη και αιματοβαμμένη, η Ουκρανία είναι ενωμένη και ξεκάθαρη ως προς τον σκοπό της. Τώρα η Ρωσία μοιάζει με ένα αποτυχημένο κράτος. Κανείς στη Ρωσία δεν κατανοεί τον πόλεμο στην Ουκρανία. Και μετά την εξέγερση του Πριγκόζιν, κανείς δεν ξέρει εάν αυτός ο πόλεμος μπορεί να μην έρθει ακόμα και στη Ρωσία. Ποιος θα υπερασπιστεί τον Πούτιν; Και ποιος θα υποστηρίξει τον Πριγκόζιν;

Βάσει συμφωνίας με τη μεσολάβηση του Λευκορώσου ηγέτη Αλεξάντερ Λουκασένκο, οι κατηγορίες εναντίον του Πριγκόζιν θα αποσυρθούν και θα του επιτραπεί η ασφαλής διέλευση στη Λευκορωσία. Αλλά η συμφωνία σχεδόν δεν εξαλείφει την απειλή που ο Πριγκόζιν —ή κάποιος σαν αυτόν— θέτει στο Κρεμλίνο στο μέλλον. Δεν είναι σαφές εάν γινόμαστε μάρτυρες της αρχής του τέλους, της μέσης του τέλους ή του τέλους του Πούτιν. Το σίγουρο είναι ότι είναι το τελευταίο κεφάλαιο της διακυβέρνησής του.

  • Το άρθρο του Λούσιαν Κιμ δημοσιεύθηκε στο Foreign Policy. Ο Λούσιαν Κιμ είναι δημοσιογράφος που καλύπτει τις εξελίξεις στη Ρωσία από το 2003, πιο πρόσφατα ως επικεφαλής του γραφείου του National Public Radio στη Μόσχα. Είναι επίσης συνεργάτης του Wilson Center στην Ουάσιγκτον.