Σαν σήμερα, 17 Οκτωβρίου 1915, η Ελλάδα απορρίπτει την πρόταση της Μεγάλης Βρετανίας για παραχώρηση της Κύπρου, σε μια από τις πιο σύνθετες διπλωματικές στιγμές της νεότερης ιστορίας της.
Ιστορικό πλαίσιο
Το 1915, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος μαίνεται και η Βρετανία, που είχε προσαρτήσει την Κύπρο έναν χρόνο νωρίτερα (1914) μετά τη συμμετοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων, αναζητεί συμμάχους στην Ανατολική Μεσόγειο. Για να ενισχύσει τη συμμαχική προσπάθεια και να βοηθήσει τη Σερβία απέναντι στη βουλγαρική επίθεση, το Λονδίνο προτείνει στην Αθήνα να εισέλθει στον πόλεμο υπέρ της Entente, προσφέροντας ως αντάλλαγμα την Κύπρο. Η πρόταση διαβιβάζεται από τον Βρετανό πρέσβη στην Αθήνα, σερ Φράνσις Έλιοτ, προς την κυβέρνηση του Αλέξανδρου Ζαΐμη.
Το δίλημμα της ουδετερότητας
Η Ελλάδα, εκείνη την περίοδο, βρίσκεται στο επίκεντρο του Εθνικού Διχασμού. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, με φιλογερμανικές τάσεις, επιμένει στη διατήρηση ουδετερότητας, ενώ ο Ελευθέριος Βενιζέλος υποστηρίζει τη συμμετοχή της χώρας στο πλευρό της Βρετανίας και της Γαλλίας, θεωρώντας ότι έτσι θα ενισχυθούν τα ελληνικά συμφέροντα.
Η αποχώρηση του Βενιζέλου από την πρωθυπουργία και η επικράτηση των βασιλικών κύκλων αφήνουν το κράτος πολιτικά διχασμένο. Ο Ζαΐμης, προσεκτικός και συντηρητικός, επιλέγει να μην εμπλέξει τη χώρα σε έναν πόλεμο με αβέβαιη έκβαση.
Η απόρριψη και οι συνέπειες
Η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης είναι αρνητική. Η επίσημη δικαιολογία είναι η ουδετερότητα, αλλά στην ουσία η απόφαση αντανακλά τον φόβο εσωτερικής ρήξης και στρατιωτικού κινδύνου. Η Ελλάδα παραμένει, προς το παρόν, εκτός του πολέμου — όμως δύο χρόνια αργότερα, το 1917, εισέρχεται τελικά στο πλευρό των Συμμάχων, χωρίς να λάβει την Κύπρο που είχε προσφερθεί το 1915.
Η πρόταση της Βρετανίας δεν επανέρχεται ποτέ επίσημα, και η Κύπρος παραμένει υπό βρετανική κυριαρχία έως το 1960.
Οι ιστορικές ερμηνείες
Η πράξη αυτή έχει απασχολήσει έντονα την ιστοριογραφία:
- Για ορισμένους, αποτέλεσε χαμένη ευκαιρία για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ένα όραμα που θα αργήσει δεκαετίες να επανέλθει.
- Για άλλους, η απόρριψη θεωρείται ρεαλιστική επιλογή, δεδομένου ότι η Βρετανία δεν παρείχε καμία εγγύηση ότι θα τηρούσε την υπόσχεσή της, ενώ η Ελλάδα κινδύνευε να εμπλακεί σε έναν πόλεμο για τον οποίο δεν ήταν προετοιμασμένη.
Επιπλέον, η γεωστρατηγική σημασία της Κύπρου για τη Βρετανία ήταν τέτοια που καθιστούσε απίθανη την πραγματική παραχώρησή της. Η πρόταση του 1915 φαίνεται σήμερα περισσότερο ως διπλωματικός ελιγμός παρά ως ειλικρινής προσφορά.
