Δημοκρατία. Δηλαδή… ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη. Έννοιες κι αξίες που συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους.
Η ελευθερία, ενώ θα έπρεπε να είναι δεδομένη, δεν είναι για πολλές χώρες. Και ακόμα και σε χώρες που θεωρείται ότι είναι δεδομένη, υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τομείς στους οποίους είναι -στην καλύτερη των περιπτώσεων- προβληματική.
Και η απόσταση από τη μια πλευρά του δημοκρατικού φάσματος ως την άλλη, μπορεί να μοιάζει μεγάλη, αλλά δεν είναι ακατόρθωτο ένα έθνος να τη διανύσει. Χώρες που θέλουν να λέγονται «δημοκρατικές» φλερτάρουν με τη δικτατορία. Χώρες που θέλουν να γίνουν και μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από τη μία πλευρά κρατούν δίαυλους επικοινωνίας ανοιχτούς και από την άλλη χρησιμοποιούν εκβιασμούς και προκλήσεις.
Κι εκτός από την εξωτερική πολιτική, στο εσωτερικό μιας τέτοιας χώρας, δεν υπάρχει προσωπική έκφραση, αξιοκρατία, δικαιοσύνη. Γνωρίζεις τι είναι να σου στερούν την ελευθερία του λόγου; Να σε καταδικάζουν ισόβια σαν να έχεις διαπράξει το χειρότερο έγκλημα; Με το «έτσι θέλω».
Στην Τουρκία εφημερίδες έχουν κλείσει, δημοσιογράφοι βρίσκονται στη φυλακή κι άλλοι δεν μπορούν να επιστρέψουν στη χώρα τους διότι γνωρίζουν ότι τους περιμένει παρόμοια μοίρα. Στην ουσία δεν υπάρχει κανένα δικαίωμα στα δικαιώματα.
Ας μιλήσουμε για την υπόθεση του Αχμέτ Αλτάν. Ο συγγραφέας και πρώην διευθυντής της εφημερίδας «Taraf» καταδικάστηκε ισόβια (όπως πάρα πολλοί άλλοι) με την αστήρικτη κατηγορία ότι συμμετείχε στο αποτυχημένο πραξικόπημα ενάντια στον Ερντογάν και πως είναι μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης. Η ιστορία του γνωστή σε όλο τον κόσμο, διάσημοι νομπελίστες και πολιτικοί έχουν ζητήσει να αφεθεί ελεύθερος, χωρίς βέβαια κανένα αποτέλεσμα.
Μέσα στη φυλακή έγραψε το βιβλίο Δεν θα δω τον κόσμο ξανά, στο οποίο με έναν συγκλονιστικό τρόπο γράφει για τα όσα βιώνει στη φυλακή, για την απώλεια του ονόματος και της εικόνας του μέσα στο κελί: «Ο αέρας και το φως στο κελί μας δεν άλλαζαν ποτέ. Κάθε λεπτό ήταν ίδιο με το προηγούμενο. Ήταν λες κι ένας παραπόταμος του ποταμού του χρόνου είχε χτυπήσει σ’ ένα φράγμα και δημιούργησε μια λίμνη. Καθόμασταν στον πάτο τούτης της ασάλευτης λίμνης».
Το βιβλίο του Αχμέτ Αλτάν είναι ένα διθυραμβικό εγκώμιο για τη δύναμη που κλείνουν οι άνθρωποι μέσα τους και την αλύγιστη θέληση απέναντι στους καταπιεστές αυτού του κόσμου. Σύμφωνα με τη διάσημη φράση του «Μπορείτε να με φυλακίσετε, αλλά δεν μπορείτε να με κρατάτε εδώ».
Ένα ακόμη βιβλίο που θα σε ταρακουνήσει με αποκαλύψεις για το πώς ο λαϊκισμός και ο εθνικισμός διαβρώνουν τα θεμέλια της δημοκρατίας, είναι το «Πώς χάνεται μια πατρίδα», της βραβευμένης δημοσιογράφου και συγγραφέως Ece Temelkuran.
Η Temelkuran για χρόνια αρθρογραφούσε για πολιτικά θέματα σε μεγάλες εφημερίδες της Τουρκίας, ενώ κείμενά της μεταφράζονταν και σε σημαντικά έντυπα του εξωτερικού. Το 2012 απολύθηκε λόγω ενός επικριτικού άρθρου για χειρισμούς του Ερντογάν στο Κουρδικό ζήτημα.
Το Πώς χάνεται μια πατρίδα εντοπίζει τις πρώτες προειδοποιητικές ενδείξεις ενός επικίνδυνου φαινομένου, το οποίο εκδηλώνεται σε όλο τον κόσμο και με άξονα τον ακραίο λαϊκισμό, διαβρώνει τις κοινωνίες.
Προτείνοντας εναλλακτικές, οικουμενικές απαντήσεις στα πιεστικά πολιτικά ζητήματα της εποχής μας, η Temelkuran διερευνά την ύπουλη ιδέα του «πραγματικού λαού», τη νηπιοποίηση της γλώσσας και του δημόσιου λόγου, τον τρόπο με τον οποίο το γέλιο μπορεί να αποδειχθεί ψεύτικος φίλος και τους κινδύνους που γεννά η υποτίμηση του αντιπάλου.
Φέρνοντας απτά παραδείγματα από την ιστορία και με οξυδερκή επιχειρήματα, δημιουργεί μια εύγλωττη υπεράσπιση της δημοκρατίας, που όλοι χρειαζόμαστε. Οι λογικοί και ψύχραιμοι άνθρωποι δεν μπορούν πια να παρηγορούνται με τη σκέψη ότι «δεν θα μπορούσε να συμβεί στη χώρα μου αυτό». Συμβαίνει παντού και ξεκινάει με ύπουλο τρόπο. Και πριν το καταλάβεις μπορεί να είναι πάρα πολύ αργά.
Πρόκειται για δύο βιβλία που είναι πάντα επίκαιρα, δύο βιβλία απόλυτα ουσιώδη για να κατανοήσουμε την πολιτική σκέψη της χώρας που έχουμε απέναντί μας, δύο βιβλία που προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο το ίδιο θέμα: Την αλλοίωση της Δημοκρατίας και το πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι ένα καθεστώς που εμφανίζεται ως σύγχρονο και υπέρ της ελευθερίας, αλλά εμπεριέχει πυρήνες που βρίσκονται ριζωμένοι ακριβώς στην αντίθετη πλευρά.
Τα βιβλία Δεν θα δω τον κόσμο ξανά και Πώς χάνεται μια πατρίδα κυκλοφορούν αποκλειστικά από τις Εκδόσεις Διόπτρα.
