Ο εγκέφαλος χωρισμένος στα δύο και τα μάτια να τον τροφοδοτούν συνεχώς με παραστάσεις. Σε πρώτο πλάνο εκείνη του Μέσι και της Μπαρτσελόνα, που σκόρπισε τη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ. Σε δεύτερο, τα παιδιά του Άγιαξ να κατακτούν το Τορίνο, να θυμίζουν στη Γηραιά Κυρία ότι η δική τους ποδοσφαιρική κληρονομιά είναι γηραιότερη. Οι ρίζες της ξεκινούν από μια χώρα για την οποία ο Γουίνερ έγραφε ότι… λόγω της φύσης της, οι κάτοικοι αναγκάζονται να αναπτύξουν την προσαρμοστικότητα στο χώρο και στην πορεία εξελίχτηκαν γεωμετρικά και αρχιτεκτονικά στην πατρίδα του Γκαουντί. Το δέντρο όμως μεγάλωσε και τα κλαδιά του ξέφυγαν από τα σύνορα της Ολλανδίας και της Καταλονίας, σκεπάζοντας πολύ μεγαλύτερο μέρος του σύγχρονου ποδοσφαιρικού κόσμου.

Ο χώρος. Ας δούμε μερικές απόψεις του ίδιου του Κρόιφ για τον πιο ζωτικό παράγοντα της φιλοσοφίας του και την βάση του total football, όπως αυτές αποτυπώνονται στην αυτοβιογραφία του, η οποία κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις MVP:

-Η έννοια του χώρου είναι ο πιο καθοριστικός παράγοντας στο ποδόσφαιρο. Οφείλεις να βρεις έναν τρόπο για να δημιουργήσεις κενό χώρο για την ομάδα σου.  Η έναρξη μιας κίνησης στο γήπεδο δεν πρέπει ποτέ να είναι μια μεμονωμένη ενέργεια. Ακριβώς εκεί έγκειται όλη η ομορφιά του ποδοσφαίρου. Κάθε ενέργεια, κάθε θέση, συνδέεται με κάποιο μαγικό τρόπο με τις υπόλοιπες κινήσεις οποιουδήποτε άλλου στο γήπεδο.

-Σε αυτό το άθλημα το μυαλό σου πρέπει να παίρνει αποφάσεις με ρίσκο μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου για ζητήματα που αφορούν τον χώρο. Για να είσαι καλός στο μπέιζμπολ χρειάζεται να γεφυρώσεις το χάσμα ανάμεσα στον runner και τη βάση και να στείλεις τη μπάλα εκεί πριν ο runner φτάσει πρώτος. Το μπέιζμπολ μου δίδαξε επίσης την τακτική εις βάθος – να παίρνεις, δηλαδή, τη σωστή απόφαση, αλλά να την εφαρμόζεις κιόλας με έναν τεχνικά σωστό τρόπο. Βέβαια, ομολογώ ότι μου πήρε πολλά χρόνια για να ενώσω όλα αυτά τα κομμάτια μαζί και να φτιάξω τη δική μου θεωρία για το πώς πρέπει να παίζεται το ποδόσφαιρο.

-Το Total Football απαιτεί ατομικότητες με ταλέντο, που όμως ταυτόχρονα θα πρέπει να είναι σε θέση να ενεργούν σε ένα απόλυτα πειθαρχημένο σύνολο. Το Total Football, εκτός φυσικά από την ατομική ποιότητα των παικτών, είναι κυρίως θέμα αποστάσεων και τοποθετήσεων στον αγωνιστικό χώρο. Αυτή είναι η βάση που κρύβεται πίσω από τη φιλοσοφία της συγκεκριμένης τακτικής. Όταν τηρείς τις σωστές αποφάσεις και έχεις σωστή δομή στο γήπεδο, όλα τα κομμάτια μπαίνουν από μόνα στη θέση τους. Χρειάζεται όμως απόλυτη πειθαρχία.

Το ολοκληρωτικό, ή μάλλον όπως πολύ εύστοχα σημειώνει ο Χρίστος Χαραλαμπόπουλος στον πρόλογό του στην ελληνική έκδοση του βιβλίου Επανάσταση Χρώματος Πορτοκαλί που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δίαυλος, ολοκληρωμένο ποδόσφαιρο (αφού έχουμε να κάνουμε με ένα ποδοσφαιρικό μοντέλο που δημιουργήθηκε από τη συνεισφορά στοιχείων και ιδεών από πολλούς, σαν κομμάτι ενός παζλ που αποτέλεσαν στο τέλος μια ολοκληρωμένη εικόνα), δεν ανήκει αποκλειστικά στον Κρόιφ. Έχει τις ρίζες του στον Τζακ Ρέινολντς που πήρε τον Μίχελς υπό την προστασία του στον Άγιαξ, έβαλε τα θεμέλια για τις ακαδημίες, έκανε κτήμα του συλλόγου ότι η επίθεση είναι η καλύτερη μορφή άμυνας ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1910.

