Οι συγκρούσεις μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν στο Κασμίρ συνεχίζονται για δεύτερη μέρα. Η ινδική κυβέρνηση ανακοίνωσε σήμερα ότι πυρά του πακιστανικού πυροβολικού χθες, Τετάρτη, εναντίον του εδάφους της, ως απάντηση για ινδικά πλήγματα στο πακιστανικό έδαφος, στοίχισαν τη ζωή σε 13 αμάχους και προκάλεσαν τον τραυματισμό άλλων 59.
Αυτή η βίαιη κρίση είναι ακριβώς το είδος της διεθνούς έκτακτης ανάγκης που άλλοτε θα είχε προκαλέσει μια ολοκληρωμένη διπλωματική κινητοποίηση των ΗΠΑ, για να κατευνάσουν τα πνεύματα και να αποτρέψουν έναν ευρύτερο πόλεμο. Ωστόσο, η αντίδραση της αμερικανικής κυβέρνησης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί στην καλύτερη των περιπτώσεων ως «χλιαρή».
«Είναι κρίμα. Απλώς ελπίζω να τελειώσει γρήγορα», δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, την Τρίτη σε μια παθητική πρώτη αντίδραση για τις συγκρούσεις που προκλήθηκαν από την τρομοκρατική επίθεση εναντίον Ινδών τουριστών, για την οποία το Νέο Δελχί κατηγορεί μαχητές που υποστηρίζονται από το Πακιστάν.
Το CNN αναφέρει πως την Τετάρτη, ο Τραμπ προχώρησε λίγο παραπέρα, προσφέροντας τις «καλές του υπηρεσίες», χωρίς όμως να δείχνει ιδιαίτερη προθυμία να εμπλακεί. «Τα πάω καλά και με τους δύο, τους γνωρίζω πολύ καλά, και θέλω να δω να το λύνουν μόνοι τους», είπε ο Τραμπ. «Έχουν ανταποδώσει τα χτυπήματα ο ένας στον άλλον. Οπότε ελπίζω να σταματήσουν τώρα… Αν μπορώ να κάνω κάτι για να βοηθήσω, θα είμαι εκεί».
Ο υπουργός Εξωτερικών, Μάρκο Ρούμπιο, έχει έρθει σε επαφή με κορυφαίους αξιωματούχους της Ινδίας και του Πακιστάν τις τελευταίες εβδομάδες – και από τότε που η Ινδία πραγματοποίησε επιθέσεις βαθιά μέσα στο πακιστανικό έδαφος την Τρίτη, σύμφωνα με το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ωστόσο, δεν υπάρχει μέχρι στιγμής καμία ένδειξη για μια ευρύτερη προσπάθεια των ΗΠΑ να συντονίσουν διεθνή μεσολάβηση ή διαχείριση της κρίσης.
Αυτό μπορεί να οφείλεται, σύμφωνα με το CNN, εν μέρει στο γεγονός ότι δεν είναι ακόμη η κατάλληλη στιγμή για διπλωματία, καθώς όλοι αναμένουν να υπάρξουν περαιτέρω βήματα κλιμάκωσης και από τις δύο πλευρές. Επιπρόσθετα, παρότι ο ισχυρισμός του Πακιστάν ότι κατέρριψε πέντε ινδικά αεροσκάφη μπορεί να δείχνει πως η τιμή του έχει αποκατασταθεί, οι ηγέτες του έχουν δεσμευτεί να πλήξουν ινδικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις.
Ο Τραμπ έχει θέσει την ειρηνευτική προσπάθεια ως θεμέλιο της νέας του θητείας, ωστόσο οι προσπάθειές του για αποκλιμάκωση των διεθνών εστιών έντασης δεν χαρακτηρίζονται ως αξιοσημείωτες – ενώ μαίνονται πόλεμοι στην Ουκρανία και τη Γάζα, το CNN μάλιστα γράφει πως έχει σημειωθεί ελάχιστη πρόοδος. Παράλληλα, ο ισχυρισμός του ότι οι αντάρτες Χούθι στην Υεμένη δεσμεύτηκαν να σταματήσουν τις επιθέσεις στη διεθνή ναυσιπλοΐα μετά από αμερικανικούς βομβαρδισμούς, δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί.
