Η ελληνική κτηματαγορά εισέρχεται σε μια νέα φάση έντονων ανακατατάξεων. Μετά από μια πολυετή περίοδο ανάκαμψης και ταχείας ανόδου των τιμών, το περιβάλλον γίνεται πλέον πιο σύνθετο και απαιτητικό. Ο πληθωρισμός, το υψηλό κόστος ζωής, η περιορισμένη προσφορά νέων κατοικιών, η αυξημένη εισροή ξένων κεφαλαίων και οι εντεινόμενες κοινωνικές ανάγκες για προσιτή στέγη διαμορφώνουν ένα πολύπλευρο τοπίο με ισχυρές αποκλίσεις και πιέσεις.
Η αγορά ακινήτων δεν καθορίζεται πλέον αποκλειστικά από την εγχώρια ζήτηση. Επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από διεθνείς ροές επενδύσεων, τις στρατηγικές τραπεζών και funds, τις δημογραφικές μεταβολές, αλλά και τις κοινωνικές ανάγκες που αναδύονται – κυρίως σε ό,τι αφορά την πρόσβαση σε ποιοτική και οικονομικά βιώσιμη κατοικία.
Ως αποτέλεσμα, η ελληνική κτηματαγορά βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με μία από τις πιο πολυδιάστατες και κρίσιμες περιόδους της. Η συνεχιζόμενη άνοδος των τιμών πώλησης και ενοικίασης, η ενίσχυση του ενδιαφέροντος από ξένους επενδυτές, η επανεκκίνηση της οικοδομικής δραστηριότητας και τα σοβαρά κοινωνικά ζητήματα που συνδέονται με τη στεγαστική επάρκεια συνθέτουν ένα περιβάλλον αβεβαιότητας αλλά και σημαντικών ευκαιριών.
1.Αύξηση του ξένου επενδυτικού ενδιαφέροντος
Το ενδιαφέρον από ξένους επενδυτές παραμένει έντονο, ιδιαίτερα από χώρες της Ευρώπης, του Ισραήλ, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας. Οι ξένοι αγοραστές διαθέτουν συχνά υψηλότερη αγοραστική δύναμη και, σε πολλές περιπτώσεις, δεν εξαρτώνται από τραπεζικό δανεισμό, ενισχύοντας έτσι τις ανοδικές πιέσεις στις τιμές. Σε πολλές περιοχές της χώρας, η αγορά κατοικίας δεν απευθύνεται πλέον αποκλειστικά στον πολίτη που ζει μόνιμα στην Ελλάδα: το πεδίο των δυνητικών αγοραστών έχει διευρυνθεί σημαντικά, περιλαμβάνοντας πλέον ένα αυξανόμενο ποσοστό ξένων επενδυτών. Η στοχευμένη αγορά ολόκληρων κτιρίων ή/και διαμερισμάτων προς ανακαίνιση αυξάνει τον ανταγωνισμό και αναβαθμίζει συγκεκριμένες περιοχές. Ωστόσο, η τάση αυτή περιορίζει σταδιακά την πρόσβαση των κατοίκων σε οικονομικά προσιτή κατοικία, επηρεάζοντας τον κοινωνικό και δημογραφικό χαρακτήρα πολλών τοπικών αγορών
2.Κρατικές πολιτικές για την αντιμετώπιση του υψηλού κόστους στέγασης
Μέτρα όπως επιδοτούμενα στεγαστικά δάνεια, επιδοτήσεις ενοικίου ή προγράμματα ανακαίνισης μπορούν να ενισχύσουν τη ζήτηση. Ωστόσο, χωρίς παράλληλη αύξηση της προσφοράς, η αγορά τείνει να επανέρχεται γρήγορα στην προηγούμενη ισορροπία, με τις ίδιες πιέσεις, τις ίδιες ανισορροπίες και την ίδια δομή. Επιπλέον, τα μέτρα στεγαστικής πολιτικής θα πρέπει να παράγουν μετρήσιμο κοινωνικό αποτέλεσμα, βελτιώνοντας πραγματικά την πρόσβαση των πολιτών σε προσιτή και ποιοτική κατοικία.
3.Η ακρίβεια και ο πληθωρισμός
Η αύξηση των τιμών στα βασικά αγαθά μειώνει το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και τη δυνατότητα αποταμίευσης για προκαταβολή δανείου. Παράλληλα, ο πληθωρισμός αυξάνει το κόστος υλικών και υπηρεσιών στον κατασκευαστικό κλάδο, με αποτέλεσμα ακριβότερες νέες κατοικίες που πιέζουν συνολικά τις τιμές.
