Ιεροί βουδιστικοί ναοί στην Κίνα αποτελούν καταφύγιο για δεκάδες απειλούμενα είδη δέντρων, όπως αποκαλύπτει νέα μελέτη. Ορισμένα από αυτά τα δέντρα μάλιστα έχουν ηλικία σχεδόν 2.000 ετών.
Το δέντρο Putuo hornbeam, ανθεκτικό και προσαρμοσμένο στην υγρή ατμόσφαιρα της Ανατολικής Κίνας, περνά απαρατήρητο από τους επισκέπτες του ναού Huiji στην επαρχία Zhejiang. Η εμφάνισή του είναι ταπεινή: φλοιός με κηλίδες, μικρό μέγεθος και οδοντωτά φύλλα με φλέβες τοποθετημένες με ακρίβεια, σαν γραμμές τετραδίου. Ωστόσο, η σημασία του είναι μοναδική. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν υπάρχει άλλο ώριμο δείγμα του είδους του στη φύση.
Το μοναδικό αυτό δέντρο στο νησί Putuo βρίσκεται εκεί εδώ και περίπου δύο αιώνες. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Current Biology, η τοποθεσία του ίσως να ήταν και η σωτηρία του.
Η μελέτη διαπίστωσε ότι θρησκευτικοί χώροι στην ανατολική Κίνα έχουν μετατραπεί σε καταφύγια για παλιά, αρχαία και απειλούμενα δέντρα. Από τους πρώτους αιώνες της κοινής εποχής, βουδιστικοί και ταοϊστικοί ναοί προστάτευσαν φυτά που αλλιώς θα είχαν εξαφανιστεί, μεταξύ των οποίων τουλάχιστον οκτώ είδη που πλέον δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στη Γη.
«Αυτή η μορφή διατήρησης της βιοποικιλότητας, που βασίζεται σε πολιτισμικές και παραδοσιακές πρακτικές, αποδείχθηκε εξαιρετικά ανθεκτική, επιβιώνοντας ακόμη και απέναντι στη σύγχρονη κοινωνία και την ταχεία οικονομική ανάπτυξη», δήλωσε ο καθηγητής οικολογίας Zhiyao Tang του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, εκ των συγγραφέων της μελέτης.
Τα δέντρα επέζησαν στους θρησκευτικούς χώρους επειδή συχνά φυτεύονταν και καλλιεργούνταν εκεί. Η αναφορά σημειώνει ότι ο βουδισμός και ο ταοϊσμός δίνουν ιδιαίτερη πνευματική σημασία στα φυτά, ενώ οι ναοί έμεναν αδιατάρακτοι, προστατεύοντας έτσι τις περιοχές από την αποψίλωση.
Ο David Lindenmayer, επίσης συγγραφέας της μελέτης και βιολόγος διατήρησης στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, ανέφερε: «Είναι ένα ενδιαφέρον σημείο συνάντησης της επιστήμης της διατήρησης και της θρησκείας».
Η μελέτη χρησιμοποίησε κυβερνητικά δεδομένα και παλαιότερες έρευνες, καταγράφοντας σχεδόν 47.000 παλιά δέντρα σε 6.545 θρησκευτικούς χώρους στην Κίνα, κυρίως βουδιστικούς ναούς. Από αυτά τα δέντρα, σχεδόν 6.000 ανήκουν σε απειλούμενα είδη.
Πολλά από τα δέντρα αυτά είναι πολύ παλαιότερα από το μοναχικό hornbeam του Putuo. Δύο δέντρα Phoebe zhennan στον ναό Daming της επαρχίας Sichuan φαίνεται να έχουν ηλικία περίπου 1.500 ετών, ενώ πολλά Ginkgo biloba ριζώθηκαν την εποχή που ο βουδισμός άρχισε να εξαπλώνεται στην Κίνα, πριν από περίπου 2.000 χρόνια.
