Το ταξίδι του Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή δεν περιορίζεται σε συμβάσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων, παρελάσεις με καμήλες ή τον θόρυβο που προκλήθηκε στις ΗΠΑ για την πρόταση του Κατάρ να προσφέρει στον πρόεδρο ένα νέο Air Force One.
Η περιοδεία, που επίσημα παρουσιάστηκε από τον Λευκό Οίκο ως ευκαιρία για τον Τραμπ να αναδείξει τις ικανότητές του ως διαπραγματευτή, αναδιατάσσει το γεωπολιτικό παζλ της περιοχής.
Όπως αναφέρει σε ανάλυσή του το CNN, όπου κι αν βρεθεί, ο Τραμπ προκαλεί αναταράξεις που μπορούν να δημιουργήσουν νέες δυνατότητες. Παίρνει ρίσκα, όπως η απόφασή του σε αυτό το ταξίδι να άρει τις κυρώσεις κατά της Συρίας, προσφέροντας σε ένα ρημαγμένο από τον πόλεμο κράτος μια δεύτερη ευκαιρία.
Ωστόσο, η κίνηση αυτή αναζωπυρώνει το διαχρονικό ερώτημα για την εξωτερική και εμπορική πολιτική του Τραμπ: Μπορεί να αφοσιωθεί αρκετά ώστε να επιτύχει ουσιαστικές προόδους από τα ανοίγματα που ο ίδιος δημιουργεί;
Η εμμονή του Λευκού Οίκου με την ηρωοποίηση του Τραμπ έχει ως αποτέλεσμα οι πιο σημαντικές του πρωτοβουλίες να επισκιάζονται από τον υπερβολικό ενθουσιασμό.
Έτσι, η συμφωνία για την αγορά αεροσκαφών της Boeing από το Κατάρ, αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, συγκέντρωσε μεγαλύτερη προσοχή στις ΗΠΑ από ό,τι η ιστορική συνάντηση του Τραμπ στο Ριάντ με τον Σύρο ηγέτη, Άχμεντ αλ-Σαράα, η πρώτη εδώ και 25 χρόνια μεταξύ ηγετών των δύο χωρών.
Ο αλ-Σαράα, πριν ανατρέψει τον δικτάτορα Μπασάρ αλ-Άσαντ, ήταν ηγέτης ανταρτών που είχε δηλώσει πίστη στην αλ Κάιντα και οι ΗΠΑ τον είχαν επικυρήξει με 10 εκατομμυρία δολάρια για τη σύλληψή του. Ωστόσο, ο Τραμπ συναντήθηκε μαζί του και ήρε τις αμερικανικές κυρώσεις εναντίον της Συρίας, με την ελπίδα ότι η χώρα θα μπορέσει να ενοποιηθεί και να σωθούν άμαχοι που υποφέρουν από την πείνα.
Η διεύρυνση των διπλωματικών φιλοδοξιών του Τραμπ
Οι γεωπολιτικές κινήσεις του Τραμπ δεν περιορίστηκαν στη Συρία. Χρησιμοποίησε το ταξίδι του για να ασκήσει πίεση στο Ιράν να αποδεχτεί περιορισμούς στο πυρηνικό του πρόγραμμα, προειδοποιώντας για στρατιωτική δράση εάν αρνηθεί, αλλά προσπαθώντας παράλληλα να αποτρέψει έναν νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Η περιοδεία του ανέδειξε επίσης την αυξανόμενη απόσταση από τον ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου, κάποτε στενό ιδεολογικό σύμμαχο, που τώρα προκαλεί τη δυσαρέσκεια του Αμερικανού προέδρου.