4.Η δυσκολία των νέων να αποκτήσουν σπίτι
Οι νέοι αντιμετωπίζουν χαμηλούς μισθούς, επισφαλείς συνθήκες εργασίας και αυξανόμενο κόστος ζωής, με αποτέλεσμα η αγορά πρώτης κατοικίας να γίνεται ιδιαίτερα δυσπρόσιτη. Η άνιση αυτή συνθήκη περιορίζει τη ζήτηση από νεότερους αγοραστές, ενισχύοντας το βάρος προς επενδυτικά κεφάλαια και αλλάζοντας τη φυσιογνωμία της αγοράς. Ο κίνδυνος ενός μοντέλου «ενοικιαστή για πάντα» επηρεάζει τόσο τις κοινωνικές δομές όσο και τις δημογραφικές προοπτικές.
5.Συνεχείς αυξήσεις στις τιμές πώλησης
Οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια, παρά την προοπτική επιβράδυνσης του ρυθμού ανόδου. Η περιορισμένη προσφορά, το υψηλό κόστος κατασκευής, το επενδυτικό ενδιαφέρον και η εντεινόμενη ζήτηση στηρίζουν την ανοδική τάση. Το χάσμα διευρύνεται ανάμεσα σε όσους διαθέτουν ακίνητη περιουσία και σε όσους δυσκολεύονται να αποκτήσουν πρόσβαση σε ιδιοκατοίκηση.
6.Η εκρηκτική άνοδος των ενοικίων
Τα ενοίκια έχουν αυξηθεί σε επίπεδα που ξεπερνούν τη βιωσιμότητα πολλών νοικοκυριών. Η ακρίβεια και οι υψηλές τιμές ενοικίασης ωθούν σε συγκατοικήσεις, σε μικρότερους χώρους ή σε μετακινήσεις προς περιφερειακές περιοχές. Η αγορά μισθώσεων συγκεντρώνει σήμερα την μεγαλύτερη κοινωνική πίεση.
7.Η αύξηση των κόκκινων στεγαστικών δανείων
Η άνοδος επιτοκίων και η επιβάρυνση του κόστους διαβίωσης αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας νέας γενιάς κόκκινων δανείων. Η κατάσταση αυτή επηρεάζει την τραπεζική σταθερότητα και την αγορά ακινήτων, καθώς περισσότερα ακίνητα ενδέχεται να καταλήξουν σε servicers.
8.Η επιτάχυνση των πλειστηριασμών
Η επιθετικότερη στάση servicers και funds αναμένεται να φέρει χιλιάδες ακίνητα σε διαδικασίες πλειστηριασμού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση της προσφοράς ακινήτων, κυρίως παλαιών ή προβληματικών, πιέζοντας επιλεκτικά τις τιμές σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς.
9.Διάθεση ακινήτων από funds και servicers
Τα funds διαθέτουν ήδη μεγάλο όγκο ακινήτων προερχόμενων από μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Μια μαζική διάθεσή τους στην αγορά θα δημιουργήσει μια νέα «δευτερογενή» κατηγορία ακινήτων, συχνά χαμηλότερου κόστους αλλά με σημαντικές ανάγκες ανακαίνισης. Αυτό μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες σε επενδυτές και να επηρεάσει μείωση τιμών σε επιμέρους κατηγορίες.
10.Τα επιτόκια της ΕΚΤ
Η νομισματική πολιτική επηρεάζει άμεσα τη λήψη στεγαστικών δανείων. Όταν τα επιτόκια είναι υψηλά, η ζήτηση για αγορά κατοικίας περιορίζεται δραστικά. Αν η ΕΚΤ μειώσει τα επιτόκια, η αγορά μπορεί να δεχθεί νέο κύμα αγοραστών, αυξάνοντας πάλι την πίεση στις τιμές.
11.Δημογραφικές μεταβολές
Ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται και γηράσκει. Αυτό σημαίνει λιγότερα νέα νοικοκυριά που αναζητούν στέγη. Ωστόσο, αυξάνονται τα μονοπρόσωπα νοικοκυριά, κάτι που ανεβάζει τη ζήτηση για μικρά διαμερίσματα.
12.Η εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης
Παρά τους περιορισμούς για νέες εγγραφές ακινήτων σε περιοχές του κέντρου της Αθήνας, στο διάστημα από την ανακοίνωση έως και την εφαρμογή τους παρατηρήθηκε αύξηση της δυναμικής, με σημαντική ενίσχυση ενδιαφέροντος και επενδύσεων. Η αγορά βραχυχρόνιας μίσθωσης εμφανίζει πλέον ξεκάθαρη εξάρτηση από τις τουριστικές ροές, στοιχείο που ενισχύει τη μεταβλητότητά της και την καθιστά ιδιαίτερα ευαίσθητη στις διεθνείς οικονομικές και γεωπολιτικές εξελίξεις.