Το αρχαιότερο δέντρο που καταγράφηκε στη μελέτη χρονολογείται από τη δυναστεία των Ανατολικών Χαν και την ίδρυση του ναού Baima (Λευκό Άλογο) στο Luoyang το έτος 68.
Τα δέντρα συνδέονται διαχρονικά με τις βουδιστικές παραδόσεις. Κάτω από μια συκιά λέγεται ότι ο Βούδας έφτασε στη φώτιση στην Ινδία, ενώ οι ναοί στην Κίνα προτιμούσαν φυτά όπως το Ginkgo biloba, το Buddhist pine ή τη ιαπωνική λιλά.
Η σχέση μεταξύ ιερών χώρων και διατήρησης των δέντρων δεν περιορίζεται στην Κίνα ή στον βουδισμό. Έρευνες έχουν δείξει ότι θρησκευτικοί χώροι και πρακτικές έχουν διατηρήσει δέντρα και δάση σε όλο τον κόσμο, από την Αφρική και την Ευρώπη μέχρι την Αμερική.
Σε αυτό το πλαίσιο, η νέα μελέτη είναι ενδιαφέρουσα αλλά όχι απρόσμενη, σύμφωνα με τη Malin Rivers, υπεύθυνη διατήρησης στη Botanic Gardens Conservation International. «Παραμένει, ωστόσο, ένας πολύ μικρός αριθμός μεμονωμένων δέντρων που διατηρούνται με αυτόν τον τρόπο», σημειώνει.
Η Dr. Rivers πρόσθεσε ότι οι θρησκευτικοί χώροι είναι σημαντικοί για τη βιοποικιλότητα και κρίσιμοι για τα αρχαία δέντρα που δεν υπάρχουν πια αλλού. «Πρέπει όμως να φροντίσουμε αυτά τα είδη και στο φυσικό τους περιβάλλον», τόνισε.
Πέρυσι, η Κόκκινη Λίστα της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης διαπίστωσε ότι πάνω από το ένα τρίτο των ειδών δέντρων παγκοσμίως απειλούνται με εξαφάνιση.
Απέναντι στην κλιματική αλλαγή και την αποψίλωση, οι προσπάθειες διατήρησης που καταγράφει η μελέτη δεν επαρκούν, όπως επισημαίνει ο καθηγητής περιβαλλοντικής πολιτικής του Πανεπιστημίου της Μινεσότα, Forrest Fleischman. Ωστόσο, προσθέτει: «Αποδεικνύουν ότι η σύνδεση των ανθρώπων με τη φύση έχει ισχυρή θρησκευτική διάσταση σε πολλές θρησκείες, και αυτές οι σχέσεις μπορούν να εμπνεύσουν την προστασία της φύσης».
Τα παλιά δέντρα προσφέρουν πολλά στο περιβάλλον τους. Με την ηλικία παράγουν περισσότερους σπόρους και γύρη, προσφέροντας αξία στη γύρω χλωρίδα και πανίδα. «Γίνονται μικρές εστίες υψηλών θρεπτικών συστατικών», λέει ο Dr. Lindenmayer.
Είναι πολύτιμα και για τους επιστήμονες, καθώς οι δακτύλιοι των κορμών τους αποκαλύπτουν στοιχεία για τις κλιματικές αλλαγές διαχρονικά και αποθηκεύουν πολύ περισσότερο άνθρακα από τα νεότερα δέντρα.
«Αυτά τα δέντρα όχι μόνο μαρτυρούν την καταγεγραμμένη ιστορία της Κίνας, αλλά έχουν αντέξει χιλιετίες κλιματικών διακυμάνσεων», σημειώνει ο καθηγητής οικολογίας Yongchuan Yang του Πανεπιστημίου Chongqing. «Ως επιζώντες της κλιματικής αλλαγής και των ανθρώπινων παρεμβάσεων, οι απόγονοί τους ίσως διαθέτουν αυξημένη προσαρμοστικότητα στις μελλοντικές κλιματικές μεταβολές».
Πηγή: The New York Times
