Τρέχετε στο ντουλάπι όταν νιώθετε στενοχωρημένοι ή αναστατωμένοι; Δεν είστε οι μόνοι. Είναι συνηθισμένο να στρεφόμαστε στο φαγητό για «παρηγοριά», ειδικά όταν προσπαθούμε να διαχειριστούμε έντονα ή δύσκολα συναισθήματα.
Η κατανάλωση φαγητού ως ψυχολογική αντίδραση ονομάζεται συναισθηματική υπερφαγία. Σχεδόν όλοι το έχουμε κάνει κάποια στιγμή. Το φαγητό ενεργοποιεί το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου, γι’ αυτό και μας κάνει να νιώθουμε καλύτερα. Όμως, όταν αυτή η συμπεριφορά γίνεται συνήθεια και δεν υπάρχουν άλλοι τρόποι αντιμετώπισης, εξελίσσεται σε πρόβλημα.
Το φαγητό δεν λύνει την πραγματική αιτία της στενοχώριας, του άγχους, της μοναξιάς ή της κούρασης. Αντίθετα, συχνά οδηγεί σε περισσότερα προβλήματα, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.
Γιατί συμβαίνει η συναισθηματική υπερφαγία;
Σύμφωνα με ειδικούς στο Health Line, σχεδόν οτιδήποτε μπορεί να την πυροδοτήσει. Ειδικά όσοι ακολουθούν αυστηρές δίαιτες ή έχουν ιστορικό συνεχών περιορισμών στο φαγητό είναι πιο ευάλωτοι.
Συχνές εξωτερικές αιτίες είναι:
- εργασιακό στρες
- οικονομικές ανησυχίες
- προβλήματα υγείας
- δυσκολίες στις σχέσεις
Εσωτερικοί παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν:
- μειωμένη ικανότητα αναγνώρισης συναισθημάτων
- αδυναμία διαχείρισης συναισθημάτων
- συνήθειες που δημιουργήθηκαν με τον χρόνο
- αντίστροφη απόκριση του «άξονα στρες»* (χαμηλή παραγωγή κορτιζόλης)
* Ο άξονας στρες είναι ο άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA), ένα σύστημα στον οργανισμό που ρυθμίζει την απόκριση στο στρες. Αυτός ο άξονας εμπλέκεται στην παραγωγή και απελευθέρωση ορμονών που βοηθούν το σώμα να ανταποκριθεί σε στρεσογόνες καταστάσεις.
Είναι η συναισθηματική υπερφαγία διατροφική διαταραχή;
Από μόνη της, η συναισθηματική υπερφαγία δεν είναι διατροφική διαταραχή, αλλά μπορεί να αποτελεί ένδειξη δυσλειτουργικών διατροφικών συνηθειών, όπως:
- υπερβολική αυστηρότητα στις επιλογές τροφών
- συχνή κατηγοριοποίηση τροφών σε «καλές» και «κακές»
- υπερβολική ενασχόληση με τη δίαιτα
- έντονη ενοχή μετά την κατανάλωση «ανθυγιεινών» τροφών
Δεν χρειάζεται διάγνωση για να ζητήσει κάποιος βοήθεια. Αρκεί να νιώθει ότι η σχέση του με το φαγητό δεν τον εξυπηρετεί.
Γιατί το φαγητό γίνεται μέσο αντιμετώπισης;
Η κατανάλωση φαγητού προσφέρει προσωρινή ευχαρίστηση μέσω της ντοπαμίνης. Είναι άμεσα διαθέσιμο και κοινωνικά αποδεκτό, ενώ συνδέεται με στιγμές χαράς, θαλπωρής και φροντίδας. Με τον χρόνο, η κατανάλωση φαγητού σε καταστάσεις στρες μπορεί να γίνει μια αυτόματη αντίδραση.
Ποια είναι τα σημάδια της συναισθηματικής υπερφαγίας
- αίσθηση απώλειας ελέγχου για ορισμένες τροφές
- έντονη επιθυμία για φαγητό χωρίς πείνα
- αίσθηση ότι το φαγητό λειτουργεί ως παρηγοριά ή ανταμοιβή
Τρόποι για να σταματήσετε
Κρατήστε ημερολόγιο συναισθημάτων
Σημειώστε τι συνέβαινε, πώς νιώθατε, και τι κάνατε πριν φάτε. Μην κρίνετε τον εαυτό σας, απλώς παρατηρήστε.
Βρείτε εναλλακτικούς τρόπους αντιμετώπισης
Αν το φαγητό εμφανίζεται πάντα ως λύση στο στρες, ασχοληθείτε με τη ρίζα του προβλήματος. Για την ανία, δοκιμάστε νέες δραστηριότητες.
Γυμναστείτε
Η άσκηση μειώνει τις ορμόνες του στρες και ανεβάζει τη διάθεση, ακόμα κι αν είναι απλώς ένας πεντάλεπτος περίπατος.
Εξασκήστε τη mindfulness
Η ενσυνειδητότητα βοηθά στο να δίνετε σημασία στο παρόν και να τρώτε πιο συνειδητά, εστιάζοντας στις αισθήσεις και στις πραγματικές ανάγκες της στιγμής. Αποφύγετε τους περισπασμούς την ώρα του φαγητού. Τρώτε χωρίς τηλεόραση ή δουλειά, ώστε να απολαμβάνετε το φαγητό και να αναγνωρίζετε το αίσθημα κορεσμού.
Προγραμματίστε τα γεύματά σας
Αν πεινάτε σωματικά, αυξάνονται οι πιθανότητες για συναισθημακό φαγητό αργότερα. Φροντίστε να τρώτε τακτικά και με ποικιλία. Η τακτικότητα μειώνει τις κρίσεις πείνας και διευκολύνει τον έλεγχο.
Ακούστε την πείνα σας – Ζητήστε υποστήριξη
Μάθετε να ξεχωρίζετε τη σωματική από τη συναισθηματική πείνα. Αν αδυνατείτε να ελέγξετε τη συναισθηματική υπερφαγία, επικοινωνήστε με φίλους, οικογένεια ή ζητήστε τη βοήθεια ενός επαγγελματία.
Το φαγητό μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση, αλλά η ουσιαστική διαχείριση των συναισθημάτων απαιτεί άλλες στρατηγικές. Εάν η σχέση σας με το φαγητό σας προκαλεί δυσφορία, εάν νιώθετε πως χάνετε τον ελέγχο, μιλήστε με ειδικούς που μπορούν να σας καθοδηγήσουν προς μια πιο ισορροπημένη και υγιή προσέγγιση.
