Η Ελλάδα εισέρχεται σε μια νέα εποχή θαλάσσιας προστασίας με τη θεσμοθέτηση των δύο μεγαλύτερων εθνικών θαλάσσιων πάρκων της Μεσογείου: το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες και το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου, όπως ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Τα πάρκα αυτά περικλείουν μοναδικά οικοσυστήματα και καλύπτουν συνολικά 27.500km², με στόχο την προστασία του 36,2% των χωρικών υδάτων της χώρας.
Τα πάρκα περιλαμβάνουν δεκάδες περιοχές του δικτύου Natura 2000 και IBA ενώ χαρακτηρίζονται από γεωγραφική, γεωλογική, και οικολογική μοναδικότητα.
Το θαλάσσιο πάρκο του Ιονίου
Με έκταση σχεδόν 18.000 km², το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου διασυνδέει δεκάδες προστατευόμενες περιοχές από τη Λευκάδα, την Ιθάκη και την Κεφαλονιά έως τα Κύθηρα και τη Σαπιέντζα. Συμπεριλαμβάνει τον πυρήνα της ελληνικής Τάφρου, μια περιοχή παγκόσμιας σημασίας για τη θαλάσσια πανίδα, καθώς φιλοξενεί:
- το 57% της κατανομής του φυσητήρα,
- το 53% του ζιφιού,
- το 67% του ζωνοδέλφινου,
- το 26% της μεσογειακής φώκιας,
- 81 παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta.
Από τις Στροφάδες, όπου φωλιάζει το 59% του εθνικού πληθυσμού του θαλασσοπουλιού Αρτέμης, μέχρι τις βαθιές κοραλλιογενείς βιοκοινωνίες του Ιονίου, το πάρκο συγκεντρώνει μοναδικούς βιοτόπους, μεταξύ αυτών λιβάδια ποσειδωνίας, υφάλους και θαλάσσιους σχηματισμούς σπάνιας οικολογικής αξίας.
Το πάρκο Νοτίου Αιγαίου στις Νότιες Κυκλάδες
Το δεύτερο πάρκο, έκτασης περίπου 9.500 km², καταλαμβάνει θαλάσσιες και χερσαίες περιοχές από τη Φολέγανδρο, την Ανάφη και τη Σαντορίνη, έως τις Μικρές Κυκλάδες, τη Σύρνα και την Κίναρο. Ενοποιεί 73 νησιωτικά συμπλέγματα, με 68 περιοχές ενταγμένες ήδη στο δίκτυο Natura 2000 και 5 περιοχές στο δίκτυο IBA.
Πρόκειται για έναν από τους πιο σημαντικούς βιότοπους θαλάσσιων και ενδημικών ειδών στην Ευρώπη:
- Φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συγκέντρωση μεσογειακής φώκιας σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο (150 άτομα – 37,5% του πληθυσμού),
- το 14,25% του παγκόσμιου πληθυσμού του Μαυροπετρίτη,
- βιοτόπους για 5% του παγκόσμιου πληθυσμού του Μύχου και το 36% του Αιγαιόγλαρου,
- λιβάδια ποσειδωνίας που συμβάλλουν στην απορρόφηση άνθρακα και την προστασία των ακτών από διάβρωση.
Η μοναδική γεωλογία της περιοχής –νησιά-απομεινάρια χαμένων γαιών ή προϊόντα ηφαιστειακής δράσης– έχει δημιουργήσει «φυσικά εργαστήρια εξέλιξης», με πλούσια χλωρίδα και πανίδα, πολλά από τα οποία είναι στενοενδημικά και προστατευόμενα.
Τι προβλέπει η θεσμοθέτηση
Και στα δύο πάρκα απαγορεύεται πλήρως η χρήση μηχανότρατας ή βιντζότρατας. Ενθαρρύνονται, ωστόσο, δραστηριότητες που σέβονται το περιβάλλον, όπως η παράκτια αλιεία, η μελισσοκομία και η κτηνοτροφία, ενώ προβλέπεται ενιαία διαχείριση από τον ΟΦΥΠΕΚΑ με νέα στελέχωση, συστήματα παρακολούθησης (δορυφορικά δεδομένα, ραντάρ, drones), αυστηρούς ελέγχους και επιστημονική τεκμηρίωση κάθε δράσης.
Το σύστημα ζωνοποίησης, βασισμένο στη μέθοδο του Συστηματικού Σχεδιασμού Διατήρησης (Systematic Conservation Planning), διαχωρίζει τις χρήσεις και δραστηριότητες ώστε να μεγιστοποιηθεί η προστασία χωρίς να αποκλείεται η βιώσιμη ανθρώπινη παρουσία.
