Μετά το επιτυχημένο «Σχέδιο Αντιγόνη» η Σοφία Αντωνίου συνεχίζει τη βαθιά έρευνά της πάνω στο αρχαίο δράμα, καταπιανόμενη αυτή τη φορά με τον «Οιδίποδα Τύραννο» του Σοφοκλή, σε μια νέα σκηνική προσέγγιση.

Η παράσταση παρουσιάζεται ως έργο για έναν ηθοποιό που ενσαρκώνει την ιστορία ενός ανθρώπου και ενός τραύματος που μεταφέρεται από γενιά σε γενιά. Ένας άνδρας αναζητά την αλήθεια του, προσπαθώντας να κατανοήσει ποιος είναι. Στον ρόλο του Οιδίποδα, ο Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης.

Με αφορμή την παράσταση «Οιδίποδας Τύραννος», η σκηνοθέτιδα Σοφία Αντωνίου μίλησε στο Newsbeast.

– Γιατί επιλέξατε να παρουσιάσετε τον Οιδίποδα Τύραννο σε μορφή μονολόγου;

Γιατί θέλαμε να εστιάσουμε στη μοναχική διαδρομή της αυτογνωσίας, στη βαθιά και συχνά τραυματική διαδικασία του «γνώθι σαυτόν». Ο Οιδίποδας είναι μόνος όταν αντικρίζει την αλήθεια του. Και αυτή η αλήθεια δεν του προσφέρεται έτοιμη – τη διασχίζει βήμα-βήμα, μόνος του, μέσα στο σκοτάδι. Επιλέξαμε τη μορφή του μονολόγου ακριβώς για να φωτίσουμε αυτή την εσωτερική περιπλάνηση, αυτή τη σταδιακή απογύμνωση από τις βεβαιότητες και τις ταυτότητες. Όμως, παρότι είναι μια βαθιά προσωπική πορεία, δεν είναι ατομική με την έννοια της απομόνωσης. Η αλήθεια αποκτά αξία όταν μοιράζεται. Το θέατρο είναι μια πράξη συλλογική, και η σκηνή γίνεται ο κοινός τόπος όπου αυτή η μοναχική διαδρομή γίνεται κοινή εμπειρία. Στο πρόσωπο του Οιδίποδα καθρεφτίζεται η δική μας αγωνία: να δούμε καθαρά. Και όσο δύσκολη, όσο οδυνηρή κι αν είναι αυτή η συνάντηση με τον εαυτό μας, στο τέλος υπάρχει κάτι λυτρωτικό. Ένα είδος ελευθερίας – γυμνής, χωρίς ρόλους, χωρίς τίτλους, χωρίς ψευδαισθήσεις. Και αυτή την ελευθερία, όσο κι αν πονά, την έχουμε όλοι βαθιά ανάγκη.

– Ποια είναι σκηνοθετικά η μεγαλύτερη πρόκληση σε αυτό το εγχείρημα;

Η μεγαλύτερη πρόκληση ήταν να ειπωθεί αυτή η αρχαία ιστορία με τρόπο που να αφορά το σήμερα. Όχι, να την εκσυγχρονίσουμε επιφανειακά, αλλά να τη μεταφέρουμε στο υπαρξιακό και κοινωνικό παρόν: Τι σημαίνει σήμερα να βλέπεις τον εαυτό σου καθαρά; Να αναλαμβάνεις την ευθύνη της ζωής σου; Να έχεις το θάρρος όχι μόνο να δεις, αλλά και να αφήσεις να σε δουν οι άλλοι;
Σκηνοθετικά, αυτό σήμαινε μια συνεχής ισορροπία: ανάμεσα στην εσωτερικότητα και τη δημόσια έκθεση, ανάμεσα στο σώμα και τον λόγο, ανάμεσα στη σιωπή και την εξομολόγηση. Έπρεπε να δημιουργήσουμε έναν σκηνικό χώρο που να χωράει την απόλυτη ειλικρίνεια. Και να τολμήσουμε – μαζί με τον ηθοποιό – να σταθούμε εκεί, χωρίς άμυνες, χωρίς ψέματα, σε ένα θεατρικό πεδίο απόλυτης έκθεσης. Η πρόκληση ήταν να μη μιλήσει απλώς ο Οιδίποδας, αλλά να ακουστεί ξανά – και αυτή τη φορά να μοιάζει επικίνδυνα οικείος.