Οι ΗΠΑ στον ρόλο του παγκόσμιου «αστυνόμου»
Ο συντάκτης του CNN, Stephen Collinson, αναφέρει πως οι επιτυχημένες αμερικανικές ειρηνευτικές προσπάθειες του παρελθόντος -όπως η μεσολάβηση του προέδρου Τζίμι Κάρτερ για τη συμφωνία Ισραήλ-Αιγύπτου ή η συμβολή του προέδρου Μπιλ Κλίντον στη λήξη του πολέμου στην πρώην Γιουγκοσλαβία- απαιτούσαν μήνες και χρόνια αργής οικοδόμησης εμπιστοσύνης και έντονης προπαρασκευαστικής διπλωματίας σε χαμηλότερα επίπεδα. Δεν έχει φανεί κανένα σημάδι τους τελευταίους τρεις μήνες ότι ο Τραμπ έχει την πρόθεση να εφαρμόσει παρόμοια εις βάθος στρατηγική σε κάποια από τις υφιστάμενες συγκρούσεις, πόσο μάλλον σε μια καινούρια στη Νότια Ασία.
Ο Τιμ Γουίλασεϊ-Γουίλσεϊ του Βασιλικού Ινστιτούτου Ενωμένων Υπηρεσιών στο Λονδίνο είπε στην Ίσα Σοάρες του CNN ότι οι ΗΠΑ είχαν παίξει ηγετικό ρόλο στην αποκλιμάκωση κρίσεων στο Κασμίρ το 2000, το 2008 και το 2019, αλλά ίσως να μην έχουν πλέον τέτοια διάθεση. «Τώρα έχουμε έναν πρόεδρο στον Λευκό Οίκο που λέει ότι δεν θέλει να είναι ο αστυνόμος του κόσμου», είπε ο Γουίλασεϊ-Γουίλσεϊ, πρώην Βρετανός διπλωμάτης. «Και πιθανώς είναι πιο φιλικά διακείμενος προς τον (Ινδό) πρωθυπουργό (Ναρέντρα) Μόντι από ό,τι προς το Πακιστάν».
Το Κασμίρ είναι μια περιοχή στη βορειοδυτική υποήπειρο της Ινδίας και συνορεύει με το Αφγανιστάν, την Κίνα, την Ινδία και το Πακιστάν. Τόσο η Ινδία όσο και το Πακιστάν διεκδικούν ολόκληρη την περιοχή, και η καθεμία ελέγχει έναν τομέα που χωρίζεται από μια τεταμένη γραμμή αντιπαράθεσης γνωστή ως «Γραμμή Ελέγχου» (Line of Control). Η Κίνα ελέγχει επίσης ένα τρίτο τμήμα του Κασμίρ.
Η σπίθα για δεκαετίες συγκρούσεων άναψε στα τέλη της δεκαετίας του 1940, όταν η αποχωρούσα αποικιακή δύναμη, η Βρετανία, χώρισε την Ινδία σε δύο ανεξάρτητα κράτη: τη σύγχρονη Ινδία, κυρίως ινδουιστική, και το Πακιστάν, στο οποίο κυριαρχεί ο μουσουλμανικός πληθυσμός. Από τότε, οι δύο αντίπαλοι έχουν πολεμήσει τρεις φορές για το Κασμίρ. Κατά την τελευταία εικοσιπενταετία, υπήρξαν επίσης πολλές μικρότερες αψιμαχίες και ξεσπάσματα βίας για την περιοχή.
Η πιο ανησυχητική περίπτωση ήταν το 1999, όταν ο πρόεδρος Κλίντον παρενέβη στη σύγκρουση στο Κάργκιλ, εν μέσω ανησυχιών της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών ότι ο πόλεμος θα μπορούσε να κλιμακωθεί και να εξελιχθεί σε καταστροφική πυρηνική σύγκρουση ανάμεσα σε δύο χώρες που είχαν πρόσφατα πραγματοποιήσει δοκιμές ατομικών όπλων. Τα τελευταία χρόνια, το Πακιστάν και η Ινδία έχουν μετριάσει την επιθετική ρητορική περί χρήσης πυρηνικών, ακόμα και σε περιόδους έντασης για το Κασμίρ. Και καθώς ωριμάζουν ως πυρηνικές δυνάμεις, οι φόβοι για έναν καταστροφικό πόλεμο με όπλα μαζικής καταστροφής έχουν υποχωρήσει.
Οι νέες ισορροπίες
Ωστόσο, σύμφωνα με το CNN η Ουάσινγκτον εξακολουθούσε να θεωρεί ότι αξίζει να επενδύσει διπλωματικά και στρατηγικά για να αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση της σύγκρουσης στο Κασμίρ. Αυτό ίσχυσε και κατά την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ, όταν ο τότε υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, παρενέβη για να αποκλιμακώσει μια αντιπαράθεση ανάμεσα στους δύο εχθρούς της Νότιας Ασίας πριν από έξι χρόνια. «Δεν νομίζω ότι ο κόσμος κατάλαβε πραγματικά πόσο κοντά έφτασε η αντιπαλότητα Ινδίας-Πακιστάν να εξελιχθεί σε πυρηνική ανάφλεξη τον Φεβρουάριο του 2019», έγραψε ο Πομπέο στα απομνημονεύματά του, «Never Give an Inch».
