Ονομάζεται «Πίστα 500» [Pista 500] και είναι το όνομα που έδωσε στον κήπο που δημιούργησε ο αρχιτέκτονας (αλλά ταυτόχρονα και δεινός συλλέκτης αυτοκινήτων αντίκα, ειδικά ιταλικών) Μπενεντέτο Καμεράνα στην πίστα δοκιμών του εμβληματικού παλιού εργοστασίου αυτοκινήτων της FΙΑΤ στο Τορίνο, το γνωστό και θρυλικό Lingottο, η χάρη του οποίου έχει φτάσει, εδώ και 100 χρόνια, στα πιο μακρινά πέρατα της υφηλίου.

Πρόκειται για τον «Κήπο της Μεσογείου», όπως τον ονόμασαν τα ιταλικά ΜΜΕ, καθώς πάνω στην ταράτσα των 27.000 τετραγωνικών μέτρων διαθέτει πάνω από 40.000 αυτόχθονα φυτά.

Ο Κήπος με τα 40.000 φυτά

Ο κήπος – ο οποίος αποτελείται από 28 καταπράσινα «νησιά» ή «νησίδες» απλωμένες σε όλη την πίστα δοκιμών και σε 6.000 τετραγωνικά μέτρα φιλοξενούνται συνολικά σχεδόν 40.000 θάμνοι, δέντρα και ποώδη φυτά – αποτελεί μέρος ενός σχεδίου που επιτρέπει στο κοινό να επισκεφθεί τη διάσημη πίστα δοκιμών, η οποία έχει ονομαστεί «e-track», καθώς πλέον θα χρησιμοποιείται μόνο από ηλεκτρικά οχήματα.

Τα 300 είδη και οι ποικιλίες που επιλέχθηκαν είναι αυτόχθονα είδη, με τις ρίζες τους τόσο στο Πιεμόντε (την επαρχία όπου ανήκει το Τορίνο), όσο και τις βόρειες περιοχές της Μεσογείου, ενώ δεν διατίθεται καθόλου χώρος για εξωτικά φυτά προερχόμενα, λόγου χάρη, από την Αφρική.

«Θελήσαμε να δημιουργήσουμε μια παλέτα της τοπικής βιοποικιλότητας όλων των εποχών και των χρωμάτων. Εδώ μπορεί να δει κανείς τις τοπικές φουντουκιές, αλλά και άλλα ιδιόμορφα φυτά όπως είναι το Cotinus ή αλλιώς «δέντρο του καπνού», που έχει ισχυρή απορροφητική δύναμη του διοξειδίου του άνθρακα», σημειώνει ο Καμεράνα, προσθέτοντας πως ο κήπος θα είναι δημόσιος για αθλητικές δραστηριότητες και χαλάρωση, ενώ θα γίνονται δραστηριότητες για μαθητές που σχετίζονται με βρώσιμα και χρωματικά φυτά, που θα οργανωθούν με την Pinacoteca Agnelli, μια γκαλερί τέχνης που άνοιξε το 2003.

Το κτίριο, το οποίο λειτουργούσε ως έδρα της ιταλικής μάρκας αυτοκινήτων από το 1923 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, είχε στην ταράτσα του την πίστα όπου γινόταν η δοκιμή για κάθε αυτοκίνητο πριν φύγει από το εργοστάσιο.

Το κτίριο ανακαινίσθηκε από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Ρέντζο Πιάνο, ο οποίος πρόσθεσε ένα γυάλινο θόλο σαν αίθουσα συνεδριάσεων το 1994.

Το πιο αναγνωρίσιμο εργοστάσιο αυτοκινήτων στον κόσμο

Η οβάλ πίστα δοκιμών στην ταράτσα του Lingotto είναι ένας βασικός λόγος που η συγκεκριμένη μονάδα παραγωγής της FΙΑΤ κατάφερε να γίνει το πλέον αναγνωρίσιμο εργοστάσιο αυτοκινήτων στον κόσμο.

Γιατί που αλλού υπήρχε μια σχεδόν… ιπτάμενη πίστα που να επιτρέπει ταχύτητες έως και 250 χλμ/ώρα έχοντας πάρει όλα τα απαιτούμενα μέτρα για την αποφυγή ενός δυστυχήματος;

 Η κατασκευή του κτηριακού συγκροτήματος ξεκίνησε το 1916. Μετά από ένα ταξίδι στις Η.Π.Α., ο Τζιάνι Ανιέλι [Gianni Agnelli], γιος του ιδρυτή της FΙΑΤ, Τζιοβάνι, [Giovanni Agnelli], γοητεύτηκε από τις μεθόδους μαζικής παραγωγής στα εργοστάσια της αυτοκινητοβιομηχανίας Ford, συνειδητοποιώντας ότι αποτελούν μοναδικό δρόμο ώστε το αυτοκίνητο να γίνει το ΙΧ διαθέσιμο στο ευρύ κοινό.

