Λίγα πράγματα προκαλούν τόσο έντονο διάλογο όσο τα δικαιώματα των γυναικών στο σώμα τους αναφορικά με την άμβλωση.
Η νομοθεσία για τις αμβλώσεις στην ΕΕ είναι πολύ διαφορετική από χώρα σε χώρα, από το πιο φιλελεύθερο πλαίσιο μέχρι το πιο αυστηρό.
Σύμφωνα με το Κέντρο για τα Δικαιώματα στην Αναπαραγωγή (CRR), μια ομάδα πίεσης, μόνο 34% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία ζουν σε χώρες (77), όπου επιτρέπεται η άμβλωση.
Η ίδια πηγή αναφέρει ότι οι παράνομες αμβλώσεις οδηγούν σε 39.000 θανάτους ετησίως.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει κάνει έκκληση να περιληφθεί το δικαίωμα στην άμβλωση στο Καταστατικό της ΕΕ για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα, αλλά αυτό παραμένει υπό συζήτηση και θα απαιτούσε ομοφωνία.
Η Ισπανία πρότεινε στις αρχές Οκτωβρίου να κατοχυρωθεί από το Σύνταγμα το δικαίωμα μιας γυναίκας στην άμβλωση, καθιστώντας την τη δεύτερη χώρα της ΕΕ, μετά τη Γαλλία, που προχωράει σε αυτό το βήμα.
Στην άλλη άκρη του φάσματος, στη Μάλτα και την Πολωνία, ισχύει σχεδόν καθολική απαγόρευση για τις αμβλώσεις.
Πολλές χώρες κινούνται κάπου στη μέση, αλλά συχνά οι γυναίκες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε δικαιώματα που υπάρχουν μόνο στα χαρτιά: Το ζήτημα του δικαιώματος στην άμβλωση δεν συνδέεται μόνο με τη νομοθεσία και την ακολουθούμενη πολιτική, αλλά και με πρακτικά θέματα που αφορούν την πρόσβαση στην πρακτική και την παροχή υπηρεσιών υγείας.
Η περίπτωση για τα συνταγματικά δικαιώματα: Γαλλία και Ισπανία
Τον Μάρτιο του 2024 το γαλλικό κοινοβούλιο ψήφισε υπέρ της κατοχύρωσης στο Σύνταγμα του δικαιώματος στην άμβλωση και έγινε έτσι η πρώτη χώρα στον κόσμο που προσφέρει τέτοια ρητή προστασία. Σύμφωνα με διάφορες έρευνες, περίπου το 80% του πληθυσμού τάσσεται υπέρ αυτής της πρωτοβουλίας. Ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν μάλιστα πίεσε για την κατοχύρωση του δικαιώματος για τον τερματισμό μιας κύησης στο Καταστατικό της ΕΕ για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα.
Στη Γαλλία η άμβλωση είναι νόμιμη κατόπιν αιτήματος για την περίοδο μέχρι την 14η εβδομάδα κύησης και επιτρέπεται να διενεργηθεί από γενικούς γιατρούς και μαίες.
Η αριστερή κυβέρνηση της Ισπανίας θέλει να κατοχυρώσει το δικαίωμα στην άμβλωση στο Σύνταγμα ώστε να προστατεύονται οι γυναίκες από το «αντιδραστικό κύμα» που έχει ξεκινήσει, κατά τη γνώμη της, από την ακροδεξιά και τη συντηρητική αντιπολίτευση.
Η πρωτοβουλία λαμβάνεται αφότου κάποιες περιφερειακές κυβερνήσεις υπό το συντηρητικό αντιπολιτευόμενο Λαϊκό Κόμμα (PP) αρνήθηκαν να εφαρμόσουν πλήρως τον υφιστάμενο νόμο για τις αμβλώσεις.
Ωστόσο, η κυβέρνηση αναγνώρισε ότι δεν θα είναι εύκολη η μεταρρύθμιση του Συντάγματος γιατί απαιτείται η στήριξη των τριών πέμπτων και των δύο σωμάτων της Βουλής, το οποίο είναι αδύνατο να συμβεί χωρίς το Λαϊκό Κόμμα.
Η κυβέρνηση ζήτησε βοήθεια από το Λαϊκό Κόμμα, οι ηγέτες του οποίου δεν έχουν μέχρι στιγμής υιοθετήσει αμετακίνητη στάση για το ζήτημα και υπερασπίστηκε την απόφασή της να επιχειρήσει να κατοχυρώσει συνταγματικά το δικαίωμα στην άμβλωση.
