Πριν από ένα μήνα το Νewsbeast είχε αναδείξει τις εξελίξεις στην αμφιλεγόμενη τεχνολογία της δημιουργίας παιδιών στο εργαστήριο, χωρίς σπερματοζωάρια και ωάρια, αλλά αποκλειστικά με τη χρήση βλαστοκυττάρων. Το θέμα είχε βρεθεί στο επίκεντρο της συνάντησης της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών με την «in vitro gametogenesis» (IVG) να έχει πυροδοτήσει μια μεγάλη αντιπαράθεση στην ακαδημαϊκή – και όχι μόνο – κοινότητα.
Από τη μία αποτελεί μια σπουδαία ανακάλυψη για την αντιμετώπιση γενετικών διαταραχών, η οποία απαντάει ταυτόχρονα στο πρόβλημα της υπογονιμότητας και δίνει τη δυνατότητα σε ανθρώπους που δεν μπορούν να αποκτήσουν παιδιά με βιολογικό τρόπο να γίνουν γονείς. Από την άλλη η επίμαχη τεχνολογία εγείρει τεράστιες ανησυχίες και αντιδράσεις σχετικά με την ηθική της διάσταση, καθώς πολλοί επιστήμονες υπογραμμίζουν πως μπορεί να εξελιχθεί στο απόλυτο «εργαλείο» των υποστηρικτών των «τέλειων» παιδιών για τη δημιουργία μιας «τέλειας» γενιάς.
Οι ενδιαφερόμενοι για την εν λόγω τεχνολογία είναι πολλοί, είτε λόγω της αδυναμίας τους να κάνουν παιδιά, είτε για να αποκτήσουν τους απογόνους της επιλογής τους. Είναι γεγονός πως ήδη μεγάλα ιδιωτικά επιχειρηματικά κεφάλαια επενδύουν σε εργαστήρια και νεοφυείς επιχειρήσεις, προετοιμάζοντας την εμπορευματοποίηση της «in vitro gametogenesis», ενώ επιστήμονες της βιοηθικής επισημαίνουν πως μια θεμελιώδης πτυχή της ανθρώπινης ζωής, όπως η τεκνοποίηση, μετατρέπεται σε μια «βιομηχανική διαδικασία» που έχει ως στόχο την ικανοποίηση των «πελατών».
Οι ειδικοί, στη συνάντηση της Αμερικανικής Ακαδημίας Επιστημών, υπογράμμιζαν πως η επιστημονική κοινότητα και οι κρατικές αρχές θα πρέπει να κινητοποιηθούν άμεσα προτού η νέα τεχνολογία περάσει από τα εργαστήρια στην αγορά, γιατί, όπως τονίζουν, «όταν θα μπορούμε να το κάνουμε», ποιος θα γυρίσει να πει πως «δεν πρέπει να το κάνουμε»;
Ενδεικτική των ταχύτατων εξελίξεων είναι η ανακοίνωση της καθηγήτριας Μαγκνταλένα Ζέρνικα Γκετζ, του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ και του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας, την Τετάρτη 14 Ιουλίου. Κατά τη διάρκεια ομιλίας της στην ετήσια συνάντηση της Διεθνούς Εταιρείας για την Έρευνα των Βλαστοκυττάρων στη Βοστώνη ενημέρωσε πως η επιστημονική ομάδα της κατάφερε να δημιουργήσει συνθετικά ανθρώπινα έμβρυα από βλαστοκύτταρα, παρακάμπτοντας τη ανάγκη για ωάρια και σπέρμα.
«Μπορούμε να δημιουργήσουμε μοντέλα που μοιάζουν με ανθρώπινα έμβρυα με τον επαναπρογραμματισμό βλαστοκυττάρων», είπε, σημειώνοντας πως τα εν λόγω έμβρυα μοιάζουν με εκείνα στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης. Όπως είπε δεν είναι ακόμα σαφές εάν τα εν λόγω έμβρυα θα συνεχίσουν να ωριμάζουν πέρα από τα πρώτα στάδια ανάπτυξης, ωστόσο δυνητικά θα μπορούσαν να αναπτύσσονται σταδιακά, ακολουθώντας τη φυσική πορεία ενός ανθρώπινου οργανισμού.