– Στην παράστασή σας τι θα δούμε; Πώς είναι ο «δικός» σας Οιδίποδας, τον οποίο υποδύεται ο Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης;

Ο δικός μας Οιδίποδας είναι ένας άνθρωπος απόκληρος. Δεν είναι βασιλιάς, δεν φορά στέμμα. Είναι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να καταλάβει γιατί ζει, ποιος είναι, και τι έχει συμβεί. Ο Χάρης, ως αφηγητής, μπαίνει σε μια δίνη μεταμόρφωσης – δεν υποδύεται έναν μόνο ρόλο, αλλά περνά από τον έναν στον άλλον, από τη μία ταυτότητα στην άλλη, σαν να μην υπάρχει πια διάκριση. Είναι όλες κομμάτια του ίδιου ανθρώπου που διαλύεται και ξαναγεννιέται μέσα στο ίδιο σώμα. Μέσα από την ένταση, την ειλικρίνεια και τη σωματικότητα, βλέπουμε έναν Οιδίποδα που βουτά στο απόλυτο σκοτάδι για να φτάσει, τελικά, σ’ ένα φως – όχι εξωτερικό, αλλά εσωτερικό. Το φως της απελευθέρωσης που έρχεται όταν δεν έχεις πια τίποτα να κρύψεις. Όταν έχεις αντέξει την αλήθεια.

– Είναι εύκολη η αναζήτηση της προσωπικής μας αλήθειας; Να αναμετρηθούμε με τον εαυτό μας;

Καθόλου. Είναι ένας εσωτερικός πόλεμος με στόχο την ειρήνη. Η αλήθεια δεν είναι ποτέ εύκολη, ούτε αναίμακτη. Ο Οιδίποδας είναι το αρχέτυπο αυτής της αναμέτρησης. Στην εποχή μας, που όλα μπορούν να γίνουν φίλτρο, εικόνα και αφήγημα, το να κοιτάξεις τον εαυτό σου κατάματα, χωρίς καμία ωραιοποίηση, είναι πράξη επαναστατική.

– Στην τραγωδία του Σοφοκλή τι είναι αυτό που σας γοητεύει περισσότερο;

Η τραγωδία αυτή είναι ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα. Ένα κείμενο απόλυτης ακρίβειας και εσωτερικής δύναμης, που μας εξελίσσει ως καλλιτέχνες και μας εκπαιδεύει – ηθικά, αισθητικά και πνευματικά. Με γοητεύει βαθιά το ότι οι ήρωες του Σοφοκλή είναι αρχετυπικές μορφές – τραγικοί ήρωες που προχωρούν μέχρι την άκρη της ανθρώπινης εμπειρίας και θυσιάζονται, για να μάθουμε κάτι εμείς. Στην ουσία, γίνονται καθρέφτες του δικού μας φόβου, της δικής μας αναζήτησης. Η πρόκληση είναι πώς μπορούμε σήμερα να ταυτιστούμε με αυτές τις μορφές, να βρούμε κάτι δικό μας μέσα τους, να τις κατεβάσουμε από τον «μύθο» και να τις φέρουμε κοντά, στο παρόν μας. Να τις νιώσουμε ανθρώπινες. Ο Οιδίπους Τύραννος φαινομενικά δεν είναι πολιτικό έργο – είναι ένα έργο υπαρξιακό. Κι όμως, το θέμα του καθαρού βλέμματος, της αποκάλυψης της αλήθειας και της προσωπικής ευθύνης, είναι μια βαθιά πολιτική πράξη. Κάθε φορά που κάποιος επιλέγει να δει – και να αφήσει να τον δουν – κάτι αλλάζει.

– Στην παράσταση πώς συνδυάζεται η μουσική της Ecati με τον αρχαίο λόγο;

Η Ecati έφτιαξε έναν ηχητικό κόσμο που δεν συνοδεύει τον λόγο, αλλά τον αντιμάχεται και τον αγκαλιάζει ταυτόχρονα. Η μουσική της φέρει μέσα της την ένταση, την απόγνωση, αλλά και την εσωτερική κίνηση του Οιδίποδα. Είναι μια μουσική που σχεδόν αναπνέει μαζί του, ένα δεύτερο σώμα πάνω στη σκηνή.

– Φεύγοντας από το θέατρο ο θεατής τι θα θέλατε ιδανικά να πάρει από την παράσταση;

Δεν θέλω να λυπηθούμε τον ήρωα. Δεν με ενδιαφέρει να προκαλέσουμε οίκτο ή συναισθηματική ακινησία. Ιδανικά, θα ήθελα ο θεατής να πάρει κουράγιο. Να νιώσει μια εσωτερική ώθηση να δει τα πράγματα κατάματα, να κοιτάξει τον εαυτό του με τόλμη, με αλήθεια και με γενναιότητα. Μέσα σε αυτή τη σκοτεινή ιστορία, θέλω να υπάρχει φως. Η ιστορία του Οιδίποδα δεν είναι μόνο μια τραγωδία. Είναι μια υπόμνηση ότι η αυτογνωσία, όσο επίπονη κι αν είναι, μπορεί να γίνει απελευθερωτική. Κι αυτό είναι, τελικά, ένα μήνυμα ελπίδας. Δεν ξέρω αν θα το πετύχουμε. Αλλά αυτή είναι η πρόθεσή μας. Να δημιουργήσουμε μια κοινή εμπειρία που να αφήνει μέσα μας κάτι ζωντανό, ένα ίχνος μεταμόρφωσης. Αυτό το ρίσκο, το οποίο είναι και μέρος του ταξιδιού, επιλέξαμε πολύ συνειδητά να το πάρουμε.

