Σαν σήμερα 10 Μαΐου: Oι ναζί καίνε τα βιβλία του Αϊνστάιν, του Μαρξ και του Χέμινγουεϊ στην πυρά της Bebelplatz

«Εκεί που καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους» είχε γράψει ο Εβραίος ποιητής Χάινριχ Χάινε το 1820 στο έργο του «Almansor», μια φράση που αποδείχθηκε προφητική. Σαν σήμερα, 10 Μαΐου 1933, η Πλατεία Όπερας του Βερολίνου (σημερινή Bebelplatz) έγινε το σκηνικό μιας από τις πιο εμβληματικές τελετές λογοκρισίας του 20ού αιώνα: οι ναζί, με πρωτοβουλία της φοιτητικής οργάνωσης Deutsche Studentenschaft και με την υποστήριξη καθηγητών και αξιωματούχων, έκαψαν δημόσια πάνω από 20.000 βιβλία που θεωρούνταν «αντιγερμανικά» ή «μη-αρειακά».

Η επιλογή των βιβλίων έγινε βάσει «μαύρων λιστών» που είχε συντάξει ο βιβλιοθηκάριος Βόλφγκανγκ Χέρμαν, ενώ πριν την πυρά διαβάστηκαν τα «Δώδεκα Θέσφατα» της ναζιστικής ιδεολογίας. Στη φωτιά παραδόθηκαν έργα των Καρλ Μαρξ, Σίγκμουντ Φρόιντ, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Τόμας και Χάινριχ Μαν, Άλμπερτ Αϊνστάιν, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Έριχ Κέστνερ (ο ίδιος παρακολούθησε ανώνυμα την καταστροφή του βιβλίου του «Fabian»), αλλά και ξένων συγγραφέων όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ και η Έλεν Κέλερ. Πολλοί από τους συγγραφείς είχαν ήδη φύγει από τη Γερμανία, διαισθανόμενοι τον επερχόμενο ζόφο.

Η τελετή εξελίχθηκε σε μαζικό θέαμα: περίπου 40.000 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν στο Βερολίνο για να ακούσουν τον υπουργό Προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς, ο οποίος διακήρυξε το τέλος του «εξτρεμιστικού εβραϊκού πνεύματος» και την έναρξη μιας νέας εποχής «ηθικής και πειθαρχίας». Παρόμοιες πυρές οργανώθηκαν τον Μάιο του 1933 σε τουλάχιστον 70 πόλεις της Γερμανίας, με τη συμμετοχή κυρίως νεαρών ατόμων 14-30 ετών, που έδειχναν έτσι την προσήλωσή τους στη ναζιστική ιδεολογία.

Σήμερα, στο σημείο της πυράς στη Bebelplatz, δεσπόζει το υπόγειο μνημείο «Η Άδεια Βιβλιοθήκη» του Ισραηλινού καλλιτέχνη Micha Ullman: ένα υπόγειο δωμάτιο με λευκές, άδειες βιβλιοθήκες, ορατό μέσα από μια γυάλινη πλάκα στο έδαφος, χωρητικότητας 20.000 βιβλίων – όσων περίπου χάθηκαν εκείνο το βράδυ. Δίπλα, μια πλάκα φέρει τα λόγια του Χάινε: «Αυτό ήταν μόνο ένα προοίμιο. Όπου καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους» Το μνημείο υπενθυμίζει διαρκώς ότι η λογοκρισία και η καταστροφή της γνώσης είναι το πρώτο βήμα προς την τυραννία.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

1267: Η Εκκλησία της Βιέννης διατάζει όλους τους Εβραίους να φορούν διακριτικό σήμα, επιβάλλοντας για τους άνδρες κίτρινο σκούφο και για τις γυναίκες κίτρινο μαντήλι κεφαλής ή στρογγυλή κονκάρδα. Το μέτρο εντάσσεται στις διακρίσεις του Μεσαίωνα, προαναγγέλλοντας τις μακρές περιόδους διωγμών.

1503: Ο Χριστόφορος Κολόμβος φτάνει στα Νησιά Κέιμαν και τα ονομάζει «Λας Τορτούγας» («οι Χελώνες») εξαιτίας των πολλών θαλάσσιων χελωνών που υπήρχαν εκεί. Τα νησιά ανακαλύφθηκαν στο τέταρτο και τελευταίο του ταξίδι στον Νέο Κόσμο και μαζί με την Τζαμάικα τέθηκαν υπό αγγλική κυριαρχία το 1670, μετά τη Συνθήκη της Μαδρίτης.

1773: Το Κοινοβούλιο της Μεγάλης Βρετανίας περνά νόμο, με τον οποίο χορηγεί στη Βρετανική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών το μονοπώλιο του εμπορίου τσαγιού στη Βόρεια Αμερική.

1774: Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ ανεβαίνει στον θρόνο της Γαλλίας, διαδεχόμενος τον παππού του, Λουδοβίκο ΙΕ΄.

