Χωριά της Σαρδηνίας κοντεύουν να αδειάσουν εντελώς, καθώς οι νέοι φεύγουν και οι ντόπιοι δεν κάνουν αρκετά παιδιά ώστε να διατηρηθεί ο πληθυσμός.
Έτσι, η Σαρδηνία προσφέρει κίνητρα για επιστροφή ή μετακόμιση στα χωριά της, όμως δεν είναι σίγουρο πως αυτά θα είναι αρκετά για να φέρουν νέο κόσμο και να γεμίσουν τα άδεια σπίτια.
«Η Σαρδηνία είναι ένα από τα πιο όμορφα νησιά του κόσμου, γεγονός που γεννά την απορία: πού είναι όλοι;», αναρωτιέται το Politico σε ρεπορτάζ του, το οποίο αναφέρει πως οι τουρίστες παραμένουν πολλοί στο νησί, όμως ο πληθυσμός μειώνεται σημαντικά.
Ο πληθυσμός του νησιού ανέρχεται σε 1,57 εκατομμύρια, από 1,64 εκατομμύρια πριν από τρεις δεκαετίες. Όμως, οι μισοί ζουν στις δύο μεγαλύτερες πόλεις, ενώ τα μικρότερα χωριά μαραζώνουν.
Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι δεν κάνουν παιδιά
Με 1,18 παιδιά ανά γυναίκα, η Ιταλία έχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες γεννητικότητας στην ΕΕ. Η Σαρδηνία κατέγραψε τον χαμηλότερο δείκτη στην Ιταλία, με 0,91 παιδιά ανά γυναίκα. Για να παραμείνει σταθερός ένας πληθυσμός, απαιτείται μέσος όρος 2,1 παιδιών ανά γυναίκα.
Η υψηλή ανεργία στο νησί και οι καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες αλλού έχουν αδειάσει δεκάδες χωριά από τη νεολαία τους.
«Το τελευταίο παιδί γεννήθηκε εδώ πριν από 10 χρόνια», λέει η Μαρία Άννα Καμέντα, δήμαρχος του Μπαραντίλι, του μικρότερου χωριού της Σαρδηνίας, με 76 κατοίκους.
Το μέρος είναι πολύ μικρό -λιγότερα από 500 μέτρα χωρίζουν την πινακίδα «Καλώς ήρθατε στο Μπαραντίλι» από εκείνη που σηματοδοτεί το τέλος του χωριού.
Ο κίνδυνος τα χωριά όπως το Μπαραντίλι να γίνουν πόλεις-φαντάσματα ωθεί το νησί να προσπαθήσει να προσελκύσει νέους κατοίκους.
Τα κίνητρα για μετακόμιση σε χωριά της Σαρδηνίας
Ένα ζευγάρι που μετακομίζει σε χωριό της Σαρδηνίας με λιγότερους από 3.000 κατοίκους μπορεί να λάβει:
- έως 15.000 ευρώ για αγορά ή ανακαίνιση σπιτιού,
- έως 20.000 ευρώ για ίδρυση επιχείρησης που δημιουργεί τοπικές θέσεις εργασίας,
- και μηνιαία επιδότηση 600 ευρώ για το πρώτο παιδί, συν 400 ευρώ για κάθε επόμενο μέχρι να συμπληρώσει τα 5 του χρόνια.
Αυτά τα κίνητρα αποτελούν μέρος ενός πακέτου κατά της αποπληθυσμοποίησης που εισήγαγε η περιφέρεια.
Ωστόσο, οι μετανάστες δεν δείχνουν ενδιαφέρον.
Η Ρουμανία, η Σενεγάλη, το Μαρόκο, η Κίνα και η Ουκρανία είναι οι χώρες προέλευσης περίπου των μισών από τους 52.000 ξένους κατοίκους της Σαρδηνίας -δηλαδή μόλις 3,3% του πληθυσμού (ο εθνικός μέσος όρος είναι 8,9%).
Το 2022, ο αριθμός των ξένων που εγκαταστάθηκαν στη Σαρδηνία δεν κάλυψε ούτε το ένα τέταρτο της ετήσιας μείωσης του πληθυσμού.
Μέτρα για τον «δημογραφικό χειμώνα» της Ιταλίας
Ο «δημογραφικός χειμώνας» της Ιταλίας, που είναι ακόμη πιο σκληρός στη Σαρδηνία, ανάγκασε πρόσφατα την κυβέρνηση της Τζόρτζια Μελόνι να επιτρέψει την είσοδο 500.000 ξένων εργατών τα επόμενα τρία χρόνια.
Ωστόσο, η κατάρρευση του πληθυσμού παραμένει εμφανής σε μικρές κοινότητες όπως το Μπαραντίλι.
Πριν από 30 χρόνια, το χωριό έκλεισε το μοναδικό δημοτικό σχολείο του, όπου όλα τα 15 παιδιά (6 έως 10 ετών) έκαναν μάθημα στην ίδια αίθουσα.
