Η απότομη επιβράδυνση των επενδύσεων μετά τη λήξη του Ταμείου Ανάκαμψης, το αρνητικό εξωτερικό ισοζύγιο, ο υψηλός πληθωρισμός και το δυσμενές δημογραφικό συνθέτουν το βασικό πλέγμα προκλήσεων που ήδη αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία και αναμένεται να ενταθούν εάν δεν υπάρξουν άμεσες και στοχευμένες παρεμβάσεις.
Τις προειδοποιήσεις αυτές καταγράφει η έκθεση του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, η οποία κρούει «καμπανάκια» για μια οικονομία που διανύει περίοδο δημοσιονομικής ευμάρειας και αυξημένων επενδύσεων με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο, παρά τη βελτίωση επιμέρους συνιστωσών, εξακολουθεί να εμφανίζει σημαντικό έλλειμμα. Το γεγονός αυτό αντανακλά τη διαρθρωτική εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από εισαγόμενα αγαθά και καύσιμα και καθιστά την αναπτυξιακή πορεία εξαιρετικά ευάλωτη σε μεταβολές των διεθνών τιμών ενέργειας και στις διακυμάνσεις του παγκόσμιου εμπορίου. Υπό αυτές τις συνθήκες, η διατήρηση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης καθίσταται αβέβαιη, ιδίως σε ένα διεθνές περιβάλλον αυξημένης γεωπολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας.
Η επόμενη ημέρα μετά το Ταμείο Ανάκαμψης
Κομβικής σημασίας είναι και το ζήτημα της επόμενης ημέρας μετά το Ταμείο Ανάκαμψης. Σύμφωνα με το ΓΠΚΒ, ο βασικός μοχλός ανάπτυξης θα πρέπει να είναι οι ιδιωτικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας, οι οποίες όμως προσκρούουν σε μια σειρά από επίμονα εμπόδια όπως το κόστος ενέργειας και η έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού υψηλών προσόντων. Όπως τονίζεται, η αύξηση των επενδύσεων δεν μπορεί να προκύψει αυτόματα με τη λήξη των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αλλά προϋποθέτει συντονισμένες πολιτικές για την άρση αυτών των εμποδίων.
Πληθωρισμός
Στο μέτωπο των τιμών, ο πληθωρισμός εμφανίζει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα από ό,τι αναμενόταν. Από τα μέσα του 2024, παρά την ισχυρή τάση επιστροφής προς τον στόχο του 2%, παραμένει σε επίπεδα που επιβαρύνουν την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών. Καθοριστικό ρόλο παίζει η μεγάλη στάθμιση των υπηρεσιών, οι τιμές των οποίων αυξάνονται με ρυθμούς σαφώς υψηλότερους του γενικού δείκτη, λειτουργώντας ως μηχανισμός διατήρησης του πυρήνα του πληθωρισμού σε αυξημένα επίπεδα και επιβραδύνοντας την αποκλιμάκωση του συνολικού δείκτη.
Η έκθεση εστιάζει επίσης στις αδυναμίες του φορολογικού συστήματος. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή μελέτη «Mind the Gap», η Ελλάδα δεν διαθέτει ακόμη θεσμοθετημένο μηχανισμό αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας των φορολογικών απαλλαγών, οι οποίες αντιστοιχούν σε περίπου ένα τρίτο των συνολικών φορολογικών εισπράξεων. Παράλληλα, υπογραμμίζεται η ανάγκη επιτάχυνσης της διαμόρφωσης στρατηγικής για την αξιολόγηση των κινδύνων φορολογικής συμμόρφωσης, τόσο σε επίπεδο εσωτερικού ελέγχου όσο και στην αποτελεσματικότητα των κυρώσεων.
Στους πρόσθετους δημοσιονομικούς κινδύνους περιλαμβάνεται και η αυξανόμενη συχνότητα ακραίων φυσικών φαινομένων (πυρκαγιές, πλημμύρες). Οι επαναλαμβανόμενες δαπάνες για αποκατάσταση ζημιών από πλημμύρες και πυρκαγιές δεσμεύουν πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, περιορίζοντας το περιθώριο χρηματοδότησης άλλων παραγωγικών επενδύσεων με υψηλότερη αναπτυξιακή απόδοση.
Τέλος, το δυσμενές δημογραφικό προφίλ της χώρας (γήρανση του πληθυσμού, χαμηλή γεννητικότητα και συνεχιζόμενη εκροή ανθρώπινου κεφαλαίου) σε συνδυασμό με ελλείψεις σε εξειδικευμένες δεξιότητες, περιορίζει τη μελλοντική προσφορά εργασίας και δυσχεραίνει την πλήρη αξιοποίηση επενδύσεων σε τομείς έντασης γνώσης και τεχνολογικής καινοτομίας.
Θετικές εξελίξεις
Παρά τις προκλήσεις, η έκθεση καταγράφει και θετικές εξελίξεις. Η πρόωρη αποπληρωμή χρέους ύψους 5,29 δισ. ευρώ προς το GLF ενισχύει την αξιοπιστία της χώρας και δημιουργεί προϋποθέσεις για περαιτέρω αναβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης, μειώνοντας τον επιτοκιακό κίνδυνο και τις μελλοντικές επιβαρύνσεις του κρατικού προϋπολογισμού. Παράλληλα, η σύγκλιση του κενού συμμόρφωσης ΦΠΑ προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, η αναμενόμενη επιτάχυνση της επενδυτικής δραστηριότητας από το 2026, η θετική εικόνα της αγοράς εργασίας και τα μέτρα για τη στέγαση και τη μείωση του κόστους δανεισμού συνθέτουν ένα πιο αισιόδοξο σενάριο για την επόμενη περίοδο.