Σε γενικές γραμμές, η άρνηση της Ελλάδας να αποδεχθεί την πρόταση για την Κύπρο αντικατοπτρίζει την πολιτική σύγκρουση του Εθνικού Διχασμού και τα διλήμματα μιας μικρής χώρας μπροστά σε παγκόσμιες ανακατατάξεις.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
1814: Εννέα άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους από μία πρωτοφανή «ζυθοπλημμύρα» στο Κεντρικό Λονδίνο. Το τραγικό αυτό περιστατικό συνέβη όταν μία τεράστια δεξαμενή μπίρας στη ζυθοποιία «Meux & Co’s Horse Shoe Brewery» έσπασε, με αποτέλεσμα να ξεχυθούν πάνω από ένα εκατομμύριο λίτρα μπίρας στους δρόμους, προκαλώντας εκτεταμένες ζημιές και θανάτους.
1854: Αγγλικές και γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις ξεκινούν την πολιορκία της Σεβαστούπολης, το μεγαλύτερο λιμάνι της Κριμαίας και βάση του Ρωσικού Στόλου στη Μαύρη Θάλασσα, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου. Η μάχη αυτή θα διαρκέσει έναν ολόκληρο χρόνο, αποτελώντας κομβικό σημείο για τον πόλεμο.
1864: Ψηφίζεται το νέο Σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο καθιερώνει το πολίτευμα της Βασιλευομένης Δημοκρατίας. Το σύνταγμα αυτό προέβλεπε σημαντικές αλλαγές στη λειτουργία του κράτους, αλλά και περιορισμένες εξουσίες για τον βασιλιά σε σχέση με προηγούμενα καθεστώτα.
1888: Ο Τόμας Έντισον κατοχυρώνει με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τον οπτικό φωνόγραφο, μια από τις πρώτες συσκευές που μπορούσαν να καταγράψουν ταυτόχρονα ήχο και κινούμενη εικόνα. Η εφεύρεση αυτή αποτέλεσε το πρώτο βήμα προς τη γέννηση του κινηματογράφου, ανοίγοντας τον δρόμο για μια νέα εποχή στην τέχνη και τη βιομηχανία της ψυχαγωγίας.
1915: Η Μεγάλη Βρετανία προσφέρει την Κύπρο στην Ελλάδα σε αντάλλαγμα για τη συμμετοχή της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η ελληνική κυβέρνηση, υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη, αρνήθηκε την προσφορά, επικαλούμενη την ουδετερότητα της χώρας και τον κίνδυνο εσωτερικής αστάθειας.
1931: Ο διαβόητος μαφιόζος Αλ Καπόνε καταδικάζεται για φοροδιαφυγή από το ομοσπονδιακό δικαστήριο του Σικάγο, σηματοδοτώντας το τέλος της εγκληματικής του καριέρας. Παρά τη μακρά ιστορία βίας, δολοφονιών και παραβατικότητας, οι αμερικανικές αρχές καταφέρνουν τελικά να τον εξουδετερώσουν με κατηγορίες για μη πληρωμή φόρων των ετών 1925-1929. Ο δικαστής τον καταδικάζει σε έντεκα χρόνια κάθειρξη, πρόστιμο 50.000 δολαρίων και επιπλέον 7.692 δολάρια για δικαστικά έξοδα.
1933: Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν φτάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες ως πρόσφυγας από τη ναζιστική Γερμανία. Ο σπουδαίος φυσικός εγκαταλείπει τη χώρα του μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, αναζητώντας ασφάλεια και ελευθερία, και θα εγκατασταθεί στο Ινστιτούτο Προηγμένων Σπουδών του Πρίνστον, όπου θα παραμείνει έως το τέλος της ζωής του.
1937: Τα τρίδυμα ανιψάκια του Ντόναλντ Ντακ – Χιούι, Λιούι και Ντιούι – κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση σε κόμικς εφημερίδας στις ΗΠΑ. Αυτοί οι χαρακτήρες θα γίνουν σύντομα από τους πιο αγαπημένους στις ιστορίες της Disney.
