H ιστορία του ρατσισμού και όνομα έχει και χώρα προέλευσης. Κι αυτή η ιστορία του μίσους στην Αμερική δεν περιλάμβανε τις συνηθισμένες διχόνοιες και έριδες της δημοκρατίας, αλλά ένα τρελό, παράλογο και δολοφονικό μίσος που οδήγησε άντρες και γυναίκες σε ακραία βία κατά του άλλου, μόνο και μόνο επειδή είχε άλλο χρώμα στο δέρμα, πίστευε σε άλλο Θεό ή ζούσε με διαφορετικό τρόπο.

Και από το 1865 και μετά κανείς δεν οδηγούσε πιο αγέρωχα το άρμα του ρατσισμού και του μισανθρωπισμού από την Κου Κλουξ Κλαν, μια οργάνωση που κατέφυγε σε τέτοιες θηριωδίες που δύσκολα μπορούν να γίνουν κατανοητές σε περιβάλλον δημοκρατίας.

Μόνο που η ζοφερή κληρονομιά της ΚΚΚ δεν έχει κατά κανέναν τρόπο εκλείψει, παρά τη δραστική αποδυνάμωσή της στις μέρες μας. Ίχνη της μπορεί να ανιχνεύσει κανείς σε κάθε ομάδα μίσους που δραστηριοποιείται σήμερα στις ΗΠΑ, είτε μιλάμε για τους σκινάδες με τα ξυρισμένα κεφάλια και τις σβάστικες στο μπράτσο είτε για υπερσυντηρητικούς και υπερπατριωτικούς συλλόγους που μάχονται για την καθαρότητα του έθνους.

Παρά τις ιδεολογικές διαφοροποιήσεις τους, όλοι μοιράζονται αυτό το βαθύ μίσος και την αποστροφή που εγκαθίδρυσε στην κοινωνία η Κου Κλουξ Κλαν, ήδη από τις εποχές που τρομοκρατούσε τις μειονότητες στα μήκη και τα πλάτη της χώρας. Και το έκανε με εξαιρετικά αποτελεσματικό τρόπο για περισσότερο από έναν αιώνα!

Μόνο που παρά το γεγονός ότι όλοι μας έχουμε ακούσει και διαβάσει για τη ζοφερή της δράση, η Κου Κλουξ Κλαν παραμένει εν πολλοίς άγνωστη στους περισσότερους από μας. Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει τα πώς και τα γιατί της, μιας και αυτή η ρατσιστική ιστορία είχε πολλά πλοκάμια.

Τόσα που σήμερα δεν είναι καθόλου εύκολο να ανασυγκροτηθούν…

Μια οργάνωση που δεν ήταν παρά τρεις

AP_250213013

Παρά το γεγονός ότι προωθούσε σταθερά ακραία μισάνθρωπες θέσεις και ακροδεξιά ρητορεία, όπως η λευκή ανωτερότητα, η καθαρότητα του έθνους, ο ρατσισμός απέναντι σε πληθυσμιακές ομάδες και η άρνηση στη μετανάστευση, αυτό που ξέρουμε ως Κου Κλουξ Κλαν ήταν τρία διακριτά κινήματα μίσους.

Η πρώτη και ιστορική γεννήθηκε στον αμερικανικό Νότο στα μέσα του 1860 και πέθανε ουσιαστικά σε λιγότερο από μια δεκαετία. Αυτή έψαχνε βλέπετε να ανατρέψει τις ρεπουμπλικανικές πολιτειακές κυβερνήσεις του Νότου και το έκανε αυτό χτυπώντας τους αφρο-αμερικανούς ηγέτες.

Παρά το γεγονός ότι είχε αμέτρητα παραρτήματα στον Νότο, ο ομοσπονδιακός νόμος κατάφερε να την αποδυναμώσει μέχρι το 1871, όταν και την κήρυξε τελικά αντισυνταγματική. Και ήταν αυτή η πρώτη που χρησιμοποίησε στολές, μάσκες και αυτές τις κωνικές κουκούλες, μόνο που τις περισσότερες φορές δεν ήταν λευκές, αλλά πολύχρωμες. Καθώς δεν ήταν η εγκαθίδρυση ρατσιστικής μόδας ο σκοπός, παρά μόνο να καλύψουν τις ταυτότητές τους.