– Τοv Ιούλιο θα ανεβάσετε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηvώv Επιδαύρου τηv παράσταση «Η ζωή, τα γηρατειά και ο θάνατος μιας γυναίκας του λαού». Πείτε μας λίγα λόγια για το έργο.

Είναι μια παράσταση για τη μητέρα, τη γυναίκα και τη σύζυγο που σιωπά, που δουλεύει, που μεγαλώνει παιδιά και χάνεται μέσα στο σπίτι της. Εξετάζουμε τη ζωή μιας τέτοιας γυναίκας, μέσα από τον λόγο του Didier Eribon και προσωπικές μαρτυρίες. Είναι μια βαθιά πολιτική παράσταση, αλλά ταυτόχρονα και ένα τρυφερό πορτρέτο. Στη σκηνή θα βρίσκονται 10 ηθοποιοί, εκ των οποίων οι 7 είναι συνταξιούχοι ηθοποιοί και χορευτές. Η ηλικία, το σώμα, η εμπειρία και η μνήμη τους είναι μέρος της δραματουργίας μας.

– Γιατί επιλέξατε να ανεβάσετε το συγκεκριμένο έργο του Ντιντιέ Εριμπόν κι εδώ τι είναι αυτό που σας γοητεύει περισσότερο;

Με συγκινεί η προσπάθεια του Εριμπόν να αποκαταστήσει τη φωνή των αόρατων. Αυτό που με γοητεύει είναι ότι πίσω από τη θεωρία του, πίσω από την κοινωνιολογική ματιά, υπάρχει μια απέραντη τρυφερότητα. Και για μένα, το θέατρο είναι η πράξη αυτής της τρυφερότητας προς τον άλλον.

Λίγα λόγια για την παράσταση

Ο Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης ενσαρκώνει έναν περιπλανώμενο αφηγητή, έναν μουσικό-ταξιδευτή, χαμένο μέσα στη δίνη της σύγχρονης πόλης, που αναζητά τη δική του αλήθεια. Μέσα από μια έντονη εναλλαγή ρόλων, ο ηθοποιός αναμετριέται με τον ίδιο του τον εαυτό, ψάχνοντας κι εκείνος τη βαθύτερη ουσία της ταυτότητάς του. Η παράσταση είναι μια μυσταγωγική διαδικασία ανακάλυψης της αλήθειας.

Η μουσική σύνθεση της Ecati διαπερνά το σκηνικό σύμπαν, δημιουργώντας ένα ηχητικό τοπίο που συνοδεύει και ενισχύει τη δραματική ένταση. Ο σκηνικός χώρος και τα κοστούμια της Μαριλένας Καλαϊτζαντωνάκη αποτυπώνουν τη σκληρότητα και τον υπαρξιακό λαβύρινθο του Οιδίποδα, τοποθετώντας τον ήρωα σε ένα μεταίχμιο μεταξύ του παρελθόντος και του μέλλοντος. Η σκηνοθετική ματιά της Σοφίας Αντωνίου αντλεί δύναμη από την υψηλή εσωτερική ένταση και τη μαγεία του αρχαίου λόγου, οδηγώντας το κοινό σε μια εμβυθιστική εμπειρία όπου το τραγικό συναντά το υπερβατικό.
Μια παράσταση για τη βαθιά ανάγκη μας να κατανοήσουμε ποιοι είμαστε.

Ταυτότητα παράστασης

Σκηνοθεσία – Διασκευή: Σοφία Αντωνίου
Μετάφραση: Κ.Χ. Μύρης
Σκηνικός χώρος – Κοστούμια: Μαριλένα Καλαϊτζαντωνάκη
Μουσική – Sound design: Ecati
Ηχητικός σχεδιασμός παράστασης – Μίξη: Φώτης Παπαθεοδώρου
Επιμέλεια φωτισμού: Μαρκέλλα Μανωλιάδη
Σύμβουλος Δραματουργίας: Ελένη Μολέσκη
Trailer – Φωτογραφίες: Ελισάβετ Κυνηγοπούλου, Στράτος Κουρλής
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Ευαγγελία Σκρομπόλα
Ερμηνεύει ο Χάρης Χαραλάμπους – Καζέπης
Παραγωγή: Masterskaya AMKE
Οργάνωση – Εκτέλεση παραγωγής: Μαριλένα Καλαϊτζαντωνάκη

Παραστάσεις: από 16 Μαΐου μέχρι 1 Ιουνίου 2025
Διάρκεια: 90 λεπτά
Τιμές εισιτηρίων: 15 κανονικό, 12 μειωμένο
Προπώληση: ticketservices.gr
Τοποθεσία: Στον χώρο της ΦΙΑΤ, Φαλήρου 97, Κουκάκι