Έπειτα ήταν ο Βικ Μπάκιγχαμ, ο οποίος από το 1959 έλεγε ότι το ποδόσφαιρο κατοχής είναι το σημαντικό και όχι το να κλοτσάς και μετά να τρέχεις πίσω από μια μπάλα. Ο Άγγλος πίστευε πάντα ότι η ικανότητα και η ποδοσφαιρική νοημοσύνη των Ολλανδών ήταν διαφορετικές από όλων των υπολοίπων, απλά χρειαζόταν κάποιος να τους μάθει πώς να έχουν την κατοχή. Ο Μίχελς, έπειτα,  άλλαξε εντελώς τον τρόπο προπόνησης και διαχείρισης της ομάδας, εισάγοντας και τον επαγγελματισμό. Και ο Στέφαν Κόβατς απογείωσε το total football, δίνοντας περισσότερη ελευθερία στους παίκτες και αφήνοντάς τους να συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Τι ήταν ο Κρόιφ, λοιπόν, για τον οποίο ο «πατέρας» του Total football Ρίνους Μίχελς έλεγε πως τον έκανε να φαίνεται σπουδαίος; Ο Ντέβιντ Γουίνερ, στο βιβλίο του αναφέρει: «Ο απόλυτος μετρητής του χώρου στο ολλανδικό ποδόσφαιρο είναι φυσικά ο Γιόχαν Κρόιφ. Ήταν δεκαεπτά χρονών όταν πρωτόπαιξε στον Άγιαξ, αλλά ακόμα και τότε, τρέχοντας μέσα στο γήπεδο, έκανε παρατηρήσεις για τον χώρο στους συμπαίκτες του λέγοντάς τους πού να κατευθυνθούν και πού όχι. Οι συμπαίκτες του έκαναν αυτό που τους έλεγε αυτός ο μικρόσωμος, κοκαλιάρης έφηβος, γιατί είχε δίκιο. Ο Κρόιφ δεν μιλούσε αφηρημένα για τον χώρο αλλά λεπτομερειακά, για συγκεκριμένες σχέσεις ανάμεσα σε διαστήματα στον αγωνιστικό χώρο… Έμοιαζε με διευθυντή συμφωνικής ορχήστρας. Ήταν σαν να βοηθούσε ο Κρόιφ τους συμπαίκτες του να αντιληφθούν μια κατά προσέγγιση ερμηνεία του αγωνιστικού χώρου, για να συμβαδίσουν κάπως με το υπέροχο όραμά του για το πώς θα έπρεπε να διαχειρίζεται κάποιος τον χώρο».

«Ο Κρόιφ είχε αναμφισβήτητα πολύ μεγάλη επιρροή, ιδίως από τη στιγμή που ωρίμασε και άρχισε να συζητά θέματα τακτικής με τους συμπαίκτες του», έλεγε ο Μπόμπι Χάαρμς, ενώ ο ο δημοσιογράφος Χιούμπερτ Σμετς έγραψε ότι «ο Κρόιφ ήταν ο πρώτος ποδοσφαιριστής που κατάλαβε ότι ήταν καλλιτέχνης. Οι Ολλανδοί βρίσκονται στην καλύτερη κατάστασής τους όταν συνδυάζουν  το σύστημα με την ατομική δημιουργικότητα. Ο Γιόχαν Κρόιφ είναι η καλύτερη έκφραση αυτού του ισχυρισμού».Ο Ντέιβιτ Μίλερ των Times όταν είδε για πρώτη φορά τον Κρόιφ να παίζει τον χαρακτήρισε «Πυθαγόρα με ποδοσφαιρικά παπούτσια», για τον τρόπο που διαχειριζόταν τον χώρο.

Στην «πρωτεύουσα της νεανικής εξέγερσης», το Άμστερνταμ των 60s, ο Κρόιφ βρέθηκε στο επίκεντρο της ποδοσφαιρικής εξέγερσης. Η ικανότητα και η αντίληψή του ήταν εκείνες που βοήθησαν τον Μίχελς να εξελίξει τη φιλοσοφία που οδήγησε στην ολοκλήρωση, καθώς όπως σημειώνει ο Τζόναθαν Γουίλσον στο «Αντιστρέφοντας την Πυραμίδα», σε αντίθεση με την Ντιναμό του Λομπανόφσκι, το πείραμα του Άγιαξ δεν ήταν προσχεδιασμένο. Ο άνθρωπος που αντιλήφθηκε πρώτος από όλους τη σημασία του χώρου και της πάσας, έχτισε μια ολόκληρη σχολή πάνω στη φιλοσοφία του, συνδυάζοντας το σύνολο με την ατομικότητα, τις προσωπικότητες με την τέχνη, τις ιδέες των προκατόχων του με τη δική του ευφυΐα. Σε μια εποχή που οι Άγγλοι πρότασσαν τη θέληση, οι Βραζιλιάνοι την ντρίμπλα και οι Γερμανοί την δύναμη, ο Κρόιφ έκανε προτεραιότητα την αναζήτηση και την εκμετάλλευση των κενών χώρων. Στην ουσία, επανεφηύρε το ποδόσφαιρο.