Η δεύτερη Κου Κλουξ Κλαν ιδρύθηκε στον Νότο το 1915 και άνθισε στα μήκη και τα πλάτη της Αμερικής μέχρι τα μέσα του 1920. Αυτή είναι λίγο πολύ η ΚΚΚ που ξέρουμε, η οποία γεννήθηκε ουσιαστικά από μια βωβή κινηματογραφική ταινία, τη «Γέννηση ενός έθνους» (1915) του πιονέρου κατά τα άλλα κινηματογραφιστή Ντέιβιντ Γκρίφιθ, ένα ασπρόμαυρο φιλμ που αποθέωνε την πρώτη ΚΚΚ.

Η «Γέννηση ενός έθνους» αποκρυστάλλωσε στο φαντασιακό του Νότου την ΚΚΚ ως μια ευγενή οργάνωση που μαχόταν να σώσει τον μετεμφυλιακό Νότο από την τυραννία και τη διαφθορά τόσο των μαύρων πολιτών όσο και των Ρεπουμπλικανών του Βορρά. Ήταν οι ρομαντικοί μασκοφόροι υπερασπιστές της παράδοσης αλλά και καθετί αμερικανικού.

Όταν παίχτηκε το φιλμ στην Ατλάντα το 1915, κανείς δεν μπορούσε να περιμένει τον αντίκτυπό του στην αναβίωση της ΚΚΚ. Η οποία είχε βρει πια και έναν νέο στόχο, τους εβραίους και τους καθολικούς της Αμερικής, καθώς τα μέλη της αποτελούνταν εξολοκλήρου από προτεστάντες.

Αυτή η ΚΚΚ ντυνόταν με τις λευκές στολές που όλοι έχουμε δει σε κάποια ασπρόμαυρη φωτογραφία της εποχής και χρησιμοποιούσε κωδικοποιημένο λεξιλόγιο για την ενδοεπικοινωνία των μελών. Ο φλεγόμενος σταυρός και οι μαζικές παρελάσεις για την κατατρομοκράτηση των εχθρών έγιναν τώρα τα ζοφερά σύμβολά της. Μόνο που κι αυτή έμελλε να γνωρίσει μια ραγδαία πτώση μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1920.

AP_82650085331

Κάτι που μας εισάγει στην τρίτη και τελευταία ενσάρκωση του λευκού μίσους στις ΗΠΑ, την ΚΚΚ που ξεπήδησε από τις στάχτες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Τώρα δεν ήταν μια κεντρική οργάνωση, παρά πολλές, διάσπαρτες και ξεχωριστές ομάδες που χρησιμοποιούσαν απλώς το ξακουστό άλλοτε όνομα της Κου Κλουξ Κλαν. Αλίμονο όμως, ήταν εξίσου φονική με τις παλιότερες εκδοχές της, καθώς βρήκε τώρα νέο στόχο στο μαύρο κίνημα και τους αφρο-αμερικανούς πολιτικούς ακτιβιστές, τους οποίους μαχόταν με βία και φόνους.

Σήμερα κάπου 3.000-6.000 μέλη της νέας αυτής ΚΚΚ συνεχίζουν να έχουν στα χέρια τους την κάρτα μέλους του ρατσισμού και στην καρδιά τους το μίσος για καθετί διαφορετικό. Κι ενώ μάχονται υποτίθεται για τα χριστιανικά ιδεώδη, έχουν πρακτικά αποτινάξει από πάνω τους κάθε χριστιανική δοξασία…

Προς μια ενοποιημένη ιστορία της ΚΚΚ

AP_390130017

Η σύγχρονη ιστοριογραφία δεν θεωρεί πάντως πως μιλάμε για τρεις διαφορετικές ΚΚΚ, απλά για τρεις περιόδους ακμής και πτώσης της ίδιας ουσιαστικά ιδεολογίας, η οποία έβρισκε διαφορετική κάθε φορά έκφραση. Αυτή η μερίδα ιστορικής σκέψης μάς λέει πως η Κλαν γνώρισε και μια τέταρτη μεγάλη αναβίωση στη δεκαετία του 1970, αν και δεν άγγιξε τα περασμένα μεγαλεία του παρελθόντος.

