Οι 5 μεγαλύτεροι μύθοι για την υγεία των γυναικών που πρέπει να τερματιστούν

Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, ο Σερ Γουίλιαμ Όσλερ, ο οποίος θεωρείται ευρέως ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής, πραγματοποίησε μία από τις πιο επιδραστικές (αλλά και αμφιλεγόμενες) διαλέξεις της καριέρας του. Μπροστά σε ένα ακροατήριο νέων γιατρών, περιέγραψε περιπτώσεις σοβαρού καρδιακού πόνου. Ενώ στους άνδρες αυτές οι κρίσεις ταυτίζονταν με στηθάγχη, στις γυναίκες, σύμφωνα με τον Σερ Όσλερ, τα συμπτώματα αυτά ερμηνεύονταν ως… ψευδο-στηθάγχη, ένα ψυχολογικό δηλαδή φαινόμενο.

Παρέθεσε, μάλιστα, παραδείγματα που χαρακτηρίζονταν από υποτίμηση:

«Η δεσποινίς C, ηλικίας είκοσι δύο ετών… είναι προφανώς ένα κορίτσι με έντονη ένταση και νευρικότητα». «Η δεσποινίς A, ηλικίας είκοσι δύο ετών, ανήκει σε μια νευρική οικογένεια και δεν ήταν ποτέ πολύ δυνατή».

Με χαρακτηριστική αυτοπεποίθηση, διαβεβαίωσε το ακροατήριο: «Αυτές οι ασθενείς δεν πεθαίνουν».

Το αποτύπωμα της ιστορικής προκατάληψης

Περισσότερο από έναν αιώνα μετά, η επίδραση αυτής της διάλεξης εξακολουθεί να γίνεται αισθητή. Το 2025, οι γυναίκες που παρουσιάζουν πόνο στο στήθος εξακολουθούν να διαγιγνώσκονται λανθασμένα με άγχος, σύμφωνα με πρόσφατη διεθνή έκθεση ομάδας ιατρικών ειδικών. Αποτέλεσμα; Η στέρηση κρίσιμων, σωτήριων παρεμβάσεων. Παράλληλα, οι καρδιαγγειακές παθήσεις παραμένουν η νούμερο ένα αιτία θανάτου στις γυναίκες παγκοσμίως.

Η λανθασμένη παραδοχή ότι τα γυναικεία συμπτώματα είναι λιγότερο αξιόπιστα ή ότι εκφράζουν ψυχογενή αίτια, έχει διαποτίσει την ιατρική πρακτική για δεκαετίες. Η αδυναμία κατανόησης των θεμελιωδών βιολογικών διαφορών μεταξύ των φύλων έχει αποδειχθεί μοιραία.

Οι γυναίκες επεξεργάζονται τον πόνο διαφορετικά, διαθέτουν πιο ενεργή ανοσολογική απόκριση, ανταποκρίνονται αποτελεσματικότερα σε εμβόλια, αλλά είναι και πιο ευάλωτες σε αυτοάνοσα νοσήματα. Ενδεικτικά, το 80% των πασχόντων από αυτοάνοσα νοσήματα είναι γυναίκες.

Ας δούμε αναλυτικά τους πέντε πιο διαδεδομένους μύθους που συνεχίζουν να υπονομεύουν την υγεία των γυναικών και τι πρέπει να αλλάξει.

Το τυφλό σημείο της έρευνας

Η επιστημονική γνώση γύρω από την ανθρώπινη φυσιολογία βασίστηκε κυρίως σε έρευνες που έγιναν σε άνδρες. Οι γυναίκες συχνά αποκλείονταν από τις κλινικές δοκιμές, κυρίως με την αιτιολογία της «προστασίας του δυναμικού τεκνοποίησης», όπως τόνιζε χαρακτηριστικά έκθεση του FDA το 1977.

Αυτός ο αποκλεισμός είχε σοβαρές συνέπειες: ασθένειες που πλήττουν κυρίως γυναίκες (όπως η ενδομητρίωση και η ανορεξία) λαμβάνουν σημαντικά λιγότερη χρηματοδότηση συγκριτικά με παθήσεις που επηρεάζουν κυρίως άνδρες, όπως η ηπατίτιδα και το AIDS.

Μια μελέτη του 2021 έδειξε πως στο 75% των ασθενειών με σαφή διαφορά επίπτωσης μεταξύ των φύλων, η χρηματοδότηση στις ΗΠΑ κατευθύνεται προς τις ανδρικές παθήσεις.

Επιπλέον, ακόμα και όταν οι γυναίκες περιλαμβάνονται στις μελέτες, τα αποτελέσματα σπάνια αναλύονται κατά φύλο. Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο στις μελέτες για εγκεφαλικά επεισόδια και καρδιοπάθειες, και ακόμη περισσότερο στις γυναίκες από μειονοτικές ομάδες.

Ακόμη και τα πειραματόζωα στις προκλινικές μελέτες είναι κυρίως αρσενικά. Οι ερευνητές θεωρούν (λανθασμένα) πως τα θηλυκά ποντίκια είναι πιο μεταβλητά λόγω του έμμηνου κύκλου τους, ενώ υπάρχει επίσης η αντίληψη πως η χρήση και των δύο φύλων αυξάνει το κόστος της έρευνας. Και όμως, αυτές οι υποθέσεις έχουν διαψευσθεί από τη σύγχρονη επιστήμη.

Μία δόση δεν ταιριάζει σε όλους

Η φαρμακευτική αγωγή σχεδιάζεται συχνά με βάση ανδρικά φυσιολογικά πρότυπα. Ωστόσο, το γυναικείο σώμα έχει διαφορετική φαρμακοκινητική και φαρμακοδυναμική.