13.Φορολογικές προσαρμογές
Μεταβολές σε ΕΝΦΙΑ, αντικειμενικές αξίες και φορολογικά κίνητρα επηρεάζουν άμεσα την επενδυτική διάθεση. Ένα ευνοϊκό φορολογικό πλαίσιο ενισχύει τις επενδύσεις, ενώ ένα βαρύ μπορεί να λειτουργήσει περιοριστικά στην αγορά.
14.Το πρόγραμμα Golden Visa
Παρά τις τροποποιήσεις στο πλαίσιο, η Golden Visa εξακολουθεί να λειτουργεί ως σημαντικός μοχλός προσέλκυσης ξένων επενδύσεων, ενισχύοντας ιδιαίτερα τη ζήτηση σε αστικά κέντρα και τουριστικές περιοχές. Αν το πρόγραμμα επεκταθεί, ειδικά μέσω ενθάρρυνσης μετατροπών επαγγελματικών ακινήτων σε οικιστικά και με ελάχιστο όριο επένδυσης τις 250.000€, είναι πιθανό να ενταθούν οι ανοδικές πιέσεις στις τιμές. Αντίθετα, ένας περιορισμός του προγράμματος θα μπορούσε να μειώσει τη ζήτηση και να συμβάλει σε σταδιακή εξομάλυνση της αγοράς.
15.Έλλειψη νέων κατασκευών
Η οικοδομική δραστηριότητα δεν έχει επανέλθει στα προ κρίσης επίπεδα. Η χαμηλή παραγωγή νέων κατοικιών αυξάνει την αξία των παλαιών ακινήτων και κρατά την αγορά σε συνθήκες χαμηλής προσφοράς.
16.Μεγάλες αστικές αναπλάσεις
Έργα όπως το Ελληνικό, ο Βοτανικός και άλλες παρεμβάσεις σε παραλιακές ζώνες και κέντρα πόλεων αλλάζουν τη δυναμική περιοχών, δημιουργούν νέα αξία και αυξάνουν τις προσδοκίες ιδιοκτητών και επενδυτών.
17.Ενεργειακές απαιτήσεις και αναβαθμίσεις
Η ενεργειακή κρίση ενίσχυσε τη ζήτηση για ενεργειακά αποδοτικά ακίνητα. Όσες κατοικίες δεν διαθέτουν υψηλή ενεργειακή κατηγορία υστερούν σε αξία, ενώ οι ανακαινισμένες αποκτούν premium χαρακτήρα. Το κόστος ενεργειακής αναβάθμισης επηρεάζει σημαντικά τις αποφάσεις αγοράς/πώλησης.
18.Η διάδοση της τηλεργασίας
Η τηλεργασία έφερε νέα γεωγραφική κατανομή στη ζήτηση. Περιοχές που παλαιότερα δεν είχαν μεγάλη ζήτηση γίνονται πλέον ελκυστικές λόγω καλύτερης ποιότητας ζωής και χαμηλότερου κόστους. Αυτή η τάση θα συνεχιστεί και θα μεταμορφώσει πολλές αγορές.
19.Αστικοποίηση και συγκέντρωση ζήτησης
Η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο μέρος της ζήτησης, κάτι που πιέζει τις τιμές και αυξάνει τη δυσκολία εύρεσης κατοικίας. Η ανισορροπία μεταξύ αστικών κέντρων και περιφέρειας θα παραμείνει έντονη.
20.Είσοδος διεθνών developers
Η ενδεχόμενη είσοδος μεγάλων κατασκευαστών, ιδιαίτερα σε περιοχές υψηλού επενδυτικού ενδιαφέροντος, αναμένεται να αναβαθμίσει σημαντικά την ποιότητα και τις προδιαγραφές των νέων έργων. Παράλληλα, όμως, η ανάπτυξη πιο σύνθετων και premium ακινήτων πιθανόν να ενισχύσει περαιτέρω την ανοδική πορεία των τιμών, διευρύνοντας το χάσμα ανάμεσα στα προσιτά και στα υψηλής αξίας ακίνητα.
21.Γεωπολιτικές εξελίξεις
Οι διεθνείς κρίσεις δημιουργούν κύματα επενδυτικών ροών προς ασφαλείς αγορές, όπως την Ελλάδα. Ωστόσο, οι ίδιες κρίσεις μπορούν να μειώσουν τη ρευστότητα και να περιορίσουν τις επενδύσεις.
22.Αύξηση κόστους κατασκευής
Ακριβότερα υλικά, ακριβότερες υπηρεσίες και έλλειψη εργατικού δυναμικού καθιστούν τις νέες κατασκευές ακριβότερες. Οι τιμές των νεόδμητων θα μείνουν υψηλές.
23.Νέα ζήτηση για επαγγελματικούς χώρους
Η άνθηση των logistics, η ανάγκη για data centers και οι νέες μορφές εργασίας ανακατανέμουν τη ζήτηση για επαγγελματικά ακίνητα, ενισχύοντας νέες κατηγορίες και αποδυναμώνοντας άλλες.
