Tον Απρίλιο του 2024 ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ παραχωρούσε συνέντευξη στη γερμανική εφημερίδα Bild με αφορμή την συμπλήρωση 75 ετών από τη σύσταση της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Σε μια από τις απαντήσεις του θα αποκαλύψει ότι το ΝΑΤΟ έχει απομακρύνει «ρωσικό προσωπικό από τα κεντρικά γραφεία του οργανισμού στις Βρυξέλλες» κι αυτό «διότι αντιληφθήκαμε ότι επιτελούσαν δραστηριότητες, οι οποίες δεν ήταν στην πραγματικότητα διπλωματικά καθήκοντα, αλλά καθήκοντα εργασίας μυστικών υπηρεσιών». Και συμπλήρωνε: «Έχουμε δει ότι οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες επιχειρούν σε ευρωπαϊκές χώρες εδώ και πολλά χρόνια. Παρατηρούμε επίσης ότι έχουν γίνει προσπάθειες να εντείνουν τις δραστηριότητές τους».
Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική κατασκοπεία έχει επιστρέψει για τα καλά στην Ευρώπη, θυμίζοντας τα επίπεδα της περιόδου του Ψυχρού Πολέμου, όπως εκτιμούν αναλυτές. Τα τελευταία χρόνια, αρκετά συχνά δημοσιοποιούνται πλέον σε χώρες τη γηραιάς ηπείρου περιστατικά σύλληψης κατασκόπων που δρουν εις βάθος της εθνικής επικράτειας, μη εξαιρουμένης και της χώρας μας.
Κατάσκοποι που έδρασαν στην Ελλάδα
Θυμίζουμε ότι αρχές της εβδομάδας η Ελληνική Αστυνομία σε συνεργασία με την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών συνέλαβαν, κατόπιν πληροφοριών που έλαβαν από τις Αρχές της Λιθουανίας, έναν 59χρονο ομογενή από τη Γεωργία που κατηγορείται για κατασκοπεία εν καιρώ ειρήνης. Ο ελαιοχρωματιστής στο επάγγελμα μόνιμος κάτοικος Αλεξανδρούπολης βρίσκεται αντιμέτωπος με ποινή κάθειρξης 5 έως 10 ετών, καθώς φέρεται να είχε στρατολογηθεί από ρωσική υπηρεσία για να φωτογραφίσει και να βιντεοσκοπήσει κρίσιμες στρατιωτικές υποδομές. Ο συλληφθείς κατά την εξέταση του στην ΕΛΑΣ, υποστήριξε πως το άτομο που τον προσέγγισε και τον στρατολόγησε του ανέφερε πως μπορεί να του δίνει χρήματα για τις υπηρεσίες του. Ο ίδιος όμως ανταπάντησε πως δεν το κάνει για τα χρήματα αλλά για την «μαμά Ρωσία», καθώς είχε υπηρετήσει στον σοβιετικό στρατό, στη Σιβηρία.
Τον Μάρτιο του 2023 είχε αποκαλυφθεί επίσης η παρουσία της 37χρονης Ρωσίδας πράκτορα «Irina A.S.» που εργαζόταν ως φωτογράφος στην Αθήνα, διατηρώντας παράλληλα κατάστημα με είδη χειροτεχνίας στο Παγκράτι. Η Μαρία Τσάλλα, όπως ήταν γνωστή στο ευρύ κοινό, είχε ελληνική υπηκοότητα και ταυτότητα από την ΕΛ.ΑΣ. την οποία είχε εκδώσει το 2018. Η υπόθεση ήταν αρκετά μπλεγμένη καθώς η Τσάλλα είχε έναν σύντροφο στην Αθήνα, που όπως είπε στην Ελληνική Αστυνομία δεν είχε ιδέα ότι δεν κατάγονταν από τη χώρα μας. Οι Αρχές ανακάλυψαν ότι ήταν στην πραγματικότητα παντρεμένη με έναν άλλο Ρώσο κατάσκοπο, τον Κάμπος Γουίτιτς, ο οποίος είχε ζήσει για περίπου δύο χρόνια στο Ρίο ντε Τζανέιρο με τη Βραζιλιάνα φίλη του – μια κτηνίατρο που εργαζόταν στο υπουργείο Γεωργίας της χώρας. Η Βραζιλιάνα ήταν αυτή που βοήθησε στον συντονισμό της αναζήτησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον εντοπισμό του, όταν εκείνος εξαφανίστηκε. Κατόπιν έμαθε ότι το πρόσωπο που αναζητούσε εργαζόταν μυστικά για τη ρωσική υπηρεσία πληροφοριών.