Οι γυναίκες παρουσιάζουν:

• Βραδύτερη γαστρική κένωση, που επηρεάζει την απορρόφηση φαρμάκων.
• Μεγαλύτερο ποσοστό λίπους, διαφορετική κατανομή όγκου πλάσματος και διαφορετικό ρυθμό μεταβολισμού φαρμάκων.

Μια μελέτη που εξέτασε δεκάδες φάρμακα έδειξε πως η χορήγηση «τυπικών» δόσεων στις γυναίκες είχε ως αποτέλεσμα:

• Υψηλότερες συγκεντρώσεις φαρμάκου στο αίμα.
• Μεγαλύτερους χρόνους αποβολής.
• Διπλάσιες πιθανότητες παρενεργειών.

Η διαφορά είναι ουσιαστική: σε γυναίκες με καρδιακή ανεπάρκεια, η μείωση της δόσης στο 50% των συνιστώμενων επιπέδων βελτίωσε τα ποσοστά επιβίωσης και μείωσε τις νοσηλείες, σύμφωνα με δημοσίευση στο περιοδικό The Lancet. Αντίθετα, οι άνδρες ευνοήθηκαν από την πλήρη δόση.

Το δίλημμα της διάγνωσης

Ποια είναι η αξία της σωστής θεραπείας, όταν η διάγνωση είναι εσφαλμένη; Πολλές διαγνωστικές μέθοδοι είναι προσανατολισμένες στα ανδρικά πρότυπα.

Για παράδειγμα:

• Στην αξιολόγηση πιθανής καρδιακής προσβολής, οι γυναίκες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες να έχουν φυσιολογική στεφανιογραφία, παρότι άλλες εξετάσεις δείχνουν μειωμένη αιματική ροή στην καρδιά.
• Συχνά, οι γυναικείες καρδιοπάθειες προκαλούνται από σπασμούς ή ρήξεις αρτηριών, που δεν ανιχνεύονται με τις συνήθεις μεθόδους.

Τα υπάρχοντα μοντέλα εκτίμησης κινδύνου παραλείπουν σημαντικούς παράγοντες, όπως:

• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών
• Προεκλαμψία
• Πρόωρη εμμηνόπαυση
• Ιστορικό πρόωρου τοκετού

Παρόμοια προκατάληψη παρατηρείται σε διαγνώσεις όπως:

• Καρκίνος του νεφρού: οι γυναίκες χρειάζονται περισσότερες επισκέψεις πριν παραπεμφθούν.
• Όγκοι εγκεφάλου: καθυστέρηση διάγνωσης στις γυναίκες.
• Πολλαπλή σκλήρυνση και εγκεφαλικό: συχνές λανθασμένες διαγνώσεις.

Πίσω από όλα αυτά κρύβεται ένα μοτίβο: ιατρική προκατάληψη. Πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι γυναικείες αναφορές πόνου υποεκτιμώνται, ακόμα και όταν έχουν την ίδια ένταση με των ανδρών.

Μια έρευνα του 2024, βασισμένη σε 22.000 εξιτήρια νοσηλείας, αποκάλυψε ότι οι γυναίκες ήταν λιγότερο πιθανό να λάβουν παυσίπονα, ανεξαρτήτως του φύλου του γιατρού.

Το στίγμα του «άτυπου» πόνου

Η ιδέα ότι οι γυναίκες έχουν «άτυπα» συμπτώματα καρδιακής προσβολής είναι παραπλανητική. Σύμφωνα με τη Βρετανική Εθνική Υπηρεσία Υγείας (NHS), τα πιο συχνά συμπτώματα είναι παρόμοια και στα δύο φύλα:

• Πόνος ή πίεση στο στήθος
• Πόνος που αντανακλά στον αριστερό (ή και στους δύο) βραχίονες
• Δύσπνοια, ναυτία, έντονη κόπωση, άγχος, ζάλη, εφίδρωση
• Πόνος σε πλάτη, αυχένα, σαγόνι ή άνω κοιλιακή χώρα

Οι γυναίκες συχνά καθυστερούν να αναζητήσουν φροντίδα, επηρεασμένες από εσωτερικευμένες κοινωνικές πεποιθήσεις ότι δεν διατρέχουν υψηλό κίνδυνο ή ότι υπερβάλλουν.

Η ανάγκη για φύλο-ειδική ιατρική

Η κλινική αμέλεια δεν οφείλεται μόνο σε άγνοια, αλλά σε συστημικές προκαταλήψεις. Από τη σχεδίαση των φαρμάκων μέχρι τη διάγνωση και τη θεραπεία, η ανδρική βιολογία λειτουργεί ως πρότυπο, ενώ η γυναικεία αντιμετωπίζεται ως εξαίρεση ή απόκλιση.

Οι ερευνητές και οι κλινικοί γιατροί καλούνται να ενσωματώσουν φύλο-ευαίσθητες προσεγγίσεις στην επιστημονική μεθοδολογία, ώστε να καλυφθεί το υγειονομικό χάσμα που διαιωνίζεται επί δεκαετίες.

Ο «μύθος της ψευδο-στηθάγχης» ίσως δεν σκοτώνει με την ίδια ευθύτητα όπως ένα έμφραγμα, αλλά τα αποτελέσματά του είναι εξίσου φονικά. Η ανάγκη για μια δικαιότερη, πιο ενσυνείδητη και επιστημονικά ακριβή ιατρική είναι επιτακτική. Το πρώτο βήμα για την εξάλειψη των ανισοτήτων στην υγεία των φύλων είναι να αναγνωρίσουμε τους μύθους και να τους τερματίσουμε.

*Εάν παρουσιάσετε οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια. Η έγκαιρη δράση σώζει ζωές ανεξαρτήτως φύλου.