Το Μπαραντίλι και τα γύρω χωριά εφάρμοσαν ένα σύστημα εκ περιτροπής, όπου τα παιδιά πηγαίνουν σε διαφορετικά χωριά μέσα στη χρονιά, με δωρεάν λεωφορείο να τα μεταφέρει κάθε πρωί.
Η πρόσβαση σε λύκειο ή νοσοκομείο είναι δύσκολη, καθώς και τα δύο βρίσκονται πάνω από 30 χιλιόμετρα μακριά.
Οι δυσκολίες στην εξυπηρέτηση κοινοτήτων όπως το Μπαραντίλι ώθησαν την κυβέρνηση Μελόνι να αναγνωρίσει στο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τις Εσωτερικές Περιοχές ότι ορισμένα μέρη της χώρας «δεν μπορούν να θέσουν στόχους αναστροφής της αποπληθυσμοποίησης, αλλά ούτε και να αφεθούν στην τύχη τους».
Το έγγραφο πρότεινε τη δημιουργία «ενός στοχευμένου σχεδίου για να υποστηριχθούν σε μια διαδικασία χρόνιας παρακμής και γήρανσης».
Η διατύπωση αυτή προκάλεσε οργή, ακόμη και από 140 εκπροσώπους της Καθολικής Εκκλησίας, που κατήγγειλαν το σχέδιο ως «στήριξη σε έναν ευτυχή θάνατο» των χωριών.
Η δήμαρχος Καμέντα, πάντως, δεν εντυπωσιάστηκε: «Απλώς γράφτηκε ξεκάθαρα αυτό που οι κυβερνήσεις -όχι μόνο η σημερινή- κάνουν εδώ και δεκαετίες», είπε.
Το Μπαραντίλι κάνει ό,τι μπορεί για να επιβιώσει. Προσφέρει επιδότηση 10.000 ευρώ επιπλέον των περιφερειακών κινήτρων. Το χωριό διαθέτει πισίνα, γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδα τένις και ακόμη και χώρο στάθμευσης τροχόσπιτων.
Το 2022, το Μπαραντίλι υποδέχτηκε τέσσερις οικογένειες –εννέα νέους κατοίκους συνολικά.
Επιστροφή των ξένων
Ενώ πολλοί νέοι Σαρδηνοί εγκαταλείπουν τα μικρά χωριά για την αστική ζωή, μερικοί ξένοι κάνουν το αντίθετο.
Ο Ίβο Ροβίρα, Ισπανός φωτογράφος, βρέθηκε κατά τύχη στο νέο του χωριό, το Αρμούντζια.
Το 2023, πέρασε μήνες στο Κάλιαρι, βγάζοντας φωτογραφίες.
«Μια μέρα, τον Ιανουάριο, οδηγούσα προς το εσωτερικό του νησιού ψάχνοντας για χιόνι. Έφτασα στο Αρμούντζια, ένα μέρος που δεν είχα ξανακούσει ποτέ».
Ο Ροβίρα γοητεύτηκε από το τοπίο του χωριού (λιγότεροι από 400 κάτοικοι).
«Πάρκαρα και έκανα μια βόλτα. Βρήκα ένα σπίτι με πινακίδα “Πωλείται”. Δέκα μέρες μετά, έδωσα προκαταβολή», είπε.
Ανακαίνισε το παλιό οινοπωλείο, που ήταν εγκαταλελειμμένο επί 30 χρόνια, και με τη σύζυγό του, Άνα Πόνσε, εγκαταστάθηκαν μόνιμα. Άνοιξαν και ένα εστιατόριο που λειτουργεί λίγες μέρες κάθε μήνα, ανάλογα με τη ζήτηση.
«Θέλει μισή ώρα με στροφές για να πας στο σούπερ μάρκετ, αλλά έχουμε διεθνές αεροδρόμιο σε μία ώρα απόσταση», λέει.
«Δεν νιώθουμε ψηφιακοί νομάδες, είμαστε πραγματικοί Αρμουντζιανοί», προσθέτει.
Η Μπιάνκα Φοντάνα, Αυστραλή με ιταλικές ρίζες, ονειρευόταν να μετακομίσει στην Ιταλία μετά την πανδημία.
Βρήκε μια φίλη της στο Νούλβι, μια πόλη 2.500 κατοίκων, που δικαιούται επίσης επιδοτήσεις.
«Αγόρασα σπίτι μέσα σε δύο εβδομάδες. Και μετακόμισα έξι μήνες μετά», λέει.
Μεγάλωσε σε επαρχιακή πόλη της Αυστραλίας και έζησε στο Λονδίνο και τη Σαγκάη.
«Έφτασα σε σημείο που κουράστηκα από τις μεγάλες πόλεις και ήθελα κάτι πιο ήσυχο», λέει.
Τώρα μιλά για τη νέα της ζωή στη Σαρδηνία στο κανάλι της στο YouTube, με πάνω από 3.000 συνδρομητές, που σχολιάζουν συχνά τα βίντεό της για επιδοτήσεις, ανακαινίσεις, αρχαιολογικές εξορμήσεις και τοπικά κρασιά.
