Το ραντεβού μας με τη Στέλλα Καπεζάνου ήταν στην Γκαλερί Σκουφά, όπου η γνωστή εικαστικός κάνει την πρώτη ατομική παρουσίασή της με την έκθεση «Emerald Paintings». Πρόκειται για το πλέον ώριμο σύνολο έργων που έχει παρουσιάσει μέχρι σήμερα η Στέλλα Καπεζάνου.
Με το που μπήκα στον χώρο, μου «έκλεψαν» αμέσως την προσοχή οι πίνακες με τα έντονα χρώματα που παραπέμπουν σε πολύτιμα σμαράγδια και αναδύονται ως απατηλές απεικονίσεις μιας ιδεατής ζωής, εκθαμβωτικής, αλλά ταυτόχρονα «ραδιενεργά επίπεδης». Το πράσινο είναι το αγαπημένο μου χρώμα και, όπως μου εξήγησε η Στέλλα Καπεζάνου στην κουβέντα που κάναμε για το Newsbeast, είναι ένα «βαθιά γενναιόδωρο» χρώμα.
Πριν ξεκινήσουμε την κουβέντα μας, περιηγηθήκαμε στον χώρο της Γκαλερί Σκουφά που φιλοξενεί τα έργα της γνωστής εικαστικού και έπιασα τον εαυτό μου να στέκεται μπροστά τους και να «βυθίζεται» στον φαντασιακό τους κόσμο με τα ζωηρά χρώματα και τις ολοζώντανες ηρωίδες που σε μαγνήτιζαν με το βλέμμα τους. Και δεν ήμουν η μόνη, καθώς παρατηρούσα πως όσοι έρχονταν για να δουν από κοντά την έκθεση ένιωθαν την ίδια αλληλεπίδραση με τα έργα, καθώς καταδύονταν στο σμαραγδί της Στέλλας Καπεζάνου.
Εξάλλου, όπως παρατηρεί και ο επιμελητής της έκθεσης, Poka-Yio: «Για να τη βιώσουμε, αρκεί να βυθιστούμε στο βαθύ υπνωτιστικό της πράσινο».
Η Στέλλα Καπεζάνου, άλλωστε, κατασκευάζει εικόνες που ακροβατούν ανάμεσα στην επιτήδευση και την παρατήρηση, τον αισθησιασμό και την αποστασιοποίηση, δημιουργώντας για μία τέχνη «ασεβούς επιπεδότητας». Πρόκειται, εξάλλου, για μια καλλιτέχνιδα που γνωρίζει την επιφάνεια από πρώτο χέρι.
Με τα λόγια της Στέλλας Καπεζάνου
– Θέλω ξεκινώντας, να σχολιάσω το σμαραγδί στους πίνακές σου. Με μαγνήτισε πραγματικά. Γιατί το επέλεξες ως χρώμα; Έχει κάποιον συμβολισμό;
Το σμαραγδί δεν το επέλεξα· με επέλεξε. Όταν επέστρεψα από την Αμερική, κάθε νέο έργο που ξεκινούσα ήταν πράσινο. Μόνο έτσι ένιωθα. Το άφησα να εξελιχθεί. Ακόμα και όταν ένας φίλος μού είπε ότι το πράσινο είναι, σύμφωνα με τις στατιστικές, το λιγότερο δημοφιλές χρώμα στις πωλήσεις, δεν πτοήθηκα. Το πράσινο ήταν για μένα ανάγκη – ήταν το χρώμα της μελαγχολίας μου. Επίσης, είναι βαθιά γενναιόδωρο· κανένα άλλο χρώμα δεν γεννά τόσες διαφορετικές αποχρώσεις. Γλυκαίνει και ψυχραίνεται σαν τις ηρωίδες των έργων μου. Στην έκθεση «Emerald Paintings» γίνεται ατμόσφαιρα – συναισθηματικό τοπίο. Ο τίτλος για μένα είναι κυριολεκτικός: αυτά τα έργα είναι πολύτιμα. Είναι καταθέσεις ψυχής.
