«Είναι καλύτερα να πεθάνεις όρθιος, παρά να ζεις γονατισμένος». Η φράση αυτή αποδίδεται σε έναν λαϊκό ήρωα του Μεξικού, ο οποίος πέθανε σαν σήμερα, πριν από 93 χρόνια.
Ο Εμιλιάνο Ζαπάτα υπήρξε μια εμβληματική φιγούρα της μεξικανικής επανάστασης που ξέσπασε το 1910 από τους ακτήμονες που στράφηκαν κατά του προέδρου Πορφίριο Ντίαζ.
Γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου 1879 στο Anenecuilco και σε ηλικία 17 ετών αναγκάστηκε να αναλάβει τη φροντίδα της οικογένειάς του, έπειτα από το θάνατο του πατέρα του. Με τους μεγαλοϊδιοκτήτες γης να κατέχουν το μεγαλύτερο μέρος των καλλιεργήσιμων εδαφών και τους αγρότες να οδηγούνται στην εξαθλίωση ο Ζαπάτα τάχθηκε στο πλευρό του Μαδέρο σε εξέγερση που ξέσπασε το 1910. Στο μεταξύ είχε ήδη συγκροτήσει ένα μικρό στρατό, έχοντας εκλεγεί επικεφαλής της πολιτικής επιτροπής του χωριού του Anenecuilco.
Παρόλο όμως που και με τη συνδρομή του Ζαπάτα, ο Μαδέρο κατάφερε να νικήσει τον αντίπαλό του Ντιάζ και να μπει θριαμβευτής στην πόλη του Μεξικού, προχώρησε σε συμβιβασμό με τους μεγαλοϊδιοκτήτες και ουσιαστικά εγκατέλειψε τις πρότερες θέσεις του για αναδιανομή της γης.
Η αντίδραση του Ζαπάτα ήταν να καταρτίσει το δικό του επαναστατικό πρόγραμμα που έφερε την ονομασία «πρόγραμμα Ayala». Ανάμεσα στα όσα προέβλεπε ήταν η δήμευση των εκτάσεων και διανομή τους στους ακτήμονες, επιστροφή στους μικροϊδιοκτήτες της εκτάσεων που είχαν κατασχεθεί και οικονομική στήριξη των οικογενειών των νεκρών της επανάστασης. Σύνθημά του «Tierra Υ Libertad» («Γη και Ελευθερία»).
Ηγήθηκε των ανταρτών και έπειτα από την απελευθέρωση διαφόρων περιοχών, αναγορεύτηκε σε στρατηγό της στρατιάς του Μορέλος. Η ονομασία της «Απελευθερωτικός Στρατός του Νότου».
Ο αγώνας του κράτησε μέχρι το 1919. Στις 10 Απριλίου πέφτει σε ενέδρα που του στήνει ο στρατηγό Πάμπλο Γκονζάλες. Προσποιείται ότι θέλει να προσχωρήσει στον αγώνα του Ζαπάτα και όταν πάει σε συνάντηση πεθαίνει σε ένα καταιγισμό σφαιρών.
