Τα χρόνια της πανδημίας του Covid-19 η τηλεργασία εκτοξεύτηκε σε πρωτοφανή επίπεδα. Η εμπειρία της εργασίας από το σπίτι απέκτησε υποστηρικτές και πολέμιους. Πολλοί ήταν αυτοί που εκτίμησαν – και συνεχίζουν να εκτιμούν – πως η νέα εργασιακή συνθήκη δεν θα είναι βραχύβια, αλλά θα παραμείνει και στο μέλλον. Ωστόσο το τελευταίο διάστημα – και παρά τις τεχνολογικές δυνατότητες που παρέχονται – πολλές εταιρείες ανά τον κόσμο εγκαταλείπουν την τηλεργασία, διαπιστώνοντας πως τα οφέλη του γραφείου είναι πολύ σημαντικά.
Σύμφωνα με τον Economist, μεταξύ των εταιρειών που μεταφέρουν τους υπαλλήλους τους από το σπίτι στο γραφείο είναι και πολλοί κολοσσοί της τεχνολογίας, όπως η Apple, η Google και η Meta. Και αυτό έχει βαρύνουσα σημασία καθώς πρόκειται για τις εταιρείες που επενδυσαν και «θησαύρισαν» από τις εφαρμογές για την εργασία εξ αποστάσεως, αλλά και οραματίζονται έναν νέο ψηφιακό κόσμο, όπου τα πάντα θα μπορούσαν να γίνονται μέσω της επαυξημένης εικονικής πραγματικότητας.
Προς το παρόν οι εν λόγω εταιρείες ζήτησαν από το προσωπικό να εμφανίζεται στο γραφείο τουλάχιστον τρεις ημέρες την εβδομάδα. Ο λόγος – δυστυχώς για τους υποστηρικτές της τηλεργασίας – είναι πως μια σειρά από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν το τελευταίο διάστημα κατέληξαν στο συμπέρασμα πως η παρουσία στα εταιρικά γραφεία, παρά τα όποια μειονεκτήματα, παραμένει απαραίτητη και κυρίως επωφελής.
Οι έρευνες που «καίνε» την τηλεργασία
«Ένα καλό σημείο εκκίνησης είναι μια μελέτη εργασίας του 2020 από τη Natalia Emanuel και την Emma Harrington, δύο διδακτορικές τότε φοιτήτριες στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Στην έρευνά τους διαπίστωσαν αύξηση 8% στον αριθμό των κλήσεων που χειριζόταν ανά ώρα οι υπάλληλοι μιας διαδικτυακής εταιρείας λιανικών πωλήσεων, που είχε μεταφέρουν τους εργαζόμενους από τα γραφεία στα σπίτια τους. Η αρχική έρευνα είχε τραβήξει την προσοχή, κάτι που δεν συνέβη με την αναθεωρημένη έκδοση της εργασίας, η οποία δημοσιεύθηκε τον Μάιο από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης. Η αύξηση της αποτελεσματικότητας είχε, αντίθετα, παρουσιάσει μείωση της τάξεως του 4%», γράφει ο Economist και προσθέτει:
«Οι ερευνητές δεν είχαν κάνει λάθος. Αντίθετα (σ.σ. στην αναθεωρημένη έκδοση) είχαν στα χέρια τους πιο ακριβή δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων λεπτομερών χρονοδιαγραμμάτων εργασίας. Οι εργαζόμενοι όχι μόνο απαντούσαν τελικά σε λιγότερες κλήσεις όταν βρίσκονταν μακριά από τα γραφεία τους, αλλά και η ποιότητα των αλληλεπιδράσεών τους υποβαθμίστηκε. Έβαζαν τους πελάτες σε αναμονή για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και επίσης δέχονταν περισσότερα τηλέφωνο ως ένδειξη ανεπίλυτων προβλημάτων».
Κι άλλες μελέτες που ακολούθησαν έχουν καταλήξει σε παρόμοια συμπεράσματα, σύμφωνα με το οικονομικό περιοδικό. «Ο David Atkin και η Antoinette Schoar, αμφότεροι του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, και ο Sumit Shinde του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες, ανέθεσαν τυχαία σε εργαζόμενους εισαγωγής δεδομένων στην Ινδία να εργαστούν είτε από το σπίτι είτε από το γραφείο. Όσοι εργάζονταν στο σπίτι ήταν 18% λιγότερο παραγωγικοί από τους συνομηλίκους τους στο γραφείο. Ο Michael Gibbs από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο και οι Friederike Mengel και Christoph Siemroth, αμφότεροι από το Πανεπιστήμιο του Essex, βρήκαν έλλειμμα παραγωγικότητας, σε σχέση με την προηγούμενη απόδοση στο γραφείο, έως και 19% για τους υπαλλήλους μιας μεγάλης ασιατικής εταιρείας, που εργάζονταν εξ αποστάσεως».
«Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι ακόμη και οι επαγγελματίες του σκακιού παίζουν λιγότερο καλά σε διαδικτυακούς αγώνες από ό,τι οι κλίσεις πρόσωπο με πρόσωπο. Ένας άλλος χρησιμοποίησε ένα εργαστηριακό πείραμα για να δείξει ότι οι βιντεοδιασκέψεις αναστέλλουν τη δημιουργική σκέψη».
Ως βασική αιτία της χαμηλότερης παραγωγικότητας ο Economist επισημαίνει τη δυσκολία για τους ανθρώπους να συνεργάζονται όταν βρίσκονται εξ αποστάσεως. Εργαζόμενοι που συμμετείχαν στις έρευνες ανέφεραν πως τους έλλειπαν οι συνάδελφοί τους όταν ήθελαν βοήθεια, ενώ από τα αρχεία επικοινωνίας σχεδόν 62.000 εργαζομένων της Microsoft, που εξετάστηκαν στο πλαίσιο μελέτης, διαπιστώθηκε ότι τα δίκτυα εντός της εταιρείας έγιναν πιο στατικά και περισσότερο απομονωμένα.