– Τα έργα σου, γενικότερα, είναι αναγνωρίσιμα για τα έντονα και λαμπερά τους χρώματα. Έχουν και αυτά κάποιον ιδιαίτερο συμβολισμό;
Έχω αφιερώσει ατελείωτες ώρες εξάσκησης και μελέτης του χρώματος και για αυτό το σέβομαι. Δεν μου αρέσει να «λασπώνει». Ακόμα και όταν θέλω να το ρίξω τονικά, θα το κατεβάσω με άλλο χρώμα. Το μέσο της ζωγραφικής -ειδικά της ζωγραφικής με λάδι- προϋπάρχει των οργανωμένων πολιτισμών, έχει κανόνες, χρειάζεται τεχνογνωσία. Δεν αρκεί το ένστικτο. Η θεματολογία μπορεί να γίνει σύγχρονη, η εκτέλεση επίσης, αλλά το υλικό του λαδιού είναι κλασικό και δεν δαμάζεται άναρχα.
– Παρατηρώ τις ηρωίδες σου στους πίνακες. Είναι τόσο ζωντανές, νιώθεις πως θέλουν να σου μιλήσουν.
Ίσως το βλέμμα τους είναι αυτό που τις κάνει τόσο αληθινές – ένα βλέμμα που επιστρέφει το βλέμμα του θεατή. Τις κοιτάς και σε κοιτάζουν κι αυτές, αντιστρέφουν τον ρόλο υποκειμένου-αντικειμένου.
– Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για την έκθεση «Emerald Paintings»; Και τι σημαίνει για εσένα αυτή η στιγμή: να γίνεται εδώ στην Γκαλερί Σκουφά η πρώτη ατομική παρουσίαση των έργων σου;
Η αφετηρία ήταν υπαρξιακή. Επέστρεψα από το Fulbright και ένιωθα μετέωρη – μια συναισθηματική επαναδιαπραγμάτευση. Ζωγράφισα αυτό που βίωνα: τη διάθεση, την απουσία, το «ανάμεσα». Η έκθεση στην Γκαλερί Σκουφά είναι σημαντική, γιατί παρουσιάζω αυτό το σώμα δουλειάς στην καρδιά της αγαπημένης μου Αθήνας, σε έναν ιστορικό χώρο της πόλης, σε μια στιγμή που αισθάνομαι να ωριμάζω με διαφορετικό τρόπο.
– Στα έργα σου εστιάζεις σε θέματα ταυτότητας, φύλου και πολιτισμικής αφήγησης. Είναι εύκολο να αποτυπωθούν στον καμβά τόσο δύσκολα κοινωνικά θέματα;
Στην πραγματικότητα, η διαδικασία συμβαίνει ανάποδα. Δεν ξεκινώ στοχαζόμενη κοινωνικά θέματα που μετά ψάχνω τρόπο να τα αποτυπώσω. Το μυαλό μου σκέφτεται με εικόνες. Τις πιο απίθανες στιγμές, σε οποιοδήποτε μέρος, χρόνο ή περίσταση, έχω στο μυαλό μου εικόνες που, στην πραγματικότητα, δεν θα μπορούσαν ποτέ να έχουν συμβεί. Κάποιες με διασκεδάζουν, κάποιες με ιντριγκάρουν – και μερικές από αυτές τις βάζω κάτω στον καμβά για να τις δω. Τώρα, το αν οι εικόνες που ζωγραφίζω αναφέρονται σε δύσκολα κοινωνικά θέματα έχει μάλλον να κάνει με το ότι αυτή είναι και η κοινωνία στην οποία ζω.