Τον δε Απρίλιο του 2022, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το ελληνικό κράτος απέλασε 12 Ρώσους διπλωμάτες στους οποίους αποδόθηκε ύποπτη δραστηριότητα στην Ελλάδα. Μάλιστα τότε είχαν συνδράμει στο έργο της ΕΥΠ και κλιμάκια μυστικών υπηρεσιών από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία. Ακόμη παλαιότερα, τον Ιούνιο του 2017 είχαμε και πάλι απέλαση Ρώσων διπλωματών που φέρεται να εμπλέκονταν σε άνομες ενέργειες.
Λετονή βουλευτής κατηγορείται για συνεργασία με την FSB
Οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχουν διεισδύσει πολύ πιο έντονα στην Ευρώπη μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Για παράδειγμα, στις 27 Φεβρουαρίου πέρυσι, ο Τιχομίρ Ιβάντσεφ θα γινόταν ο 6ος Βούλγαρος που κατηγορείτο για κατασκοπία στο Ηνωμένο Βασίλειο από το ξέσπασμα του πολέμου. Η δε γαλλική κυβέρνηση, θα αποκάλυπτε την ίδια περίοδο τη λειτουργία 193 ιστοτόπων που είχαν σχεδιαστεί αποκλειστικά για την προώθηση ψευδών ειδήσεων που ενίσχυαν την εικόνα της Μόσχας, ενώ η Λετονή βουλευτής Τατιάνα Ζντάνοκα θα κατηγορούνταν για μακροχρόνια συνεργασία με την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (FSB), την απόγονο δηλαδή της KGB.
Ωστόσο στα κέντρα αντικατασκοπείας της Ευρώπης σήμανε συναγερμός όταν τον Μάρτιο του 2024 αποκαλύφθηκε ένα σοβαρό περιστατικό υποκλοπής στη Γερμανία. Σε ηχητικές συνομιλίες Γερμανών αξιωματούχων, γίνεται αναφορά σε πλήγμα εις βάρος της γέφυρας του Κερτς, που ενώνει την Κριμαία με την ηπειρωτική Ρωσία αλλά και στην εξέταση του ενδεχόμενου να εφοδιαστεί η Ουκρανία με γερμανικούς πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, κάτι που δημοσίως είχε αποκλείσει ο καγκελάριος Όλαφ Σολτς. Το Βερολίνο διέταξε κατεπείγουσα έρευνα για το συμβάν, την οποία ανέλαβε η υπηρεσία αντικατασκοπείας (MAD), ενώ το ρωσικό ΥΠΕΞ προέβη σε διάβημα διαμαρτυρίας προς τον Γερμανό πρέσβη, για άμεση εμπλοκή της Γερμανίας στον πόλεμο με την Ουκρανία. Πηγές της καγκελαρίας πάντως χαρακτήρισαν την υποκλοπή ως προσπάθεια του Κρεμλίνου να διασπάσει τη δυτική συμμαχία υπέρ της Ουκρανίας.
Νέα στρατιά πρακτόρων από το 2022
Από το 2022 η Μόσχα έχει δημιουργήσει μια νέα στρατιά πρακτόρων και έχει αλλάξει ριζικά την εκπαίδευσή τους πριν τους στείλει σε χώρες του εξωτερικού. Παράλληλα έχει στραφεί στη στρατολόγηση Ευρωπαίων κάτι που δυσχεραίνει τον εντοπισμό τους από τις κατά τόπους αρχές. Όπως δήλωσε αξιωματικός δυτικής μυστικής υπηρεσίας στους βρετανικούς Financial Times τον Μάρτιο του 2024: «Έπρεπε να αλλάξουν τις μεθόδους τους αν ήθελαν να αποσπάσουν απόρρητες πληροφορίες στην Ευρώπη. Και πράγματι, το έκαναν», προσθέτοντας ότι τα πρόσωπα που στρατολογούνται «μερικές φορές μπορεί να μη γνωρίζουν καν ότι δουλεύουν για τη ρωσική κυβέρνηση. Οι σύνδεσμοί τους δεν γνωρίζουν κατ’ ανάγκην ποιου τα συμφέροντα εξυπηρετούν. Μπορεί να είναι εγκληματίες, ποινικοί ή απλώς καθημερινοί πολίτες που πληρώνονται».
Το παλιό μοντέλο του κατασκόπου που δρα στο εξωτερικό υπό διπλωματική κάλυψη πάντως, συνεχίζει να ισχύει σε χώρες όπως η Αυστρία και η Ελβετία, όπου υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 150 Ρώσοι με επίσημη παρουσία. Εν τω μεταξύ, η ρωσική δραστηριότητα εξαπλώνεται και πέρα από τη ζώνη Σένγκεν, με την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να μετατρέπονται σε βασικά κέντρα για τη ρωσική κατασκοπεία. Ωστόσο, παραμένει ασαφές το εύρος της επιρροής των νέων μεθόδων. Όπως παρατηρεί πράκτορας που μίλησε στους Financial Times, «στον χώρο των πληροφοριών, είμαστε πάντα συνειδητοί για το πόσα δεν γνωρίζουμε».