1775: Αντιπρόσωποι από τις 13 αμερικανικές αποικίες συγκεντρώνονται στη Φιλαδέλφεια και συγκροτούν τον Ηπειρωτικό Στρατό για να αντιμετωπίσουν τη Μεγάλη Βρετανία. Επικεφαλής του ορίζεται ο Τζορτζ Ουάσιγκτον από τη Βιρτζίνια, σηματοδοτώντας την επίσημη έναρξη του Αμερικανικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας.

1796: Ο Ναπολέων Βοναπάρτης κερδίζει μια αποφασιστική νίκη ενάντια στις αυστριακές δυνάμεις στη γέφυρα Λοντί πέρα από τον ποταμό Άντα, στην Ιταλία. Οι Αυστριακοί χάνουν περίπου 2.000 άτομα.

1801: Οι πειρατές της Μπαρμπαριάς, από τα παράλια της Βόρειας Αφρικής, κηρύσσουν πόλεμο στις Ηνωμένες Πολιτείες, απαιτώντας αυξημένα λύτρα για την ασφαλή ναυσιπλοΐα. Η άρνηση των Αμερικανών οδηγεί στον Πρώτο Πόλεμο της Μπαρμπαριάς, σηματοδοτώντας την πρώτη στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ εκτός συνόρων.

1857: Ξεκινά ο πρώτος πόλεμος ανεξαρτησίας της Ινδίας.

1859: Ξεσπούν συγκρούσεις στην Αθήνα μεταξύ φοιτητών και Χωροφυλακής, στα λεγόμενα Σκιαδικά. Αφορμή υπήρξε η απαγόρευση να φέρουν οι νέοι τα παραδοσιακά σκιάδια, γεγονός που εξελίχθηκε σε σύγκρουση με έντονο πολιτικό συμβολισμό. Το περιστατικό, αν και φαινομενικά ασήμαντο, υπονόμευσε περαιτέρω τη δημοτικότητα του βασιλιά Όθωνα, οδηγώντας τελικά στην έξωσή του λίγα χρόνια αργότερα.

1872: Η Βικτόρια Γούντχαλ γίνεται η πρώτη γυναίκα υποψήφια για πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών.

1877: Η Ρουμανία κηρύσσει την ανεξαρτησία της από την Τουρκία.

1902: Ένα σημαντικό ιατρικό επίτευγμα σημειώνεται στην Αθήνα, όταν ο χειρουργός Σπυρίδων Μαγγίνας αφαιρεί με επιτυχία ολόκληρο τον δεξιό νεφρό από ασθενή του. Η εγχείρηση, που θεωρούνταν εξαιρετικά επικίνδυνη για την εποχή, είχε ποσοστό επιτυχίας μόλις 1‰ (ένα τοις χιλίοις) στο εξωτερικό, κάνοντας τη συγκεκριμένη περίπτωση πρωτοποριακή για τα ελληνικά και διεθνή δεδομένα.

1908: Γιορτάζεται για πρώτη φορά στις Ηνωμένες Πολιτείες η Γιορτή της Μητέρας, στη Δυτική Βιρτζίνια, με πρωτοβουλία της Άνα Ριβς Τζάρβις. Έχοντας χάσει τη μητέρα της, επιθυμεί να καθιερώσει μια ημέρα αφιερωμένη στην προσφορά των μητέρων, ξεκινώντας έναν θεσμό που θα εξαπλωθεί παγκοσμίως.

1916: Ο Έρνεστ Σάκλετον φτάνει στη Νότια Γεωργία πλέοντας με σωσίβια λέμβο, έπειτα από ένα επικό ταξίδι 800 ναυτικών μιλίων στον παγωμένο Νότιο Ατλαντικό. Η αποστολή του θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους άθλους επιβίωσης στην ιστορία της εξερεύνησης, καθώς στόχος του ήταν να σώσει το πλήρωμά του από την αποτυχημένη αποστολή στην Ανταρκτική.

1924: Ο Έντγκαρ Χούβερ γίνεται επικεφαλής του FBI.

1925: Η Κύπρος ανακηρύσσεται από την Αγγλία αποικία του Βρετανικού Στέμματος.

1933: Φοιτητές μέλη του ναζιστικού κόμματος καίνε δημοσίως βιβλία των Μαρξ, Φρόιντ, Μπρεχτ, Αϊνστάιν και άλλων στη κεντρική πλατεία του Βερολίνου, χαρακτηρίζοντάς τα «αντιγερμανικά». Η ναζιστική πυρά των βιβλίων γίνεται σύμβολο της λογοκρισίας και του ολοκληρωτισμού, προαναγγέλλοντας τη σκοτεινή πορεία του Τρίτου Ράιχ.

1940: Η Γερμανία εισβάλλει στο Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και την Ολλανδία, παρακάμπτοντας τη Γραμμή Μαζινό και ξεκινώντας τη μεγάλη επίθεση προς τη Δυτική Ευρώπη.

