Την αξιοποίηση μίας… αμύθητης περιουσίας που περιλαμβάνει χιλιάδες ακίνητα φιλοδοξεί να δρομολογήσει η κυβέρνηση μέσω νομοσχεδίου το οποίο αναμένεται να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση εντός των επομένων ημερών. Στόχος είναι να μπει τέλος στη χρόνια αδράνεια περίπου 2.000 κοινωφελών ιδρυμάτων και περισσότερων από 7.000 σχολαζουσών κληρονομιών, που παραμένουν χωρίς εκμετάλλευση εδώ και δεκαετίες. Θυμίζουμε ότι «σχολάζουσα κληρονομιά» είναι επί της ουσίας η περιουσία ενός ατόμου που έχει φύγει από τη ζωή αλλά είτε δεν έχει αφήσει κληρονόμους, είτε οι πιθανοί κληρονόμοι έχουν αποποιηθεί την κληρονομιά, είτε υπάρχει εκκρεμότητα ή αβεβαιότητα γύρω από το ποιος είναι ο δικαιούχος. Μέχρι να βρεθεί οριστικός κληρονόμος ή να περάσει η περιουσία στο Δημόσιο (που είναι ο «τελευταίος κληρονόμος» βάσει νόμου), η κληρονομιά θεωρείται «σχολάζουσα».
Η πρόταση προβλέπει τη σύσταση ενός ειδικού ιδρύματος με αποστολή την κεντρική διαχείριση και την ενεργοποίηση αυτής της περιουσίας. Μέρος της αναμένεται να κατευθυνθεί σε κοινωνικές πολιτικές με έμφαση στη στέγαση ευάλωτων οικογενειών, μία από τις πιο πιεστικές ανάγκες της εποχής. Ειδική αναφορά θα γίνεται μάλιστα στο Ζάππειο Μέγαρο, το οποίο θα αποκτήσει νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας, προκειμένου να ενισχυθεί η διαφάνεια και η ευελιξία στη διαχείρισή του. Η κυβέρνηση θέλει μέσω του σχεδίου νόμου να αποτρέψει φαινόμενα παραχώρησης των χώρων του ιστορικού κτηρίου σε ιδιαίτερα χαμηλά τιμήματα
Η πρωτοβουλία αυτή δεν έρχεται τυχαία, καθώς ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, είχε θέσει εξ αρχής ως προτεραιότητα την καλύτερη αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας πιάνοντας το νήμα από τις προσπάθειες που είχε κάνει ο προκάτοχός του υπουργός και νυν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Κωστής Χατζηδάκης.
Προϋπόθεση η καταγραφή όλων των σχετικών περιουσιακών στοιχείων
Βασική προϋπόθεση για να προχωρήσει το εγχείρημα είναι η καταγραφή όλων των σχετικών περιουσιακών στοιχείων. Δημιουργούνται λοιπόν δύο νέα ψηφιακά εργαλεία: το Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών και η Πλατφόρμα Σχολαζουσών Κληρονομιών, τα οποία θα διασυνδέονται με τα μητρώα του Δημοσίου. Όλες οι πράξεις διοίκησης και διαχείρισης θα καταχωρίζονται υποχρεωτικά εκεί, προσφέροντας πλήρη εικόνα στο υπουργείο. Ο σχεδιασμός προβλέπει ότι μέσα σε τρεις μήνες από την ψήφιση του νομοσχεδίου τα συστήματα αυτά θα βρίσκονται σε λειτουργία.
Το νομοσχέδιο θα καθιερώνει επίσης νέο καθεστώς για τα ιδρύματα που δεν λειτουργούν όπως προβλέπει ο νόμος – όσα δηλαδή δεν αναρτούν οικονομικά στοιχεία για τρία χρόνια ή αφήνουν την περιουσία τους ανεκμετάλλευτη. Σε αυτές τις περιπτώσεις το ειδικό ίδρυμα θα αναλαμβάνει προσωρινά τη διοίκηση, ενώ θα εφαρμόζεται και μηχανισμός εξυγίανσης για όσα δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους. Μέσα από το ψηφιακό μητρώο το υπουργείο θα παρακολουθεί πλέον στενά κάθε κίνηση, από τις αποφάσεις διοίκησης μέχρι τις πράξεις αξιοποίησης.
Η διαδικασία ίδρυσης νέων κοινωφελών φορέων θα γίνεται πλέον με κοινή υπουργική απόφαση και όχι με Προεδρικό Διάταγμα, ώστε να περιοριστεί η γραφειοκρατία. Παράλληλα, θεσπίζεται Πρότυπος Κανονισμός λειτουργίας, ενώ οι διοικήσεις θα υπόκεινται σε τακτικούς και έκτακτους ελέγχους. Όλες οι αποφάσεις τους θα δημοσιεύονται στο μητρώο, ενισχύοντας την υποχρέωση διαφάνειας. Σημαντική καινοτομία είναι παράλληλα η δυνατότητα παραχώρησης ακινήτων για την εφαρμογή στεγαστικών πολιτικών ή άλλων κοινωνικών δράσεων του κράτους. Αυτό ανοίγει τον δρόμο ώστε αναξιοποίητα κτίρια και γαίες να μετατραπούν σε εργαλεία κοινωνικής συνοχής.
Για τις σχολάζουσες κληρονομιές, δηλαδή τις περιουσίες χωρίς νόμιμους κληρονόμους, το ειδικό ίδρυμα θα λειτουργεί ως «κηδεμόνας» και «εκκαθαριστής» μέχρι να περιέλθουν στο Δημόσιο. Οι διαδικασίες θα απλοποιηθούν σημαντικά, με άμεσες αποφάσεις ύστερα από εισήγηση τριμελούς οργάνου, ώστε να αποφευχθούν οι καθυστερήσεις που προκαλούν οι σημερινές γραφειοκρατικές εμπλοκές. Η δε νέα δομή θα έχει τη μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου που θα υπάγεται στη γενική κυβέρνηση. Ο πρόεδρός της θα εγκρίνεται από τη Βουλή, ενώ τα υπόλοιπα μέλη της διοίκησης θα ορίζονται από τον υπουργό Εθνικής Οικονομίας, με πενταετή θητεία.
Από την άλλη τέλος, το σχέδιο νόμου θα καταργεί τον φόρο εισοδήματος για κοινωφελή ιδρύματα και αυτοτελείς περιουσίες που είναι εγγεγραμμένες στο νέο μητρώο, ενώ θα απαλλάσσονται επίσης από τον φόρο δωρεάς και τον φόρο κληρονομιάς. Με αυτόν τον τρόπο, το οικονομικό πλαίσιο γίνεται πιο ελκυστικό για τη λειτουργία και ανάπτυξη κοινωφελών δράσεων.