Παρασκηνιακά, η ομάδα του Τραμπ συζητά με αξιωματούχους από το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία τρόπους για την ανακούφιση της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα, που προκαλείται από τον αποκλεισμό του Ισραήλ και τη στρατιωτική επίθεση που έχει στοιχίσει τη ζωή σε δεκάδες χιλιάδες αμάχους. Ο Νετανιάχου απάντησε δηλώνοντας ότι «δεν έχει άλλη επιλογή» από το να συνεχίσει τις επιχειρήσεις και έδωσε εντολή για επίθεση σε νοσοκομείο, στοχεύοντας τον ηγέτη της Χαμάς που θα μπορούσε να συμμετάσχει σε ειρηνευτικές συνομιλίες.
Η συμμαχία ΗΠΑ-Ισραήλ δεν φαίνεται να διακυβεύεται, αλλά έχουν δημιουργηθεί ρήγματα σχετικά με τη συμφωνία των ΗΠΑ για παύση των επιθέσεων από τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη χωρίς την εμπλοκή του Ισραήλ, καθώς και για την απόφαση του Τραμπ να παρακάμψει το Ισραήλ στη συμφωνία για την απελευθέρωση του τελευταίου εν ζωή αμερικανού ομήρου στη Γάζα, και φυσικά για την άρση των κυρώσεων στη Συρία.
Ο Τραμπ είχε επίσης σκοπό να ταξιδέψει στην Τουρκία για μια εντυπωσιακή φωτογραφία με τους προέδρους Πούτιν και Ζελένσκι, συμμετέχοντας σε μια προσπάθεια να τερματίσει τον μεταξύ τους πόλεμο. Καθώς, κανένας από τους δύο ηγέτες δεν αναμένεται να παραστεί στη σύνοδο της Πέμπτης, ο Τραμπ εγκατέλειψε τελικά το σχέδιο αυτό, αφήνοντας ερωτήματα για την εμβέλεια της ειρηνευτικής του πρωτοβουλίας.
Το μεγάλο στοίχημα της Συρίας
Η απόφαση του Τραμπ να άρει τις κυρώσεις στη Συρία θεωρείται μια από τις πιο ριψοκίνδυνες κινήσεις εξωτερικής πολιτικής της δεύτερης θητείας του.
Αν και οι λεπτομέρειες της διπλωματικής προετοιμασίας δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί, η κίνηση αντικατοπτρίζει την κατανόηση ότι η Συρία βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι και μπορεί να βυθιστεί σε ακόμη μεγαλύτερο χάος, αν δεν υπάρξει σταθερότητα.
Ο πρόεδρος δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι πιστεύει πως ο αλ-Σαράα «έχει πραγματικές πιθανότητες να κρατήσει τη χώρα ενωμένη». Αξιωματούχοι ανέφεραν ότι ο Τραμπ επιθυμεί η Συρία να αναγνωρίσει το Ισραήλ, μια ενδεχόμενη ιστορική μεταστροφή σε μια περιοχή κατακερματισμένη από το μίσος.
Ο Φιράς Μακσάντ, διευθυντής δημοσίων σχέσεων στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής, δήλωσε στο CNN ότι η κίνηση αποτελεί σημαντική επιτυχία του Τραμπ. «Νομίζω ότι ο Τραμπ προσπαθεί συνειδητά να πετύχει γεωπολιτικά ανοίγματα», είπε. «Ό,τι συμβαίνει στη Συρία δεν μένει μόνο στη Συρία».
Ορισμένοι Ευρωπαίοι και Άραβες ηγέτες είναι διατεθειμένοι να παραβλέψουν το παρελθόν του αλ-Σαράα με την ελπίδα ότι θα αποτρέψει την επιστροφή στον εμφύλιο.
Ακόμα και επικριτές του Τραμπ εξέφρασαν στήριξη. Ο πρώην διευθυντής της CIA και υπουργός Άμυνας, Λέον Πανέτα, δήλωσε: «Νομίζω ότι είναι μια σωστή κίνηση. Ο άνθρωπος αυτός ηγήθηκε της εξέγερσης, ανέτρεψε τον Άσαντ και φαίνεται να προσπαθεί να σταθεροποιήσει μια δύσκολη κατάσταση».