– Παρατηρώντας τις ηρωίδες στα έργα σου, βλέπω με πόση αγάπη τις έχεις απεικονίσει. Αγαπάμε οι γυναίκες η μία την άλλη; Υπάρχει, πιστεύεις, η γυναικεία αλληλεγγύη και στην ουσία της;
Το στούντιο που νοικιάζω ανήκει σε μια γλυκύτατη κυρία, την κυρία Ευγενία. Κάποτε μου είχε πει ότι είναι πολύ χαρούμενη που έχει τις φίλες της. Οι άντρες (με τον έναν ή τον άλλον τρόπο) έφυγαν, τα παιδιά έφυγαν – αυτό που της έμεινε είναι οι φίλες της. Έχετε δει πόσο χαρωπές και φλύαρες σαν μικρά κοριτσάκια γινόμαστε οι γυναίκες όταν βρισκόμαστε μεταξύ μας; Αυτό, γιατί επιστρέφουμε -έστω προσωρινά- στη θηλυκή μας πλευρά. Στην ανταγωνιστική και τεχνοκρατική μας καθημερινότητα εκδηλώνουμε κυρίως την αρσενική. Ναι, οι γυναίκες πρέπει να αγαπάμε και να στηρίζουμε η μία την άλλη, να είμαστε σύμμαχοι και όχι ανταγωνίστριες.
– Όταν ξεκίνησες το ταξίδι σου στη ζωγραφική, είχες υποστήριξη, βοήθεια; Ήταν εύκολη η διαδρομή μέχρι σήμερα;
Ξεκίνησα πολύ πολύ μικρή και είχα σύμμαχο τη μητέρα μου – μαζί ζωγραφίζαμε. Η ίδια η ζωγραφική είχε πάντα ροή, το κάνω από τόσο μικρή που δεν μπήκα ποτέ στη διαδικασία να το σκεφτώ. Οι σπουδές πολλές, και μάλιστα έχοντας μωρό στην αγκαλιά. Ο γιος μου μεγάλωσε στα εργαστήρια της Καλών Τεχνών, του Chelsea για το μεταπτυχιακό μου στο Λονδίνο, και αντί να κάνει με τα άλλα παιδάκια διακοπές, πήγαινε να δει την Biennale. Χρόνο πολύ για προσωπική ζωή ακούγεται να μην είχα, αλλά από την άλλη η προσωπική μου ευτυχία είναι ο γιος μου και η ζωγραφική.
– Πότε αποφάσισες ότι θέλεις να ασχοληθείς με τη ζωγραφική; Υπήρξε κάτι που να σε φόβισε στην αρχή;
Ο πρώτος μου μεγάλος φόβος ήταν μήπως δεν περάσω στις εισαγωγικές της Καλών Τεχνών. Όταν έμαθα ότι πέρασα πρώτη, πήδαγα από τη χαρά μου τόσο ψηλά, που ένιωθα πως θα χτυπήσω στο ταβάνι. Μετά φοβόμουν μήπως δεν με δεχτούν τα πανεπιστήμια στο Λονδίνο για μεταπτυχιακό. Τελικά έκανα το μεταπτυχιακό μου με διπλή υποτροφία. Έτσι είναι η ζωή – κάθε καινούριος στόχος μάς φοβίζει μέχρι να τον κατακτήσουμε και να αρχίσουμε να φοβόμαστε τον επόμενο. Ο φόβος μάς βάζει σε δράση.
– Τα έργα σου έχουν ταξιδέψει και στο εξωτερικό και μάλιστα έχεις διεθνείς διακρίσεις. Ήταν πιο εύκολο να σε αποδεχτούν στο εξωτερικό ή εδώ στην Ελλάδα;
Στο εξωτερικό είναι πιο εύκολο να μπεις σε έναν διάλογο χωρίς φίλτρα. Οι άνθρωποι βλέπουν πρώτα το έργο. Εδώ χρειάζεται μεγαλύτερη επιμονή, αλλά η αφοσίωση ανταμείβεται.
– Υπάρχει μία αντίληψη πως η ζωγραφική ως μορφή τέχνης είναι «ελιτίστικη». Ισχύει κάτι τέτοιο; Τι χρειάζεται για να καταλάβει κάποιος έναν πίνακα που έχει μπροστά του;
Είναι αλήθεια πως η τέχνη μετά το ’60 χρειάζεται κάποια εξοικείωση για να την αποκωδικοποιήσεις. Δεν είναι σαν τη μουσική, ας πούμε, που κλείνεις τα μάτια και μιλά απευθείας στην καρδιά σου. Χρειάζεσαι μια έστω βασική γνώση της ιστορίας της τέχνης για να καταλάβει κανείς από πού ξεκίνησε η τέχνη και για ποιους λόγους εμφανίστηκαν τα νέα μέσα και αναδιαμορφώθηκαν τα κλασικά.