Συνεχίζει πάντως να ενυπάρχει, έστω και εν σπέρματι, σε κάθε ρατσιστικό, υπερπατριωτικό και ακροδεξιό κύκλο των ΗΠΑ. Κάθε φορά που μιλά κάποιος για καθαρότητα του αίματος και ανωτερότητα της λευκής χριστιανικής φυλής, η ΚΚΚ κάνει αναγκαστικά την εμφάνισή της.

Η Κλαν ήταν ο εξόφθαλμα ορατός εχθρός πολλών και ως τέτοιος πέρασε στα ιστορικά κατάστιχα. Κι αυτό γιατί για χρόνια και χρόνια μπορούσε να σκοτώνει όσους εχθρευόταν χωρίς να το πληρώνει. Ήταν ο άγγελος του κακού, το όχημα του φόβου, και οι μαύροι, οι εβραίοι, οι καθολικοί, ακόμα και οι λευκοί ακτιβιστές και δημοκράτες είχαν κάτι να σκέφτονται κάθε φορά που καλούσαν σε κοινωνικές αλλαγές.

Η ΚΚΚ ήταν ο θεματοφύλακας της λευκής ρατσιστικής παράδοσης, αυτή που υπενθύμιζε στην κοινωνία πως τίποτα δεν είχε αλλάξει ουσιαστικά από τις εποχές της δουλείας. Και για ένα μεγάλο κομμάτι της ανατριχιαστικής της ιστορίας, είχε στο πλευρό της πολύ μεγάλη μερίδα των πολιτών του αμερικανικού Νότου και συχνά ακόμα και τους διωκτικούς μηχανισμούς, κάτι που την έκανε παντοδύναμη και στο απυρόβλητο ουσιαστικά του νόμου.

AP_290921012

Αυτή η πλευρά της Κου Κλουξ Κλαν ήταν η ζοφερή παρακαταθήκη της πρώτης ενσάρκωσής της, εκεί αμέσως μετά τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Η ΚΚΚ του 18ου αιώνα δεν ήταν αρχικά παρά ένας όμιλος προβληματισμού που είχε οργανωθεί από έξι βετεράνους της Συνομοσπονδίας στο Πουλάσκι του Τενεσί το 1865. Όπως είναι γνωστό, το «Κου» του ονόματος έλκυε την καταγωγή του από την ελληνική λέξη «κύκλος», καθώς στην παρθενική της ενσάρκωση ήταν γνωστή ως «Κούκλουξ Κλαν», που παραθύμιζε τον δικό μας «κύκλο».

Η οργάνωση είχε τα δικά της θέματα να παλέψει και κυρίως τη ριζική και αθέλητη μεταμόρφωση της κοινωνίας του Νότου, των μεγάλων ηττημένων του εμφυλίου πολέμου. Τα μέλη της αναζητούσαν τα παλιά μεγαλεία της λευκής φυλής, καθώς δεν μπορούσαν να χωνέψουν ότι είχαν χάσει τους δούλους τους. Κι έτσι στράφηκαν ουσιαστικά στους ελεύθερους πια Αφρο-Αμερικανούς για να χτυπήσουν στην καρδιά τους τις μεταρρυθμιστικές προσπάθειες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης του Βορρά.

Αρκετά παρακλάδια της ΚΚΚ ξεπήδησαν στον Νότο και το καλοκαίρι του 1867 όλα τους συνενώθηκαν σε αυτό που ονόμασαν στο ρατσιστικό τους συνέδριο στο Νάσβιλ του Τενεσί ως «Αόρατη Αυτοκρατορία του Νότου». Αδιαφιλονίκητος αρχηγός ήταν ο Μέγας Μάγιστρος της ΚΚΚ και από κάτω του αρθρωνόταν μια αυστηρή ιεραρχία αποτελούμενη από Μεγάλους Δράκους, Μεγάλους Τιτάνες και Μεγάλους Κύκλωπες!