Η Ισπανία επιτρέπει την άμβλωση μέχρι την 14η εβδομάδα κατόπιν αιτήματος και μέχρι την 22η σε περίπτωση που κινδυνεύει η υγεία της μητέρας ή αν υπάρχουν ανωμαλίες στο έμβρυο. Αμβλώσεις διενεργούνται σε κλινικές.
Ελεύθερη πρόσβαση: Ολλανδία, Σουηδία, Πορτογαλία, Δανία, Φινλανδία και Βέλγιο
Μια ομάδα κυρίως βορειοευρωπαϊκών χωρών παρέχει ελεύθερη πρόσβαση με τις διαφορές μεταξύ τους να αφορούν κυρίως την εβδομάδα κύησης κατά την οποία είναι νόμιμη κατόπιν αιτήματος η άμβλωση.
Η Ολλανδία είναι από τις χώρες εκείνες με τους πιο φιλελεύθερους κανονισμούς στην ΕΕ με την άμβλωση να είναι νόμιμη κατόπιν αιτήματος μέχρι την 22η-24η εβδομάδα.
Τα διαδικαστικά εμπόδια είναι λίγα: υπάρχει μια περίοδος αναμονής πέντε ημερών και η άμβλωση είναι ευρέως προσβάσιμη.
Αυτό καθιστά την Ολλανδία προορισμό για μια διασυνοριακή παροχή αυτής της υπηρεσίας.
Στη Σουηδία η άμβλωση είναι νόμιμη κατόπιν αιτήματος μέχρι την 18η εβδομάδα της κύησης και στη συνέχεια με ειδική άδεια. Δεν υπάρχει υποχρεωτική περίοδος αναμονής ή παροχής συμβουλευτικής και οι υπηρεσίες είναι ευρέως διαθέσιμες.
Ο τερματισμός της κύησης είναι νόμιμος κατόπιν αιτήματος μέχρι την 10η εβδομάδα (Πορτογαλία), την 12η (Φινλανδία) ή την 18η (Δανία). Μετά την αρχική περίοδο η άμβλωση επιτρέπεται μόνο για ιατρικούς ή νομικούς λόγους.
Ελεύθερη, αλλά με εμπόδια
Στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Τσεχική Δημοκρατία, το Λουξεμβούργο, την Ιρλανδία, την Ελλάδα, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία και την Κύπρο, η άμβλωση είναι γενικά δυνατή έως τις 10-14 εβδομάδες ανάλογα με τη χώρα, αλλά υπάρχουν διαφορετικοί βαθμοί διαδικαστικών απαιτούμενων και δεν είναι εξίσου αποδεκτή. Για λόγους υγείας ή περιπτώσεις βιασμού ή αιμομιξίας, οι αμβλώσεις σε προχωρημένη εγκυμοσύνη είναι συνήθως επίσης δυνατές.
Στη Γερμανία, η άμβλωση είναι στην ουσία ποινικό αδίκημα, αλλά δεν τιμωρείται εάν πραγματοποιηθεί εντός των πρώτων 12 εβδομάδων μετά την υποχρεωτική συμβουλευτική και μια τριήμερη περίοδο αναμονής.
Οι αμβλώσεις σε προχωρημένη εγκυμοσύνη αποποινικοποιούνται επίσης εάν υπάρχουν ιατρικές ενδείξεις ή έπειτα από βιασμό.
Η άμβλωση διαφέρει από κρατίδιο σε κρατίδιο: είναι δυσκολότερη στα νότια και παραδοσιακά καθολικά κρατίδια και ευκολότερη στα βόρεια και στην πρώην Ανατολική Γερμανία.
Μια προσπάθεια της προηγούμενης κεντροαριστερής κυβέρνησης για νομιμοποίηση της πρακτικής έχει προς το παρόν παγώσει.
Η Ιρλανδία, προπύργιο του καθολικισμού, νομιμοποίησε την άμβλωση το 2018 έπειτα από ένα ηχηρό «ναι» σε δημοψήφισμα που ανέτρεψε μια συνταγματική απαγόρευση. Στη Ρουμανία, η άμβλωση είναι νόμιμη κατόπιν αιτήματος έως και την 14η εβδομάδα κύησης και στη συνέχεια σε εξαιρετικές περιπτώσεις που απειλούν τη ζωή της μητέρας ή του παιδιού, αλλά απαιτεί αυστηρές και τεκμηριωμένες ιατρικές διαδικασίες. Παρόλο που είναι νόμιμη, δεν είναι πάντα διαθέσιμη στα δημόσια νοσοκομεία, όπου δεν επιδοτείται πλήρως και το κόστος μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο.
