«Και το 12άρι πηγαίνει…»: Πώς μοιράζουν τις ψήφους τους οι χώρες που συμμετέχουν στη Eurovision – Η γεωπολιτική του διαγωνισμού

Σχεδόν κάθε χρόνο η ανταλλαγή ψήφων μεταξύ γειτονικών ή φιλικών χωρών προκαλεί άλλοτε τα γέλια και άλλοτε τα κακεντρεχή σχόλια στον διαγωνισμό της Eurovision. Και ενώ η EBU προσπαθεί με πάθος να περάσει στη διοργάνωση το δόγμα «no politica», η πολιτική μπαίνει σχεδόν πάντα στον διαγωνισμό ακόμα και από το παράθυρο.

Ποια όμως είναι τα μοτίβα της κατανομής των ψήφων και ποιοι εξωτερικοί παράγοντες τα επηρεάζουν. Μπροστά στον τελικό του Σαββάτου στη Βασιλεία, το AFP ανάλυσε την κατανομή των πόντων μεταξύ 2.300 δυνητικών ζευγαριών, πού έδωσαν και από ποιον έλαβαν ψήφους, από το 1957. Προέκυψαν διάφορα μοτίβα, υποδεικνύοντας πως πολλές φορές η γεωπολιτική και οι πολιτισμικές συγγένειες υπερτερούν της αποδοχής ενός καλού τραγουδιού.

Καλοί γείτονες

Τα διάφορα μπλοκ της Ευρώπης που παίρνουν μέρος στο διαγωνισμό – Σκανδιναβικό, χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, χώρες της πρώην ΕΣΣΔ, Βαλτικές – δείχνουν συνήθως αλληλεγγύη μεταξύ τους, μοιράζοντας στην πλειονότητα των περιπτώσεων τους βαθμούς στις υπόλοιπες χώρες του μπλοκ τους.

Σύμφωνα με το France 24, η Νορβηγία, η Φινλανδία, η Δανία και η Ισλανδία έχουν δώσει περισσότερο από το 1/45 των πόντων που η Σουηδία έχει λάβει από όταν πρωτοπήρε μέρος στον διαγωνισμό το 1958.

Τα μέλη των «ευρωπαϊκών μπλοκ» δείχνουν ξεκάθαρα μοτίβα, αν και οι κατά καιρούς εξελίξεις και συγκρούσεις για παράδειγμα στα Βαλκάνια, θα μπορούσαν να παίξουν τον δικό τους ρόλο. Φαίνεται όπως πως «οι πολιτισμικές συνδέσεις υπερτερούν των πολιτικών διαχωρισμών» σύμφωνα με τον Ντιν Βούλετις, συγγραφέα του βιβλίου «Η μεταπολεμική Ευρώπη και ο διαγωνισμός της Eurovision». «Θα το έλεγα αυτό καθώς οι χώρες μοιράζονται τη μουσική βιομηχανία, ενώ πολύ συχνά ο πληθυσμός τους είναι μικτός» αναφέρει ο Νικόλας Σαρόν από το Πανεπιστήμιο του Γκέτεμποργκ.

Από την άλλη, κάποιες χώρες, παρά το γεγονός ότι βρίσκονται κοντά, δεν ανταλλάσσουν σχεδόν ποτέ βαθμούς. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το Αζερμπαϊτζάν και η Αρμενία, οι οποίες έχουν συγκρουστεί αρκετές φορές για το Καραμπάχ, και έχουν ανταλλάξει μόλις… έναν πόντο, αυτό που έδωσε η Αρμενία στον γείτονά της το 2009.

Ανεκπλήρωτη αγάπη

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν παραδείγματα χωρών που προσφέρουν τις υψηλές τους βαθμολογίες σε κάποιες χώρες, χωρίς να παίρνουν πίσω τα ανάλογα. Πρόκειται δηλαδή για τις περιπτώσεις που δίνουν σε άλλες χώρες περισσότερους βαθμούς από τον μέσο όρο τους χωρίς να παίρνουν πίσω τα ανάλογα.

Μια περίπτωση είναι η Γαλλία, η οποία έχει προσφέρει στο Ισραήλ περισσότερους βαθμούς από ό,τι σε οποιονδήποτε άλλο. Οι Γάλλοι δίνουν περισσότερους βαθμούς και στους Πορτογάλους, όσο τουλάχιστον τον λόγο είχε αποκλειστικά το κοινό. Από τους 3 πόντους που παίρνει κατά μέσο όρο η Πορτογαλία από τις άλλες χώρες, η Γαλλία της δίνει κατά μ.ο. 9.