Στην επιστροφή του στον Άγιαξ στα τέλη της δεκαετίας του 80′, όταν η προσέγγιση των Μίχελς/Κόβατς είχε αρχίσει να αφήνει χώρο σε πιο αμυντικογενείς τακτικές, ο Κρόιφ κατάφερε να δώσει ώθηση στη γενιά που στέφθηκε πρωταθλήτρια Ευρώπης το 1988 και αργότερα, ως προπονητής του Άγιαξ, να ενσωματώσει ιδέες από τους μέντορές του και να διαμορφώσει το σύγχρονο ολλανδικό στιλ. Ιδέες όπως το ποδόσφαιρο κατοχής, η χρησιμοποίηση τριών αμυντικών, οι δύο ακραίοι επιθετικοί, ο τερματοφύλακας που βγαίνει από την εστία και παίζει με τα πόδια, καθιερώθηκαν επί των ημερών του. Επίσης αναβάθμισε το σκάουτινγκ και τις ακαδημίες, έχοντας την εμπειρία από το χτίσιμο της Μασία στη Βαρκελώνη και καταφέρνοντας να αλλάξει μια για πάντα το DNA της Μπαρτσελόνα. Έπειτα, μέσω της τηλεόρασης και του Τύπου, κήρυττε της αρχές του, διαμορφώνοντας την κοινή γνώμη.

Πριν τα ματς με τη Ρεάλ Μαδρίτης, ο Τεν Χαγκ στάθηκε στην επιρροή του από τον Πεπ Γκουαρδιόλα, με τον οποίο συνέπεσε στη Μπάγερν ως προπονητής της δεύτερης ομάδας. Ο Πεπ, από την πλευρά του, είχε πει πως «δεν ήξερα τίποτα για το ποδόσφαιρο μέχρι που γνώρισα τον Γιόχαν Κρόιφ». Γίνεται εμφανής, εδώ, ο τρόπος με τον οποίο η φιλοσοφία του μεγάλου Ολλανδού περνά από τη μία γενιά στην άλλη. «Ο Κρόιφ έχτισε τον Καθεδρικό. Η δουλειά μας είναι να τον διατηρούμε και να τον ανακαινίζουμε», έλεγε ο Γκουαρδιόλα, θέλοντας να παρομοιάσει το σπάνιο τούτο ποδοσφαιρικό οικοδόμημα με την αέναη δουλειά που γίνεται στην εμβληματική και για τους δύο άνδρες, Sagrada Familia. Ο νυν προπονητής της Σίτι γνώρισε την εμβληματική μορφή του Total Football ως παιδάκι στη Μασία και άφησε τις ιδέες του να διαμορφώσουν ολόκληρη την ψυχοσύνθεσή του. Δεν είναι μόνο ο Πεπ. Από τον Φαν Χάαλ, με τον οποίο στη συνέχεια βρέθηκαν απέναντι μέχρι τον Ζοσέ Μουρίνιο, ο οποίος έβαλε στον πυρήνα της φιλοσοφίας του το ζήτημα των χώρων, αλλά επικεντρώθηκε στον περιορισμό και όχι την εκμετάλλευσή τους.

Από την Εθνική Ισπανίας, μέχρι τη Γερμανία και τον Νόιερ, τον τερματοφύλακα-ποδοσφαιριστή που οραματιζόταν ήδη από τα 60s ο Γιόχαν, τα επιθετικά συστήματα με τους τρεις κεντρικούς αμυντικούς που ανοίγουν και κλείνουν το πλάτος ανάλογα με τις συνθήκες, τον Λουίς Ενρίκε, τον Φαν Μπάστεν, τον Ράικαρντ, τα νέα δεδομένα στην Αγγλία. Ο Γκουαρδιόλα έλεγε με αφορμή την έκδοση της βιογραφίας του μέντορά του ότι «επηρέασε μια ολόκληρη γενιά από προπονητές». Για την ακρίβεια, επηρέασε μια ολόκληρη γενιά από ανθρώπους που κινούνται σε όλους τους χώρους του ποδοσφαίρου, από το μάνατζμεντ μέχρι τη θεωρία της τακτικής, από την έρευνα μέχρι τη συγγραφή.

Στους φετινούς ημιτελικούς του Champions League η κληρονομιά του Kρόιφ είναι ξεκάθαρη, δείχνοντας τη διορατικότητά του και παραλλάσσοντας το έργο του Άρθουρ Μίλερ: «Είναι όλοι τους παιδιά του»…

Πηγή: gazzetta.gr