Όσο για τις στολές και τα σεντόνια που φορούσαν τότε, τα υιοθέτησαν γιατί είχαν δει πως κατατρόμαζαν τους δεισιδαίμονες μαύρους. Και για να καλύψουν φυσικά τις ταυτότητές τους από τον ομοσπονδιακό νόμο, τον κατακτητή που ήρθε από τον Βορρά. Στα δύο χρόνια που άνθισε, μεταξύ 1868-1870, πρόλαβε να κρεμάσει και να μαστιγώσει όχι μόνο πολλούς ελεύθερους μαύρους, αλλά και ισάριθμους λευκούς υποστηρικτές τους.

AP_480203036

Αλλά και ένα καλό 10% των μαύρων πολιτευτών που εκλέχτηκαν την εποχή αυτή σε δημοτικά συμβούλια και πολιτειακές επιτροπές έγιναν στόχος των μελών της ΚΚΚ, με εφτά από αυτούς να χάνουν τελικά τη ζωή τους. Ακόμα και λευκοί Ρεπουμπλικανοί δεν γλίτωσαν από το κυνήγι της, αποτελώντας έναν ακόμα στόχο των ρατσιστικών επιθέσεών της, αυτοί ως προδότες του έθνους.

Η ΚΚΚ κατάφερε τελικά να παλινορθώσει τον λευκό ζυγό στη Βόρεια Καρολίνα, το Τενεσί και την Τζόρτζια. Όλη αυτή η αχρείαστη και σαδιστική βία της ωστόσο την έκανε ορατό στόχο της κεντρικής κυβέρνησης, κι έτσι στις αρχές της δεκαετίας του 1870 αυτοδιαλύθηκε πρόθυμα, καθώς η ομοσπονδιακή αστυνομία ήταν στο κατόπι της. Το 1871 πέρασε και ο νόμος κατά της Κου Κλουξ Κλαν, της πρώτης τρομοκρατικής οργάνωσης των ΗΠΑ, όπως τη χαρακτήριζε χωρίς περιστροφές, και η εγκληματική οργάνωση ήταν πια παρελθόν.

Επισήμως τουλάχιστον, καθώς τα κακά χούγια δύσκολα πεθαίνουν. Η λευκή ανωτερότητα είχε αναβιώσει εξάλλου ξανά στον Νότο, κι έτσι η ανάγκη για μια ρατσιστική οργάνωση κατά των μαύρων είχε εν πολλοίς εκλείψει.

Σε πενήντα όμως χρόνια θα φαινόταν περίτρανα πως το αβυσσαλέο αυτό μίσος δεν είχε κατά κανέναν τρόπο αποτιναχθεί από μια καλή μερίδα της αμερικανικής κοινωνίας. Κι έτσι το 1915 ξεπηδά και πάλι πιο ακμαία από ποτέ! Εκείνη τη χρονιά βγήκε και το ρατσιστικό έπος του Γκρίφιθ, μια μεγάλη ομολογουμένως στιγμή για μια νέα τέχνη που ήταν ακόμα στα σπάργανα, η οποία έμελλε να έχει ευρύτερες συνέπειες στα μυαλά των μισαλλόδοξων στην Ατλάντα της Τζόρτζια.

AP_646423419599

Η νέα ΚΚΚ πυροδοτήθηκε από νέα αισθήματα πατριωτισμού αλλά και μια ρομαντική νοσταλγία για τον παλιό Νότο. Κυρίως όμως ήταν αυτά τα κύματα μεταναστών από την Κεντρική και Νότια Ευρώπη, καθολικοί οι περισσότεροι, αλλά και φόβος του μπολσεβικισμού που άρχισε να πλανάται πάνω από τις ΗΠΑ μετά το 1917. Η νέα ΚΚΚ ήταν προτεσταντική και θεωρούσε εχθρούς τόσο τους καθολικούς όσο και τους εβραίους, αλλά και κάθε μετανάστη λίγο πολύ που απειλούσε το καθαρό αμερικανικό έθνος.