Από το 1997 πάντως, η ψηφοφορία στη Eurovision χωρίζεται μεταξύ κριτών και κοινού σε κάθε χώρα. Από εκείνη τη χρονιά και μέχρι το 2012, η Γερμανία έχει δείξει ιδιαίτερη αγάπη για την Τουρκία στην οποία δίνει κατά μέσο όρο 10 πόντους από τον 1,4 που ήταν πριν, χωρίς οι Τούρκοι να ανταποδίδουν.

Η συγκεκριμένη «συνήθεια» των Γερμανών εξηγείται με εργασιακούς και δημογραφικούς όρους. Από το 1961 και έπειτα από μια συμφωνία μεταξύ Γερμανίας και Τουρκίας, σχεδόν 750.000 Τούρκοι έχουν βρεθεί στη Γερμανία, δημιουργώντας μια τεράστια κοινότητα.

Η ψήφος της διασποράς, εφόσον ο λόγος ανήκει στο κοινό, εξηγεί και τις ψήφους της Γαλλίας. «Πιστεύω ότι πολλοί Πορτογάλοι ζουν στη Γαλλία και ψηφίζουν τη χώρα τους. Άλλωστε δεν υπάρχει σχεδόν κανένας Γάλλος που νοιάζεται ή ψηφίζει υπέρ της Πορτογαλίας» αναφέρει ο Σαρόν. Όσο για τη σχέση Γαλλίας και Ισραήλ «αυτή πράγματι εξηγείται, καθώς η Γαλλία έχει τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα της Ευρώπης» αναφέρει ο Φλοράν Παρμεντιέ του Πανεπιστημίου του Παρισιού.

Οι καλύτεροι φίλοι

Τα μοτίβα των ψηφοφοριών καταγράφουν επίσης και κάποια μόνιμα ζευγάρια που συνηθίζουν να ανταλλάσσουν ψήφους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Ελλάδας και της Κύπρου οι οποίες από το 1981 και εντεύθεν έχουν ανταλλάξει κατά μέσο όρο 8 πόντους (όταν το μέγιστο ήταν 12 μέχρι το 2015) και περισσότερους από 18 (από το 2016 και έπειτα όταν οι βαθμοί έγιναν 24), πολύ περισσότερους δηλαδή από όσους λαμβάνουν κατά μέσο όρο.

Η Ρουμανία και η Μολδαβία έχουν αντίστοιχες σχέσεις, καθώς από το 2005 και έπειτα δίνουν περισσότερους από 9 βαθμούς έως 12 βαθμούς πάνω από τον μέσο όρο τους. Η γειτνίαση των χωρών εξηγεί τη συμπεριφορά, όπως και η γλώσσα αλλά και η οικειότητα με τους καλλιτέχνες. «Υπάρχει τόση συνεργασία μεταξύ των χωρών σε ό,τι αφορά τους στίχους των τραγουδιών ή τη μουσική ή τη χορογραφία, οι επαγγελματίες δουλεύουν σ’ αυτές τις χώρες» αναφέρει ο Νίκολας Σαρόν.

Ευμετάβλητες ψήφοι

Διάφορες κατά τόπους συγκρούσεις και αναφλέξεις μπορούν να επηρεάσουν την ψηφοφορία. Το 2022 για παράδειγμα, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η συμπάθεια για το Κίεβο μεταφράστηκε σε πληθώρα ψήφων από χώρες που δεν είχαν ανάλογη συμπεριφορά στο παρελθόν, κάτι που οδήγησε την Ουκρανία στη νίκη.

Στις 28 από τις 39 χώρες, το κοινό έδωσε στην Ουκρανία το «12άρι», ενώ μόλις 5 κριτικές επιτροπές έκαναν το ίδιο. Με 439 από τους 468 διαθέσιμους πόντους, καμία χώρα ποτέ δεν έχει λάβει τόσους πόντους από το κοινό.

Μια τέτοια έκπληξη αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των «μεταβλητών» που μπορούν να καθορίσουν την ψηφοφορία, αναφέρει ο Φαρίντ Τουμπάλ του Πανεπιστημίου του Παρισίου. Τέλος, η άφιξη μιας δικτατορικής ή εθνικιστικής κυβέρνησης σε μια χώρα συχνά έχει αλλάξει τις δυναμικές σε ό,τι αφορά τις χώρες οι οποίες την ψηφίζουν στη Eurovision.