Βασιζόμενος σε αυτή την αρχή, ο νεαρός αρχιτέκτονας Τζιάκομο Ματέ-Τρούκο [Giacomo Matte-Trucco] σχεδίασε κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή. Με την ολοκλήρωση του το 1923, το Lingotto δεν ήταν απλά το μεγαλύτερο και πιο σύγχρονο εργοστάσιο αυτοκινήτων στον κόσμο, αλλά και ένα νέο σύμβολο της αρχιτεκτονικής καθώς ήταν ένα από τα πρώτα κτίρια του μεγέθους του, η κατασκευή του οποίου βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στο οπλισμένο σκυρόδεμα.

Για την εποχή του, το κτίριο Lingotto ήταν εξαιρετικά πρωτοποριακό με τον διάσημο αρχιτέκτονα Λε Κορμπιζιέ να το χαρακτηρίζει ως «ένα από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα της βιομηχανίας και οδηγό για την πολεοδομία του μέλλοντος» και τον ιταλό θεωρητικό της τέχνης και ιδρυτή του κινήματος του Φουτουρισμού, Φιλίπο Τομάζο Μαρινέτι ως «την πρώτη εφεύρεση της φουτουριστικής κατασκευής».

Το κτίριο αποτελείται από δύο παράλληλα συγκροτήματα, με μήκος 507 μέτρα και ύψος 24 μέτρα το καθένα, τα όποια ενώνονται σε πέντε σημεία με τα δύο ακριανά να έχουν κλίση ώστε οι στροφές να γίνονται πιο ομαλά.

Τα αυτοκίνητα συναρμολογούνταν καθώς ανέβαιναν ορόφους. Κάθε όροφος ήταν αφιερωμένος σε ένα στάδιο της παραγωγής και έτσι επέτρεπε στους εργάτες να μην χρειάζονται να μετακινούνται από τον σταθμό της εργασίας τους, μειώνοντας σημαντικά τους τελικούς χρόνους συναρμολόγησης των αυτοκινήτων. Οι όροφοι μεταξύ τους ενώνονταν με σπειροειδείς ράμπες και έτσι τα αυτοκίνητα ήταν εύκολο να ανεβοκατεβαίνουν ορόφους.

Η μαζική παραγωγή των οχημάτων της FIAT ξεκίνησε επισήμως στο εργοστάσιο τρία χρόνια μετά.

Στo χώρο του Lingotto από το 1926 και μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 κατασκευάστηκαν 80 διαφορετικά μοντέλα. Το τελευταίο αυτοκίνητο που πέρασε τη γραμμή παραγωγής του εμβληματικού εργοστασίου ήταν η Lancia Delta το 1979, ενώ το 1982 σταμάτησε πλέον επίσημα η λειτουργία του ως μονάδας παραγωγής αυτοκινήτων.

Η «ατελείωτη» πίστα που έφτασε μέχρι το σινεμά

Το σήμα κατατεθέν του εργοστασίου φυσικά είναι η δοκιμαστική πίστα στην οροφή του εργοστασίου. Δύο μεγάλες ευθείες 443 μέτρων ενώνονται και δημιουργούν μια ατέρμονη πίστα για την δοκιμή των αυτοκινήτων της FIAT.

Η χάρη του Lingotto έφερε την θρυλική πίστα μέχρι και στην μεγάλη οθόνη, καθώς σε αυτήν, το 1969, έγιναν τα γυρίσματα για το διάσημο κυνηγητό αυτοκινήτων της βρετανικής ταινίας «The Italian Job» (Ληστεία α-λά ιταλικά) με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Κέιν.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, το εργοστάσιο είχε ξεπεραστεί και αποφασίστηκε να κλείσει τελικά το 1982. Σε σχεδόν 60 χρόνια παρήχθησαν πάνω από 80 μοντέλα αυτοκινήτων, 35 διαφορετικοί τύποι κινητήρα, καθώς και επαγγελματικά οχήματα, εξαρτήματα και οικιακές συσκευές.

Το κλείσιμο του εργοστασίου οδήγησε σε μια τεράστια δημόσια συζήτηση αναφορικά για το μέλλον του. Πραγματοποιήθηκε λοιπόν ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, ο οποίος τελικά απονεμήθηκε στον Πιάνο, ο οποίος οραματίστηκε έναν συναρπαστικό δημόσιο χώρο για την πόλη.

Κάπως έτσι, σε διάστημα 20 ετών, το παλιό εργοστάσιο μετατράπηκε σε ένα σύγχρονο συγκρότημα, με αίθουσες συναυλιών, θέατρο, συνεδριακό κέντρο, εμπορικές στοές και ξενοδοχείο, ενώ το ανατολικό τμήμα του κτιρίου είναι η έδρα της σχολής μηχανικής αυτοκινήτου του Πολυτεχνικού Πανεπιστημίου του Τορίνο.