Η δεύτερη αυτή Κλαν άγγιξε τον κολοφώνα της στα μέσα της δεκαετίας του 1920, όταν έφτασε να αριθμεί περισσότερα από 4 εκατ. μέλη και σημείωνε τρομακτικά κέρδη από τις εισφορές των μελών και την πώληση στολών, αναμνηστικών και εκδόσεων. Ο φλεγόμενος σταυρός έγινε το σύμβολό της, όπως και οι λευκές στολές με τις οποίες κατέβαιναν στις πελώριες παρελάσεις τους.

Στο παραδοσιακό μίσος κατά των μαύρων είχε προστεθεί πια η διάκριση κατά των ρωμαιοκαθολικών, των εβραίων, των ξένων, αλλά και των συνδικαλιστών. Αυτή τη δεύτερη ΚΚΚ τη σκότωσε ουσιαστική η Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930, καθώς μέσα στην πείνα, την ανεργία και την ανέχεια κανείς δεν είχε όρεξη για ρατσιστικές μασκαράτες. Τα τελευταία παραρτήματά της αυτοδιαλύθηκαν το 1944.

AP_060902017361

Τα επόμενα 20 χρόνια πέρασαν σχετικά ήρεμα, καθώς κάποιοι θύλακές της δρούσαν μεν στο περιθώριο των πολιτειών του Νόμου, χωρίς ιδιαίτερες εκρήξεις ωστόσο. Και θα ήταν μόνο στη δεκαετία του 1960 και το γιγαντιαίο μαύρο κίνημα που θα εμφανιζόταν για άλλη μια φορά η μισάνθρωπη ρητορεία της ΚΚΚ, στρεφόμενη ξανά κατά του αγαπημένου της εχθρού.

Ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον αναγκάστηκε να την αποκηρύξει δημοσίως σε τηλεοπτικό διάγγελμά του, ανακοινώνοντας περιχαρής πως είχαν συλλάβει τέσσερα μέλη της Κλαν για τη σφαγή μιας μαύρης ακτιβίστριας στην Αλαμπάμα. Παρά το γεγονός ότι έζησε ξανά μερικά ζοφερά μεγαλεία, όπως οι βόμβες σε σχολεία και εκκλησίες μαύρων και το ανελέητο κυνήγι των ηγετών του κινήματος, ήταν σαφές πως η δύναμή της είχε φθίνει πια.

Και ακόμα πιο σαφές ήταν το γεγονός ότι κάθε ρατσιστική επίθεσή της ενδυνάμωνε τον αγώνα των μαύρων για πολιτικά δικαιώματα, καθώς η κοινή γνώμη αποτροπιαζόταν από τα ζοφερά καμώματα της λευκής φυλής. Κι έτσι για να επιβιώσει στον 21ο αιώνα, ως συνονθύλευμα πια οργανώσεων παρά ως κεντρικός πυρήνας, ήταν αναγκασμένη να διαχυθεί στους άλλους ακραίους εθνικιστικούς κύκλους, συνάπτοντας αγαστές σχέσεις με νεοναζιστικούς θύλακες και άλλες ακροδεξιές σέχτες.

AP_9712070649

Και παρά το γεγονός ότι μια στο τόσο ακούμε κάτι γι’ αυτή, λίγη σχέση έχει πια με το παρελθόν. Όπως ομολογούν ακόμα και μέλη της, σήμερα έχει διολισθήσει στη φάρσα, καθώς αυτή η λευκή κουκούλα έχει σταματήσει πλέον να προκαλεί τρόμο και φέρνει μόνο μειδίαμα στα χείλη. Μειδίαμα για τους νοσταλγούς ενός κόσμου που έχει σταματήσει να υπάρχει εδώ και 150 χρόνια…