1940: Το Ηνωμένο Βασίλειο εισβάλλει στην Ισλανδία κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

1940: Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ διορίζεται πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, μετά την παραίτηση του Νέβιλ Τσάμπερλεν.

1947: Ψηφίζεται από την αμερικανική βουλή το Σχέδιο Τρούμαν για την παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα.

1955: Εισάγεται για πρώτη φορά πάγιο τέλος στους λογαριασμούς του ΟΤΕ, της ΔΕΗ και της ΟΥΛΕΝ, θεσπίζοντας σταδιακά ένα νέο μοντέλο τιμολόγησης για τις βασικές υπηρεσίες κοινής ωφέλειας στην Ελλάδα. Το μέτρο προκαλεί αντιδράσεις, αλλά καθιερώνεται ως βασική πρακτική στα επόμενα χρόνια.

1956: Εκτελούνται από τις βρετανικές Αρχές οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ, Μιχαήλ Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου, οι οποίοι ανέρχονται στην αγχόνη ψάλλοντες τον εθνικό ύμνο και ζητωκραυγάζοντες υπέρ της Ενώσεως. Οι δύο αγωνιστές αποτέλεσαν τους πρωτομάρτυρες του αντιαποικιοκρατικού Κυπριακού Αγώνα, δίνοντας τη ζωή τους για ελευθερία και ανεξαρτησία. Όπως ήταν αναμενόμενο, η εκτέλεσή τους προκάλεσε έκρηξη αντιδράσεων στη Μεγαλόνησο. Η ΕΟΚΑ εκτέλεσε τους Άγγλους στρατιώτες, Γκόρντον Χιλ και Ρόναλντ Σίλτον, που είχαν απαχθεί και κρατούνταν ως όμηροι, ενώ σχεδιάστηκε επίθεση στον Αστυνομικό Σταθμό Παλαιχωρίου, η οποία ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή. Οι σωροί των δύο ηρώων του απελευθερωτικού αγώνα θάφτηκαν μαζί με άλλους έντεκα στα λεγόμενα «Φυλακισμένα Μνήματα».

1981: Ο Φρανσουά Μιτεράν γίνεται ο πρώτος σοσιαλιστής πρόεδρος της Γαλλίας. Απεβίωσε στις 8 Ιανουαρίου 1996, καθώς έπασχε από καρκίνο. Μόλις δέκα ημέρες μετά τον θάνατό του, ο πρώην γιατρός του αποκάλυψε ότι η ασθένεια είχε στην πραγματικότητα εντοπιστεί από το 1981 και ότι ο πρόεδρος τον είχε υποχρεώσει να πλαστογραφεί τα δελτία υγείας του.

1991: Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Τεχνών και Πολιτισμού Ζορζ Πομπιντού, ανακηρύσσεται πρέσβειρα καλής θελήσεως της UNICEF.

1994: Ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι ορκίζεται για πρώτη φορά πρωθυπουργός της Ιταλίας.

1994: Ο Νέλσον Μαντέλα ορκίζεται πρόεδρος της Νότιας Αφρικής, ως ο πρώτος μαύρος ηγέτης της χώρας, σηματοδοτώντας το τέλος του απαρτχάιντ και την αρχή μιας νέας εποχής συμφιλίωσης. Την ίδια μέρα, ο Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Άλ Γκορ τον συναντά στην κατοικία του Αμερικανού πρεσβευτή, σε μια ιστορική χειραψία που συμβολίζει τη διεθνή στήριξη στη μετάβαση της Νότιας Αφρικής στη δημοκρατία.

2002: Ο πράκτορας του FBI Ρόμπερτ Χάνσεν καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη χωρίς δικαίωμα αποφυλάκισης, αφού κρίθηκε ένοχος για κατασκοπεία υπέρ της Μόσχας. Επί 22 χρόνια πούλησε απόρρητες πληροφορίες των ΗΠΑ στην KGB και τη ρωσική υπηρεσία πληροφοριών, λαμβάνοντας αμοιβή 1,4 εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά και διαμάντια. Η υπόθεσή του θεωρείται από τις σοβαρότερες διαρροές πληροφοριών στην ιστορία των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών.

2005: Στην Τιφλίδα της Γεωργίας, ο Βλαντιμίρ Αρουτιάν επιχειρεί να δολοφονήσει τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους, κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης. Πετά χειροβομβίδα που καταλήγει 20 μέτρα μακριά από τον πρόεδρο, αλλά δεν εκρήγνυται λόγω αστοχίας. Η απόπειρα αποκαλύπτεται εκ των υστέρων και ο δράστης συλλαμβάνεται μετά από ανταλλαγή πυροβολισμών με την αστυνομία.

2010: Συγκαλείται σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών για την οικονομική κρίση, υπό τον πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια. Δεν συμμετέχουν ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Σίμων, Σιμωνία

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Διεθνής Ημέρα Αργανίας
Παγκόσμια Ημέρα Δίκαιου Εμπορίου
Παγκόσμια Ημέρα Λύκου