Χάρτες των δύο θαλάσσιων πάρκων
Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου περιλαμβάνονται περιοχές όπως:
- Στροφάδες
- Κυπαρισσιακός Κόλπος
- Ελαφόνησος
- Κύθηρα και Αντικύθηρα
- Ζάκυνθος, Κεφαλονιά, Ιθάκη
- Θάλασσες από τον Κορινθιακό έως τα ανοιχτά της Πύλου
Στο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου εντάσσονται νησιά και θαλάσσιες περιοχές γύρω από:
- Σαντορίνη, Ανάφη, Φολέγανδρο
- Χριστιάνα, Σύρνα, Κίναρο
- Μικρές Κυκλάδες (Κουφονήσια, Κέρος, Σχοινούσα κ.ά.)
- Πολύαιγο, Αντίμηλο, Φαλκονέρα
- Κολούμπο και υποθαλάσσια ηφαιστειακά πεδία
(Οι επίσημοι χάρτες έχουν συμπεριληφθεί στις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες που είναι σε διαβούλευση και μπορείτε να δείτε αναλυτικά μέσω της πλατφόρμας του ΥΠΕΝ.)
Πώς θα ωφεληθούν η φύση και οι τοπικές κοινωνίες
Η θεσμοθέτηση των δύο πάρκων δεν αποτελεί μόνο περιβαλλοντικό ορόσημο, αλλά και μοχλό ανάπτυξης:
- ενίσχυση της βιώσιμης αλιείας μέσω ανάκαμψης των ιχθυαποθεμάτων,
- ανάπτυξη οικοτουρισμού με νέες θέσεις εργασίας,
- πρόσβαση σε ευρωπαϊκά και διεθνή ερευνητικά και χρηματοδοτικά προγράμματα,
- διεθνής αναγνώριση περιοχών ως φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
Όπως αναφέρεται στο επίσημο ενημερωτικό του ΥΠΕΝ, «τα ενιαία θαλάσσια πάρκα αποτελούν μια σύγχρονη, ολιστική στρατηγική προστασίας της θάλασσας και των παράκτιων ζωνών, διασφαλίζοντας την οικολογική συνοχή και ενισχύοντας τη βιωσιμότητα των θαλάσσιων πόρων και των τοπικών κοινωνιών».
H σημασία των δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων σε διεθνές επίπεδο
Η Ελλάδα, με τα δύο νέα πάρκα, κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την ανακήρυξή της σε ηγέτιδα δύναμη της Μεσογείου στον τομέα της θαλάσσιας προστασίας.
Σε ό,τι αφορά την αξία του για την προστατευόμενη ορνιθοπανίδα, αρκεί να αναφερθεί ότι στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες αναπαράγεται το ένα στα δέκα θαλασσοπούλια και Μαυροπετρίτες της χώρας μας.
Ειδικότερα, το πάρκο έχει παγκόσμια σημασία για ορισμένα είδη ορνιθοπανίδας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, πέραν της αξίας του για τα ενδημικά είδη, υποστηρίζει περίπου το 14,25% του παγκόσμιου πληθυσμού του Μαυροπετρίτη και το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού του Μύχου.
Σε εθνικό επίπεδο, το ΕΘΠΝΑ1 – Νότιες Κυκλάδες φιλοξενεί τους βιοτόπους αναπαραγωγής για:
Ως προς το θαλάσσιο τμήμα του Πάρκου Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες, στην περιοχή ζουν, τρέφονται και κυρίως αναπαράγονται 150 Μεσογειακές φώκιες – αριθμός που αντιστοιχεί στο 37,5% του εθνικού πληθυσμού του είδους. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη συγκέντρωση που έχει καταγραφεί σε Θαλάσσιο Πάρκο τόσο στην Ελλάδα όσο και παγκοσμίως.
Επιπλέον, το πάρκο φιλοξενεί σημαντικούς θαλάσσιους βιοτόπους, οι οποίοι καλύπτουν:
- έως το 5% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής (ως προς τον χώρο) του Ζιφιού και του Φυσητήρα
- έως το 9,3% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής του Ζωνοδέλφινου
- το 5,4% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής της Μεσογειακής Φώκιας
- το 5% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής για το Ρινοδέλφινο, το Κοινό Δελφίνι και τη θαλάσσια Χελώνα Καρέτα
Επίσης περιλαμβάνει νησιά, στα οποία απαντώνται πολλά ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας
που περιλαμβάνονται σε εθνικές και διεθνείς λίστες προστασίας, με σημαντικότερα 13 ενδημικά
είδη φυτών, 10 είδη ενδημικών και στενοενδημικών ασπόνδυλων και 6 taxa ενδημικών ερπετών.