Πέρα από τη διστακτικότητα της κυβέρνησης Τραμπ να αναλάβει τον παραδοσιακό ρόλο των ΗΠΑ ως παγκόσμιου ηγέτη, υπάρχουν και άλλοι λόγοι για τους οποίους οι διπλωματικές στρατηγικές του παρελθόντος ίσως να μην είναι πλέον τόσο αποτελεσματικές σε μια πιο κατακερματισμένη και ασταθή παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Ένα από τα αποτελέσματα της κρίσης του Κάργκιλ το 1999 ήταν να φέρει τις Ηνωμένες Πολιτείες πιο κοντά στην Ινδία, μια χώρα όλο και πιο ισχυρή, διεκδικητική και εύπορη. Κάθε προεδρική διοίκηση έκτοτε έχει ακολουθήσει την πορεία που χάραξε ο Κλίντον. Ο Τραμπ έχει και προσωπικά και πολιτικά στενές σχέσεις με τον Μόντι, έναν ομοϊδεάτη εθνικιστή.
Την ίδια ώρα, η ικανότητα των ΗΠΑ να ασκήσουν πίεση στο Πακιστάν έχει μειωθεί μετά το τέλος της ασταθούς συμμαχίας τους στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και με την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν. Το Πακιστάν έχει πλέον επανέλθει πλήρως στην παραδοσιακή του πολιτική συμμαχία με την Κίνα, γεγονός που σημαίνει ότι καθεμία από τις δύο αντίπαλες χώρες της Νότιας Ασίας έχει στο πλευρό της μια υπερδύναμη.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχει σημειωθεί τεράστια αλλαγή στη θέση των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια», δήλωσε ο Μίλαν Βάισναβ, διευθυντής του προγράμματος για τη Νότια Ασία στο Carnegie Endowment for International Peace.
«Η Ινδία είναι ένας από τους σημαντικότερους στρατηγικούς εταίρους για τις ΗΠΑ, ενώ η σημασία του Πακιστάν… έχει πραγματικά υποχωρήσει. Νομίζω ότι η Αμερική αναμένει ότι το Πακιστάν θα εκδικηθεί», ανέφερε ο Βάισναβ.
Η Μέση Ανατολή στον ρόλο του διαμεσολαβητή
Εν τη απουσία της Ουάσινγκτον, η μεσολάβηση ενδέχεται να ξεκινήσει από τη Μέση Ανατολή. Το Κατάρ, για παράδειγμα, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια διαμεσολάβησης για εκεχειρίες και ανταλλαγές ομήρων μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς. Όμως η κυβέρνηση του Κατάρ -όπως και το Πακιστάν, ένα σουνιτικό μουσουλμανικό κράτος- εξέφρασε συλλυπητήρια και καταδίκασε την επίθεση στο ινδικό Κασμίρ. Ο Τύπος στην Ινδία ανέφερε ότι η τηλεφωνική επικοινωνία του Εμίρη του Κατάρ, σεΐχη Ταμίμ αλ-Θάνι, με τον Μόντι θεωρήθηκε ως σκόπιμη προσβολή προς την κυβέρνηση του Ισλαμαμπάντ.
Ο πρωθυπουργός του Κατάρ, Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ-Θάνι, είχε ξεχωριστές τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Ινδό υπουργό Εξωτερικών και τον Πακιστανό πρωθυπουργό Σαρίφ. Το Υπουργείο Εξωτερικών του Κατάρ δήλωσε ότι η χώρα υποστηρίζει «πλήρως» κάθε περιφερειακή και διεθνή προσπάθεια επίλυσης των διαφορών μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν.
Ο Γουίλασεϊ-Γουίλσεϊ υποστήριξε ότι οι πιστωτές του Πακιστάν, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Σαουδικής Αραβίας, έχουν τη δυνατότητα να ασκήσουν πίεση στο Ισλαμαμπάντ, ώστε να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, δεδομένου ότι το Πακιστάν βρίσκεται εν μέσω βαθιάς οικονομικής κρίσης.
Ωστόσο, το CNN αναφέρει πως, εκτός αν η κατάσταση επιδεινωθεί πολύ, είναι απίθανο οι διεθνείς προσπάθειες επίλυσης της κρίσης να καθοδηγηθούν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
