Πρωτοβουλία για την έναρξη διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους εντός των προσεχών μηνών αναλαμβάνει η κυβέρνηση, με στόχο την ουσιαστική ενίσχυση των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, οι οποίες, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, βρίσκονται σήμερα στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

Η πρόθεση της κυβέρνησης έρχεται σε μία περίοδο που η συζήτηση γύρω από τα εργασιακά ζητήματα έχει επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο, με βασικό αίτημα την αποκατάσταση των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την ενίσχυση της προστασίας των εργαζομένων. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο πως η επαναφορά ενός ισχυρού συστήματος συλλογικών συμβάσεων αποτέλεσε βασικό σύνθημα και της τελευταίας 24ωρης γενικής απεργίας που προκήρυξαν η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ.

Βασικός άξονας της κυβερνητικής στρατηγικής είναι η κατάρτιση ενός «οδικού χάρτη» για την ενδυνάμωση του συστήματος συλλογικών συμβάσεων. Ο στόχος που τίθεται είναι φιλόδοξος αλλά σαφής: η κάλυψη του 80% των εργαζομένων από συλλογικές συμβάσεις, έναντι του μόλις 28%-30% που καλύπτονται σήμερα. Η σύνταξη και υλοποίηση του χάρτη αυτού αποτελεί μάλιστα δεσμευτική υποχρέωση, με καταληκτική ημερομηνία το φθινόπωρο του 2025.

Η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, σε πρόσφατες δηλώσεις της, τόνισε ότι η κυβέρνηση θα κάνει «ό,τι χρειάζεται για να ενισχυθεί το θεσμικό πλαίσιο των συλλογικών συμβάσεων». Επεσήμανε, παράλληλα, πως «η πολιτεία θα δώσει τα απαραίτητα κίνητρα, ωστόσο ο διάλογος πρέπει να γίνει από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους, στο ίδιο τραπέζι».

Αναθεώρηση όρων – Νέα αρχιτεκτονική για τις κλαδικές συμβάσεις

Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αλλαγές που εξετάζονται από το υπουργείο αφορούν τόσο τα κριτήρια για την κήρυξη μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας ως γενικώς υποχρεωτικής – ώστε να εφαρμόζεται στο σύνολο των επιχειρήσεων ενός κλάδου – όσο και τη λειτουργία και τη δομή των μητρώων συνδικαλιστικών και εργοδοτικών οργανώσεων.

Σήμερα, προκειμένου μια σύμβαση να επεκταθεί και να καταστεί υποχρεωτική, απαιτείται εργοδοτική εκπροσώπηση άνω του 51% του κλάδου – όριο που, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, εξετάζεται να μειωθεί, ώστε να καταστεί πιο ευέλικτη η επέκταση των συμβάσεων. Αυτό θα μπορούσε να λειτουργήσει ως καταλύτης για την επαναφορά της συλλογικής κάλυψης σε ευρύτερες κατηγορίες εργαζομένων.

Ελάχιστες κλαδικές συμβάσεις – Περιορισμένος αντίκτυπος

Παρά τα διακηρυγμένα βήματα στήριξης του θεσμού, η εικόνα σήμερα είναι απογοητευτική: Το 2024 υπεγράφησαν ελάχιστες κλαδικές συμβάσεις, ενώ από τις 205 επιχειρησιακές συμβάσεις που συνήφθησαν, προέκυψαν αυξήσεις μισθών της τάξης μόλις του 2%. Η συλλογική διαπραγμάτευση, στην ουσία της, παραμένει «παγωμένη», με αποτέλεσμα τη μειωμένη προστασία των εργαζομένων και τη διαρκή συμπίεση των αμοιβών, ιδιαίτερα σε κλάδους με αδύναμη συνδικαλιστική παρουσία.

Παρότι ο διάλογος θα είναι ανοιχτός, από πλευράς υπουργείου δεν φαίνεται να υπάρχει πρόθεση για επιστροφή στο προ του 2012 νομικό καθεστώς των συλλογικών συμβάσεων. Δεν εξετάζεται, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση, η πλήρης άρση των περιορισμών που είχαν τεθεί την περίοδο των μνημονίων. Το υπουργείο διαμηνύει πως οι μεταρρυθμίσεις θα κινηθούν σε ρεαλιστικό και εφαρμόσιμο πλαίσιο, λαμβάνοντας υπόψη και τις προτάσεις των κοινωνικών εταίρων.

Η συμμετοχή της ΓΣΕΕ και των εργοδοτικών οργανώσεων στον διάλογο θεωρείται κρίσιμη για τη διαμόρφωση του τελικού πλαισίου. Ήδη έχουν αποσταλεί άτυπες προσκλήσεις, με την προσδοκία ότι έως τις αρχές του καλοκαιριού θα ξεκινήσουν οι πρώτες επίσημες συζητήσεις.