1941: Οι γερμανικές δυνάμεις Κατοχής περικυκλώνουν τα χωριά Άνω και Κάτω Κερδύλια, στον νομό Σερρών, και εκτελούν μαζικά περισσότερους από 220 άρρενες κατοίκους ηλικίας 15 έως 60 ετών ως αντίποινα για τη δράση ανταρτών στην περιοχή, γεγονός που έμεινε γνωστό ως η Σφαγή των Κερδυλλίων. Αμέσως μετά, πυρπολούν και καταστρέφουν ολοσχερώς τα δύο χωριά, αφήνοντας πίσω τους μια από τις πρώτες και πιο τραγικές μαζικές εκτελέσεις αμάχων στην κατεχόμενη Ελλάδα του Βʼ Παγκοσμίου Πολέμου.
1957: Ο Γάλλος συγγραφέας Αλμπέρ Καμί, γνωστός για το έργο του «Ο Ξένος», τιμάται με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Ο Καμί υπήρξε μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές φωνές του 20ού αιώνα, με το έργο του να εξερευνά τον παραλογισμό της ανθρώπινης ύπαρξης.
1973: Ο ΟΠΕΚ επιβάλλει εμπάργκο πετρελαίου σε χώρες που υποστήριξαν το Ισραήλ κατά τον Πόλεμο του Γιομ Κιπούρ. Η απόφαση αυτή προκαλεί παγκόσμια ενεργειακή κρίση, με εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου και σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρώπη.
1979: Η Μητέρα Τερέζα βραβεύεται με το Νόμπελ Ειρήνης για την αφοσίωσή της στους φτωχούς και ασθενείς όλου του κόσμου. Ήταν ιδιαίτερα γνωστή για το έργο της στην Ινδία, αλλά και για τις διεθνείς αποστολές της σε περιοχές όπως η Αιθιοπία και η Αρμενία.
1997: Τα οστά του θρυλικού επαναστάτη, Τσε Γκεβάρα μεταφέρονται από τη Βολιβία στην Κούβα και θάβονται στο Μαυσωλείο της Σάντα Κλάρα. Η μεταφορά των λειψάνων του πραγματοποιήθηκε 30 χρόνια μετά την εκτέλεσή του από τον βολιβιανό στρατό, ως ένδειξη τιμής για τον αγώνα του υπέρ των καταπιεσμένων λαών.
Γεννήσεις
1915 – Άρθουρ Μίλερ (Arthur Miller), Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας, από τις κορυφαίες μορφές του σύγχρονου θεάτρου. Γεννημένος στη Νέα Υόρκη, ανέδειξε μέσα από τα έργα του τη σύγκρουση του ατόμου με το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα, αποτυπώνοντας τη μεταπολεμική αμερικανική πραγματικότητα με ρεαλισμό και ευαισθησία. Το αριστούργημά του, «Ο θάνατος του εμποράκου» (1949), αποτελεί διαχρονική κριτική στο «αμερικανικό όνειρο» και τιμήθηκε με Πούλιτζερ.
1918 – Ρίτα Χέιγουορθ (Rita Hayworth), Αμερικανίδα ηθοποιός και χορεύτρια, μία από τις πιο εμβληματικές σταρ του κλασικού Χόλιγουντ. Γεννημένη ως Μάργκαριτα Κανσίνο, αναδείχθηκε στη δεκαετία του ’40 ως σύμβολο θηλυκότητας και γοητείας, με ρόλους που καθιέρωσαν το αρχέτυπο της femme fatale. Η ταινία «Gilda» (1946) την έκανε παγκόσμιο είδωλο, με τη σκηνή του αισθησιακού της χορού να μένει στην ιστορία του κινηματογράφου. Συνεργάστηκε με κορυφαίους σκηνοθέτες και ηθοποιούς της εποχής, ενώ η εικόνα της στόλισε αφίσες, περιοδικά και… τα αεροπλάνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Πίσω από τη λάμψη, ωστόσο, έκρυβε μια ζωή γεμάτη δυσκολίες, καθιστώντας τη θρυλική αλλά και τραγική φιγούρα της Χρυσής Εποχής του Χόλιγουντ.