Όπως επισημαίνει ο Guardian σε δημοσίευμά του δεν υπάρχει προοπτική κλινικής χρήσης των συνθετικών εμβρύων στο εγγύς μέλλον. Βάσει της τρέχουσας νομοθεσίας σε χώρες της Δύσης, θα ήταν παράνομο να εμφυτευθούν στη μήτρα μιας ασθενούς και δεν είναι ακόμη σαφές αν οι συγκεκριμένες «δομές» έχουν καν τη δυνατότητα να συνεχίσουν να ωριμάζουν πέρα από τα πρώτα στάδια της ανάπτυξης.
Το κίνητρο για τους ερευνητές, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, είναι η κατανόηση της περιόδου ανάπτυξης των εμβρύων που αποκαλείται «μαύρο κουτί». Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι, αφού στους επιστήμονες επιτρέπεται η καλλιέργεια εμβρύων στο εργαστήριο μόνο μέχρι το νόμιμο όριο των 14 ημερών, η μελέτη της ανάπτυξης μπορεί να συνεχιστεί μόνο σε αρκετά μεταγενέστερο στάδιο, μέσω υπερηχογραφημάτων και δωρεών εμβρύων στην επιστήμη.
Ο Ρόμπιν Λόβελ Μπαντζ, επικεφαλής της βιολογίας βλαστοκυτττάρων και της αναπτυξιακής γενετικής στο Ινστιτούτο Francis Crick στο Λονδίνο, υπογράμμισε πως «η ιδέα είναι ότι εάν μοντελοποιήσετε πραγματικά την κανονική ανθρώπινη εμβρυϊκή ανάπτυξη χρησιμοποιώντας βλαστοκύτταρα, μπορείτε να αποκτήσετε πολλές πληροφορίες για το πώς ξεκινάμε την ανάπτυξη, τι μπορεί να πάει στραβά, χωρίς να χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε πρώιμα έμβρυα για έρευνα».
Προηγουμένως, η επιστημονική ομάδα της Μαγκνταλένα Ζέρνικα Γκετζ, αλλά και άλλοι ερευνητές ανά τον κόσμο, όπως για παράδειγμα αυτοί του Ινστιτούτο Weizmann στο Ισραήλ, είχαν διαπιστώσει πως βλαστοκύτταρα από ποντίκια θα μπορούσαν να «επαναπρογραμματιστούν» ώστε να μοιάζουν με έμβρυα, πρώιμων σταδίων, με αρχικές δομές εγκεφάλου και καρδιάς. Το τελευταίο διάστημα επιστήμονες διεθνώς έχουν ξεκινήσει μια κούρσα για να επιτευχθεί η ίδια διαδικασία σε ανθρώπινα μοντέλα και πολλές ομάδες έχουν κάνει σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Οι πλήρεις λεπτομέρειες της τελευταίας εργασίας, από το εργαστήριο Cambridge-Caltech, δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί σε επιστημονικό περιοδικό. Όμως, μιλώντας στο συνέδριο, η Ζέρνικα Γκετζ περιέγραψε την καλλιέργεια των εμβρύων σε ένα στάδιο λίγο μεγαλύτερο από το 14ημερο ανάπτυξης ενός φυσικού εμβρύου.
Οι δομές του μοντέλου, το καθένα που αναπτύχθηκε από ένα μεμονωμένο εμβρυϊκό βλαστοκύτταρο, έφτασαν στην αρχή ενός αναπτυξιακού ορόσημου γνωστό ως γαστρίωση. Είναι η στιγμή που το έμβρυο μετατρέπεται από ένα συνεχές φύλλο κυττάρων σε σχηματισμό διακριτών κυτταρικών γραμμών για το στήσιμο των βασικών αξόνων του σώματος. Σε αυτό το στάδιο, το έμβρυο δεν έχει ακόμη καρδιά, έντερο ή αρχή εγκεφάλου, αλλά το μοντέλο έδειξε την παρουσία αρχέγονων κυττάρων που είναι τα πρόδρομα κύτταρα που προέρχονται από τα ωάρια και τα σπερματοζωάρια.
«Το ανθρώπινο μοντέλο μας δημιουργήθηκε εξ ολοκλήρου από εμβρυϊκά βλαστοκύτταρα», τόνισε η Μαγκνταλένα Ζέρνικα Γκετζ στον Guardian, μια εξέλιξη που μαρτυρά την ταχύτητα με την οποία η επιστήμη προχωρά στον τομέα της εργαστηριακής γαμετογένεση, πιέζοντας για ένα νέο νομικό πλαίσιο που θα απαντάει στα ζητήματα που προκύπτουν από τα νέα επιτεύγματα.