Αντίστοιχα, στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου περιλαμβάνονται:
* το 57% του πυρήνα κατανομής του φυσητήρα εντός των χωρικών υδάτων,
* το 53% του πυρήνα κατανομής του ζιφιού,
* το 67% του πυρήνα κατανομής του ζωνοδέλφινου,
* το 14% του πυρήνα κατανομής ρινοδέλφινου,
* άλλα σημαντικά είδη δελφινιών όπως το σταχτοδέλφινο και το κοινό δελφίνι,
Τα ανωτέρω είδη θαλάσσιων θηλαστικών περιλαμβάνονται στη Σημαντική Περιοχή Θαλάσσιων
Θηλαστικών της Ελληνικής Τάφρου, στην Οικολογικά και Βιολογικά Σημαντική Περιοχή της
Ελληνικής Τάφρου (Hellenic Trench EBSA), στην «Περιοχή Ειδικής Σημασίας Νοτιοδυτικής Κρήτης
και Ελληνικής Τάφρου» της Διεθνούς Συμφωνίας ACCOBAMS.
Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου περιλαμβάνονται επίσης:
* το 26% του πυρήνα κατανομής της μεσογειακής φώκιας
* 81 παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, καθώς και κρίσιμες
περιοχές ανάπτυξης, τροφοληψίας και διαχείμασης τόσο για το είδος Caretta caretta όσο
και για το είδος Chelonia mydas.
Το 35% των παραλιών ωοτοκίας του είδους Caretta caretta στη Μεσόγειο βρίσκεται στην Ελλάδα,
με τις περιοχές αυτές να συνεισφέρουν σε πάνω από το 50% του συνολικού αναπαραγωγικού
αποτελέσματος του είδους στην περιοχή. 32 από τις 81 παραλίες ωοτοκίας θαλάσσιων χελωνών
δεν περιλαμβάνονται ακόμη σε θεσμοθετημένες Προστατευόμενες Περιοχές. Στο θαλάσσιο πάρκο
περιλαμβάνεται το 80% των περιοχών τροφοληψίας στο Ιόνιο.
Επιπρόσθετα, η περιοχή διαθέτει εξαιρετικής σημασίας οικοτόπους, όπως τα λιβάδια Ποσειδωνίας
και υφάλους με μακροφυτικές βιοκοινωνίες μεγάλων φαιοφυκών στα ρηχά και κοραλλιγενείς
βιοκοινωνίες στα βαθύτερα που υποστηρίζουν πλούσια βιοποικιλότητα. Οι ύφαλοι και τα βαθύβια
κοράλλια σε βαθιά νερά αποτελούν επίσης σημαντικούς βιογενείς οικοτόπους, υποστηρίζοντας
μοναδικά οικοσυστήματα που κινδυνεύουν από καταστροφικές δραστηριότητες, όπως η αλιεία με
συρόμενα εργαλεία.
Σε ότι αφορά την ορνιθοπανίδα στην περιοχή περιλαμβάνονται σημαντικά θαλασσοπούλια (π.χ.
Calonectris diomedea -Αρτέμης, Θαλασσοκόρακας, Μύχος) αλλά και μεταναστευτικά είδη, με
κυριότερο τον μαυροπετρίτη, που έχει στο πάρκο τη μοναδική του παρουσία στο Ιόνιο. Οι
Στροφάδες φιλοξενούν τη μεγαλύτερη αποικία του θαλασσοπουλιού Αρτέμης στην Ελλάδα, με
πάνω από 5.500 ζευγάρια (52-59% του εθνικού πληθυσμού), και έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις
τρεις σημαντικότερες αποικίες του είδους σε ευρωπαϊκό επίπεδο με βάση τα πληθυσμιακά
δεδομένα (αποικίες >1000 ζευγάρια).
Πώς συμβάλλουν τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα στην τοπική οικονομία
- Διαφοροποίηση και ενίσχυση του τουριστικού προϊόντος μέσω του οικοτουρισμού.
Τα θαλάσσια πάρκα προσελκύουν επισκέπτες που ενδιαφέρονται για τη φύση και τη
θαλάσσια ζωή, όπως δύτες, περιηγητές και φυσιολάτρες. Αυτό οδηγεί σε αύξηση της
επισκεψιμότητας της περιοχής, δημιουργεί θέσεις εργασίας (π.χ. ξεναγοί, οδηγοί σκαφών)
και ενισχύει τις τοπικές επιχειρήσεις - Αλιεία με μακροπρόθεσμα οφέλη. Η προστασία ειδών και οικοσυστημάτων μέσα στα
θαλάσσια πάρκα, επιτρέπει την αναπαραγωγή ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών
και έτσι ενισχύει τα ιχθυαποθέματα και εκτός του πάρκου, υποστηρίζοντας τη βιώσιμη
αλιεία και την εισοδηματική ασφάλεια των ντόπιων ψαράδων. - Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας για επιστημονικό προσωπικό (π.χ. βιολόγοι,
ωκεανογράφοι) αλλά και επόπτες, τεχνικό και εκπαιδευτικό προσωπικό για προγράμματα
περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης. - Προώθηση τοπικών προϊόντων. Τα θαλάσσια πάρκα δίνουν ταυτότητα στον χώρο και
μεγαλύτερη αναγνωρισιμότητα και έτσι ενισχύεται η αγορά τοπικών προϊόντων.