Ταυτόχρονα οι τηλεδιασκέψεις – αλλά και πολλές άλλες εφαρμογές ψηφιακών γκρουπ – αποδείχθηκαν μια «ξεθωριασμένη» απομίμηση των εσωτερικών συναντήσεων, όπως επίσης προέκυψε από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν και κατέγραψαν περιορισμένα οφέλη. Ο οικονομολόγος Ronald Coase σημείωσε σε ανάλυσή του πως όλα αυτά τα προβλήματα αντιπροσωπεύουν μια αύξηση στο λεγόμενο «κόστος συντονισμού» και καθιστούν τις επιχειρήσεις που απαιτούν συλλογικότητα πιο δυσκίνητη.
Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο, οι Natalia Emanuel και Emma Harrington, μαζί με την Amanda Pallais, επίσης από το Χάρβαρντ, διαπίστωσαν ότι η ανταλλαγή απόψεων μεταξύ συναδέλφων μειώθηκε απότομα μετά τη μετάβαση στην τηλεργασία. Επίσης άλλες μελέτες τεκμηριώνουν πως οι εργαζόμενοι στα γραφεία αποκτούν δεξιότητες πολύ πιο γρήγορα από όσους εργάζονται στο σπίτι.
Το αγαπημένο πείραμα των υποστηρικτών της τηλεργασίας
Οι υποστηρικτές της αποτελεσματικότητας της τηλεργασίας επικαλούνται συχνά μια σημαντική έρευνα – πείραμα που διεξήχθη πολύ πριν από την πανδημία, περίπου μια δεκαετία νωρίτερα. Πίσω στο 2013, το τηλεφωνικό κέντρο ενός κινεζικού ταξιδιωτικού πρακτορείου στο διαδίκτυο, γνωστού σήμερα ως Trip.com, αύξηση την απόδοσή του κατά 13% όταν οι υπάλληλοι εργάζονταν εξ αποστάσεως. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζεται σε δημοσίευμα του Economist, όσοι αναφέρονται σε αυτό το νούμερο παραλείπουν δύο βασικά στοιχεία:
Πρώτον, πάνω από τα δύο τρίτα της βελτιωμένης απόδοσης προήλθαν από υπαλλήλους που εργάζονταν περισσότερες ώρες, όχι πιο αποτελεσματικά. Και δεύτερο, η κινεζική εταιρεία σταμάτησε τελικά την εξ αποστάσεως εργασία επειδή οι υπάλληλοι εκτός έδρας δυσκολεύονταν να προαχθούν. Το 2022, όταν πραγματοποιήθηκε νέα έρευνα στο Trip.com για τα αποτελέσματα μιας δοκιμαστικής υβριδικής λειτουργείας, τα αποτελέσματα ήταν λιγότερο εντυπωσιακά: Η τηλεργασία είχε αμελητέο αντίκτυπο στην παραγωγικότητα, ενώ οι εργαζόμενοι αφιέρωναν περισσότερες ώρες την ημέρα και έγραφαν περισσότερο κώδικα όταν βρίσκονταν στο γραφείο.
«Το μέλλον της εργασίας θα είναι υβριδικο΄»
Εν κατακλείδι, ο Economist αναφέρει πως «ίσως η μεγαλύτερη αρετή της εξ αποστάσεως εργασίας είναι πως οδηγεί σε πιο ευτυχισμένους εργαζόμενους. Ξοδεύουν λιγότερο χρόνο στις μετακινήσεις τους, κάτι που από τη δική τους σκοπιά εκλαμβάνεται ως αύξηση παραγωγικότητας, ακόμη κι αν οι συμβατικές μετρήσεις αποτυγχάνουν να το εντοπίσουν. Μπορούν επίσης να “στριμώξουν” στο χρόνο και κάποιες προσωπικές υποθέσεις, όπως για παράδειγμα να παραλάβουν το παιδί από το σχολείο, να έχουν ένα ραντεβού με γιατρό. Μπορούν επίσης να ξεκουραστούν περιστασιακά ή να κάνουν τζόκινγκ το πρωί.
Επίσης ορισμένες εργασίες – ιδίως εκείνες που απαιτούν αδιάκοπη συγκέντρωση για μεγάλες περιόδους – μπορούν συχνά να εκτελεστούν πιο ομαλά από το σπίτι παρά σε γραφεία ανοιχτού σχεδιασμού. Όλα αυτά εξηγούν γιατί τόσοι πολλοί εργαζόμενοι έχουν γίνει τόσο αρνητικοί με την επιστροφή στο γραφείο. Έρευνες μάλιστα έχουν δείξει πως ορισμένοι εργαζόμενοι είναι πρόθυμοι να δεχθούν ακόμη και μείωση μισθού εάν μπορούν αν δουλεύουν από το σπίτι. Ένας ικανοποιημένος υπάλληλος με χαμηλότερο μισθό, με τη σειρά του, μπορεί να αποτελεί μια καλή συμφωνία για τη διεύθυνση των επιχειρήσεων.
Για πολλούς ανθρώπους, λοιπόν, το μέλλον της εργασίας θα είναι υβριδικό. Ωστόσο, η ισορροπία της εργάσιμης εβδομάδας είναι πιθανό να γέρνει προς την επιστροφή στο γραφείο, όχι επειδή οι εργοδότες είναι σαδιστές, αλλά επειδή σε αυτήν κατεύθυνση επιτυγχάνεται καλύτερη παραγωγικότητα».