24.Ανάγκη για προσιτή κατοικία
Η κοινωνική πίεση αυξάνεται. Η ανάγκη για social housing θα οδηγήσει σε νέες πολιτικές και ίσως νέα μοντέλα ανάπτυξης. Η έλλειψη προσιτής κατοικίας μπορεί να επηρεάσει την κοινωνική συνοχή και τη δυνατότητα εργασίας στα αστικά κέντρα.
25.Αδυναμία απόκτησης ιδιόκτητης κατοικίας
Οι νεότερες γενιές δεν αντιμετωπίζουν πλέον την ιδιοκατοίκηση ως δεδομένη επιλογή, αλλά ως ολοένα πιο δύσκολα προσβάσιμο στόχο. Η πραγματικότητα αυτή μεταβάλλει σταδιακά το μοντέλο λειτουργίας της αγοράς ακινήτων, ενισχύοντας μια πιο ώριμη και επαγγελματική αγορά ενοικίων, ενώ παράλληλα ευνοεί την ανάπτυξη νέων επενδυτικών προϊόντων και υπηρεσιών. Η τάση αυτή αναδιαμορφώνει τη δομή της αγοράς συνολικά, καθορίζοντας τη μελλοντική κατεύθυνση του κλάδου.
26.Ψηφιοποίηση και τεχνολογική εξέλιξη της αγοράς ακινήτων
Η ψηφιοποίηση του real estate, από τις εικονικές περιηγήσεις και την ανάλυση δεδομένων έως την αυτοματοποιημένη διαχείριση επενδύσεων, ενισχύει σημαντικά τη διαφάνεια και τη συνολική πρόσβαση στην αγορά. Τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία προσελκύουν νέους επενδυτές, διευκολύνοντας την αξιολόγηση, την επιλογή και την παρακολούθηση επενδυτικών επιλογών, ακόμη και εξ αποστάσεως. Η εξέλιξη αυτή επιταχύνει τον ρυθμό των συναλλαγών, ενισχύει τη ρευστότητα και συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός πιο ανταγωνιστικού και δυναμικού περιβάλλοντος στην αγορά ακινήτων.
Πενταετία Μετασχηματισμού
Η ελληνική κτηματαγορά δεν βρίσκεται απλώς σε πορεία αύξησης τιμών. Βρίσκεται στο επίκεντρο μιας πολυεπίπεδης μετάβασης, η οποία διαμορφώνεται από δυνάμεις που υπερβαίνουν τα στενά όρια της οικονομικής ανάλυσης. Ενδεχόμενες γεωπολιτικές εξελίξεις, οι αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες, η συνεχής τεχνολογική πρόοδος και η διεθνής ροή κεφαλαίων συνθέτουν ένα περιβάλλον διαρκούς μεταβολής.
Το τοπίο της αγοράς ακινήτων στην Ελλάδα δεν αλλάζει πλέον σταδιακά, μετασχηματίζεται.
Το ζητούμενο, επομένως, δεν είναι μόνο η διαχείριση μιας νέας ανοδικής φάσης τιμών, αλλά η κατανόηση μιας συνολικής μεταβολής που επηρεάζεται από κοινωνικές πιέσεις, οικονομικές προκλήσεις και μεταβαλλόμενα πρότυπα κατοίκησης. Το μέλλον της αγοράς θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η χώρα θα μπορέσει να αυξήσει ουσιαστικά την προσφορά προσιτής κατοικίας, να αντιμετωπίσει τα δημογραφικά αδιέξοδα που περιορίζουν τη δημιουργία νέων νοικοκυριών και να διασφαλίσει ισορροπία μεταξύ επενδυτικής δραστηριότητας και κοινωνικών αναγκών.
Η συμπεριφορά εγχώριων και διεθνών επενδυτών θα συνεχίσει να αποτελεί καθοριστικό παράγοντα, επηρεάζοντας την κατεύθυνση των τιμών και τον ρυθμό ανάπτυξης. Τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια αναμένεται να χαρακτηρίζονται από σταδιακή σταθεροποίηση, μεγαλύτερη διαφοροποίηση μεταξύ περιοχών, αύξηση της προσφοράς μέσω πλειστηριασμών και διάθεσης ακινήτων από funds, καθώς και ενισχυμένη ζήτηση για ενεργειακά αποδοτικές και ανακαινισμένες κατοικίες.
Η πενταετία που έρχεται αποτελεί κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι αποφάσεις πολιτείας, επενδυτών και κοινωνίας θα καθορίσουν το στεγαστικό περιβάλλον της επόμενης δεκαετίας – και, μαζί με αυτό, την ποιότητα ζωής, τη βιωσιμότητα των πόλεων και τη συνοχή της κοινωνίας.