Σύμφωνα με τη βουλγαρική νομοθεσία, η προγραμματισμένη άμβλωση, η διακοπή μιας εγκυμοσύνης για λόγους που δεν θεωρούνται ιατρικά απαραίτητοι για να σωθεί η ζωή της εγκύου, μπορεί να πραγματοποιηθεί έως και την 12η εβδομάδα κύησης. Οι αμβλώσεις σε μεταγενέστερο στάδιο είναι δυνατές όταν η συνέχιση της κύησης θα έθετε σε κίνδυνο τη ζωή ή την υγεία της μητέρας ή τη βιωσιμότητα του εμβρύου. Έπειτα από 20 εβδομάδες μόνο για να σωθεί η ζωή της γυναίκας ή κατόπιν αποδεδειγμένων σοβαρών αλλαγών στη μορφολογια του εμβρύου ή σοβαρής γενετικής βλάβης του.
Στη Βουλγαρία, η αποδοχή των αμβλώσεων είναι σχεδόν ομόφωνη, δήλωσε ο συντηρητικός πολιτικός αναλυτής Κριστιάν Σκβάρεκ το 2023 επικαλούμενος ως έναν από τους λόγους για το φαινόμενο αυτό το γεγονός ότι οι Βούλγαροι δεν είναι βαθιά θρησκευόμενοι, γι’ αυτό και τείνουν να αποκλίνουν από τις απόψεις που επικρατούν για τις αμβλώσεις σε άλλες συντηρητικές κοινωνίες, όπως η Πολωνία.
Στη Σλοβενία, το Άρθρο 55 του Συντάγματος ορίζει ότι ο καθένας είναι ελεύθερος να αποφασίσει εάν θα κάνει παιδιά. Ωστόσο, το θέμα αυτό έχει πρόσφατα αποτελέσει αντικείμενο ολοένα και πιο έντονων συζητήσεων.
Οι αντίπαλοι των αμβλώσεων πιστεύουν ότι αυτό το άρθρο του Συντάγματος θα πρέπει να καταργηθεί καθώς η άρνηση του δικαιώματος στη ζωή στα αγέννητα παιδιά συμβάλλει επίσης στη μείωση του ποσοστού γεννήσεων.
Δυσκολία στην πρόσβαση και ενστάσεις για λόγους συνείδησης
Στην Κροατία, όπως και σε πολλές άλλες χώρες, το ζήτημα αυτού του δικαιώματος προκαλεί έντονο διάλογο και πόλωση στο κοινό. Η άμβλωση στην Κροατία είναι νόμιμη και μπορεί να πραγματοποιηθεί κατόπιν αιτήματος έως και την 12η εβδομάδα από την πρώτη ημέρα της τελευταίας εμμήνου ρύσεως ή μέχρι το τέλος της δέκατης εβδομάδας από τη σύλληψη του παιδιού, και έπειτα από αυτό μόνο σε ειδικές, δικαιολογημένες περιπτώσεις και με την έγκριση ιατρικής επιτροπής.
Η πρόσβαση στην άμβλωση ποικίλλει ανάλογα με την περιοχή και τη διαθεσιμότητα των υπηρεσιών υγείας. Οι πόλεις συχνά έχουν καλύτερη πρόσβαση σε αυτές τις υπηρεσίες από τις αγροτικές περιοχές. Στην πράξη, η πρόσβαση στην άμβλωση είναι δύσκολη επειδή πολλοί γιατροί έχουν ενστάσεις για λόγους συνείδησης και δεν πραγματοποιούν αμβλώσεις. Σε ορισμένα δημόσια νοσοκομεία, όλοι οι γιατροί εναντιώνονται για λόγους συνείδησης.
Η κατάσταση είναι παρόμοια στη γειτονική υποψήφια προς ένταξη χώρα Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Εκεί, οι γυναίκες έχουν νόμιμο δικαίωμα να τερματίσουν μια εγκυμοσύνη κατόπιν δικού τους αιτήματος έως και τη δέκατη εβδομάδα της κύησης και στη συνέχεια λόγω κινδύνων για την υγεία ή εάν η εγκυμοσύνη ήταν αποτέλεσμα εγκληματικής πράξης.