Η απόφαση ελήφθη μετά από πιέσεις από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, που επιθυμούν να αποφύγουν την εξάπλωση της αστάθειας. Παράλληλα, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δεν θέλουν να επιστρέψουν ξένες δυνάμεις στη Συρία, όπως το Ιράν, η Ρωσία, η Τουρκία και το Ισραήλ.
Ωστόσο, οι ανησυχίες παραμένουν. Το Κογκρέσο απαιτεί διαβεβαιώσεις ότι το νέο καθεστώς θα απομακρύνει τα στοιχεία του ISIS, προτού αρθούν κυρώσεις που έχουν θεσπιστεί νομοθετικά και δεν μπορεί να καταργήσει μόνος του ο πρόεδρος.
Οι γερουσιαστές Τζιμ Ρις και Τζιν Σαχίν δήλωσαν: «Η απόφαση πρέπει να εφαρμοστεί άμεσα και η Συρία να ανταποκριθεί στα ζητήματα εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ. Έτσι θα παραμείνει μακριά από την επιρροή του Ιράν, της Ρωσίας και της Κίνας, και από την επιστροφή του ISIS».
Ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής, Λίντσεϊ Γκρέιαμ, προειδοποίησε: «Είμαι υπέρ της άρσης κυρώσεων, υπό τις σωστές προϋποθέσεις. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η νέα ηγεσία της Συρίας ανέβηκε στην εξουσία με τα όπλα, όχι με τη θέληση του λαού».
Ο ίδιος τόνισε ότι το Ισραήλ ανησυχεί και ότι οι ΗΠΑ πρέπει να συνεργαστούν με τους συμμάχους τους. «Αυτή η νέα κυβέρνηση μπορεί να είναι επένδυση για τη σταθερότητα, αλλά πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά», είπε.
«Καλή τύχη, Συρία»
Αν ο Τραμπ θέλει να οδηγήσει τη Συρία στη σταθερότητα, θα πρέπει να κινητοποιήσει τις συμμαχικές χώρες, κάτι που δεν είναι το δυνατό σημείο του Λευκού Οίκου. Η διπλωματική του ομάδα είναι ήδη υπερφορτωμένη και υποφέρει από έλλειψη εμπειρίας και ασυντόνιστες επιλογές προσώπων, όπως ο απεσταλμένος για όλες τις περιστάσεις, Στιβ Γουίτκοφ.
Ο Τραμπ ήδη φαίνεται να προετοιμάζει το έδαφος για να αποδώσει αλλού την ευθύνη, αν κάτι πάει στραβά, αναφέροντας επανειλημμένα ότι η απόφαση ελήφθη μετά από πίεση του Σαουδάραβα διαδόχου, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. «Ω, τι κάνω για τον πρίγκιπα», σχολίασε.
Ορισμένα από τα πρόσφατα επιτεύγματα του Τραμπ δεν αποτελούν εγγύηση ότι είναι έτοιμος για τη δύσκολη δουλειά της διπλωματίας. Αν η απόφαση για τη Συρία μείνει απλή εξαγγελία, δεν θα οδηγήσει πουθενά.
Ένας επιπλέον λόγος ανησυχίας είναι ο θαυμασμός του Τραμπ για ηγέτες-ισχυρές προσωπικότητες. Χαρακτήρισε τον αλ-Σαράα «νεαρό ελκυστικό μαχητή» και σχολίασε ότι έχει «πολύ ισχυρό παρελθόν», παρά τη γνωστή σύνδεσή του με την αλ Κάιντα.
Η Ιστορία έχει δείξει ότι η στήριξη τέτοιων ηγετών από τις ΗΠΑ μπορεί να έχει υψηλό κόστος, όπως συνέβη στο Ιράκ.
Όμως ο Τραμπ παραμένει αισιόδοξος:
«Ήρθε η ώρα τους να λάμψουν», είπε. «Καλή τύχη, Συρία. Δείξτε κάτι πραγματικά ξεχωριστό».