– Πηγαίνοντας κάποιος σε μια έκθεση ζωγραφικής, πρέπει να έχει από πριν ανοιχτά -εκτός από τα μάτια- την καρδιά και το μυαλό του, για να μπορέσει να συνδεθεί με τα έργα; Ή αυτό είναι «δουλειά» του καλλιτέχνη;
Θα έλεγα ότι το πιο απλό που μπορεί να κάνει κάποιος όταν μπαίνει σε μια έκθεση είναι να ρίξει πρώτα μια ματιά στο κείμενο. Δεν χρειάζεται να τα ξέρει όλα κανείς. Δεν είναι ζητούμενο να αποκωδικοποιήσεις μόνος σου τα έργα – γι’ αυτό υπάρχουν οι επαγγελματίες της τέχνης: για τον θεατή γράφουν, για να τον εισάγουν σε αυτό τον άγνωστο αλλά σαγηνευτικό κόσμο. Επίσης, είναι ιδανικό να παρακολουθούμε τις ξεναγήσεις από τους καλλιτέχνες ή τους επιμελητές όταν προσφέρονται. Όλα τα μουσεία και οι περισσότερες εκθέσεις σε γκαλερί έχουν πρόγραμμα ξεναγήσεων. Οι Καλές Τέχνες είναι τροφή για σκέψη· δεν είναι διακόσμηση ώστε να αρκεί απλώς να ικανοποιούν τα αισθητικά σου κριτήρια.
– Είναι σημαντική για εσένα η αποδοχή από το κοινό;
Μμμ… Ίσως η αναγνώριση, όχι η αποδοχή.
– Τι είναι επιτυχία για έναν εικαστικό;
Να κάνεις το ταλέντο σου επάγγελμα. Να ζεις από τη δημιουργικότητά σου χωρίς να τη θυσιάσεις, χωρίς να προδώσεις το βλέμμα σου ή να κάνεις εκπτώσεις στην εσωτερική σου αλήθεια.
Ταυτότητα έκθεσης «Emerald Paintings»
Επιμέλεια: Poka-Yio
Σχεδιασμός Έκθεσης: Πάνος Δραγώνας
Skoufa Gallery
Σκουφά 4, Αθήνα
Διάρκεια: έως 31 Μαΐου 2025
Ποια είναι η Στέλλα Καπεζάνου
Είναι εικαστικός με έδρα την Αθήνα. Το έργο της εστιάζει σε θέματα ταυτότητας, φύλου και πολιτισμικής αφήγησης, μέσα από μεγάλων διαστάσεων ζωγραφικά και κεραμικά γλυπτά. Δραστηριοποιήθηκε στον χώρο της μόδας και των μέσων ενημέρωσης για 12 χρόνια.
Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και στο Chelsea College of Arts του Λονδίνου, με διπλές υποτροφίες. Το 2024 απέσπασε την καλλιτεχνική υποτροφία του Ιδρύματος Fulbright, για το διεθνές πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών του Santa Fe Art Institute στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ, και σχεδίασε τη νέα οπτική ταυτότητα του 65ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Το έργο της έχει λάβει πολλαπλές διακρίσεις και έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ευρώπη, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η πιο πρόσφατη ατομική της έκθεση, Corn Maidens (The Opening Gallery, Νέα Υόρκη, 2024), εξερεύνησε μυθολογικά και πολιτισμικά σύμβολα μέσα από μεγάλων διαστάσεων ζωγραφικά και γλυπτικά έργα που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της υποτροφίας Fulbright. Το 2025 θα παρουσιάσει τις εκθέσεις «Emerald Paintings» στην Γκαλερί Σκουφά και «Here Be Dragons» στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων.