Παρόλο που αυτό το νομικό πλαίσιο είναι σχετικά φιλελεύθερο για τα δεδομένα της περιοχής, οι εκθέσεις του Ανοικτού Κέντρου του Σεράγεβο (SOC) τονίζουν ότι οι γυναίκες στη χώρα συχνά αντιμετωπίζουν εμπόδια κατά την άσκηση αυτού του δικαιώματος, συμπεριλαμβανομένης της έλλειψης ιατρικών εγκαταστάσεων που παρέχουν υπηρεσίες αμβλώσεων, του ποικίλου κόστους για διαδικασίες που δεν δικαιολογούνται ιατρικά και της δυνατότητας των γιατρών να αρνηθούν τη διαδικασία για λόγους συνείδησης.
Επιπλέον, το φάρμακο που χρησιμοποιείται για την ιατρική άμβλωση (μισοπροστόλη) δεν είναι καταχωρημένο για τον σκοπό αυτό στη χώρα, γεγονός που περιορίζει σημαντικά την επιλογή των διαθέσιμων μεθόδων.
Η Ουγγαρία αυστηροποίησε τον νόμο περί αμβλώσεων το 2022, υποχρεώνοντας τις γυναίκες που σκέφτονται τη διαδικασία να παρατηρούν τις «ζωτικές λειτουργίες» του εμβρύου, όπως ο καρδιακός παλμός.
Στην Ιταλία, η άμβλωση είναι στην ουσία νόμιμη κατόπιν αιτήματος έως και 90 ημέρες (περίπου 12 εβδομάδες), αλλά υπάρχουν πρακτικά εμπόδια στην άμβλωση, καθώς ο αριθμός των επαγγελματιών υγείας που αρνούνται να την πραγματοποιήσουν για λόγους συνείδησης είναι υψηλός, με στατιστικά στοιχεία να δείχνουν ότι κυμαίνονται από 63 έως και 80%. Οι υπερασπιστές του δικαιώματος στην άμβλωση απαιτούν μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων η κατάργηση της υποχρεωτικής περιόδου αναμονής επτά ημερών και το δικαίωμα στην άμβλωση για τις γυναίκες μετά από 90 ημέρες όταν η υγεία τους κινδυνεύει.
Οι αυστηρότεροι νόμοι για τις αμβλώσεις
Η Μάλτα ποινικοποιεί όλες τις αμβλώσεις, με μόνη εξαίρεση τις περιπτώσεις όπου η ζωή της μητέρας βρίσκεται σε κίνδυνο ή το έμβρυο δεν έχει καμία πιθανότητα επιβίωσης. Αυστηροποίησε τους περιορισμούς μάλιστα το 2023, παρά τις διαμαρτυρίες.
Μια χώρα όπου ο κοινωνικός διάλογος είναι πιθανόν από τους εντονότερους είναι η βαθιά καθολική Πολωνία. Το δικαίωμα στην άμβλωση έχει περιοριστεί από τον Ιανουάριο του 2021 έπειτα από απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, με την οποία αφαιρέθηκε η δυνατότητα τερματισμού μιας εγκυμοσύνης λόγω σοβαρών και μη αναστρέψιμων ελαττωμάτων του εμβρύου. Επί του παρόντος, η άμβλωση είναι νόμιμη μόνο όταν η εγκυμοσύνη αποτελεί απειλή για τη ζωή ή την υγεία της γυναίκας ή όταν προκύπτει από εγκληματική πράξη όπως βιασμός ή αιμομιξία.
Όσον αφορά τις κοινωνικές και πολιτικές πρωτοβουλίες, το ζήτημα παραμένει εξαιρετικά διχαστικό: φεμινιστικά κινήματα, όπως η Πανπολωνική Απεργία Γυναικών, υποστηρίζουν την απελευθέρωση των νόμων για τις αμβλώσεις και τη βελτίωση της πρόσβασης στην αναπαραγωγική υγειονομική περίθαλψη, ενώ συντηρητικές ομάδες συνεχίζουν να πιέζουν για αυστηρότερους κανονισμούς.
Το 2024-25, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ορισμένες διαδικαστικές αλλαγές -για παράδειγμα, κατευθυντήριες γραμμές που διασφαλίζουν ότι τα νοσοκομεία δεν αρνούνται να πραγματοποιήσουν νόμιμες αμβλώσεις- αλλά η ίδια η νομοθεσία παραμένει πολύ περιοριστική.
Ο διάλογος συνεχίζεται με συντηρητικές, καθολικές και δεξιές δυνάμεις να πιέζουν κατά των δικαιωμάτων των γυναικών και της φιλελεύθερης νομοθεσίας.
Πηγή: ΑΠΕ