1957 – Ελευθερία Αρβανιτάκη, Ελληνίδα τραγουδίστρια με ξεχωριστή φωνή και καλλιτεχνική ταυτότητα που γεφυρώνει την παραδοσιακή με τη σύγχρονη μουσική. Γεννημένη στον Πειραιά, ξεκίνησε την πορεία της το 1980 με την Οπισθοδρομική Κομπανία και στη συνέχεια χάραξε σόλο διαδρομή που τη μετέτρεψε σε μία από τις πιο αναγνωρίσιμες φωνές της ελληνικής σκηνής. Με επιτυχίες όπως «Δυνατά Δυνατά», «Μικρά ταξίδια» και «Το παραμύθι της βροχής», συνδύασε το έντεχνο, το λαϊκό και το μεσογειακό στοιχείο με διεθνείς επιρροές. Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε μεγάλα φεστιβάλ ανά τον κόσμο, ενώ η αισθαντική της ερμηνεία και η συνέπειά της την καθιέρωσαν ως μία από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ερμηνεύτριες.
1972 – Eminem (Μάρσαλ Μάδερς / Marshall Mathers), Αμερικανός ράπερ, στιχουργός, παραγωγός και ηθοποιός, θεωρούμενος ως μία από τις σημαντικότερες μορφές στην ιστορία της χιπ χοπ. Γεννημένος στο Ντιτρόιτ, ανέτρεψε τα δεδομένα του είδους στα τέλη της δεκαετίας του ’90 με τον δίσκο «The Slim Shady LP», κερδίζοντας Grammy και εκτοξεύοντας τη φήμη του. Συνδύασε ωμή ειλικρίνεια, κοινωνική σάτιρα και προσωπικές εξομολογήσεις, δημιουργώντας εμβληματικά κομμάτια όπως «Lose Yourself», «Stan» και «Without Me». Ως alter ego Slim Shady, προκάλεσε και συγκλόνισε, ενώ ως καλλιτέχνης αναγνωρίστηκε για την τεχνική του δεξιοτεχνία και την έντονη αφήγηση. Ο Eminem άλλαξε για πάντα το πρόσωπο της ραπ, ανοίγοντας τον δρόμο για τη διεθνή αποδοχή της χιπ χοπ κουλτούρας.
1975 – Δέσποινα Ολυμπίου, Κύπρια τραγουδίστρια με σημαντική πορεία στη σύγχρονη ελληνική μουσική σκηνή. Γεννημένη στη Λεμεσό, σπούδασε μουσική και ξεκίνησε την καριέρα της ως μέλος χορωδιών και φωνητικών συνόλων, πριν καθιερωθεί ως σόλο ερμηνεύτρια. Ξεχώρισε με τη μελωδική φωνή και τη συναισθηματική της ερμηνεία σε τραγούδια όπως «Να ’σουν αλλιώς», «Πες το δυνατά» και «Για μένα», ενώ συνεργάστηκε με κορυφαίους δημιουργούς, μεταξύ τους ο Μάριος Τόκας και ο Γιώργος Θεοφάνους. Το 2013 εκπροσώπησε την Κύπρο στη Eurovision με το τραγούδι «An me thimasai». Με σταθερή παρουσία και μουσική συνέπεια, έχει καταξιωθεί ως μία από τις πιο εκφραστικές φωνές του ελληνόφωνου τραγουδιού.
1979 – Αλέξανδρος Νικολαΐδης, Έλληνας αθλητής του τάε κβον ντο και ένας από τους σπουδαιότερους Έλληνες Ολυμπιονίκες. Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη, κατέκτησε δύο ασημένια Ολυμπιακά μετάλλια, στην Αθήνα (2004) και στο Πεκίνο (2008), και υπήρξε σημαιοφόρος της ελληνικής αποστολής στους Αγώνες του 2008. Με ψυχραιμία, πειθαρχία και αγωνιστικό ήθος, έγινε σύμβολο του ευ αγωνίζεσθαι, ενώ διακρίθηκε και σε ευρωπαϊκές και παγκόσμιες διοργανώσεις. Εκτός αγωνιστικού χώρου, υπήρξε άνθρωπος με κοινωνική δράση και λόγο, αγαπητός σε αθλητές και φιλάθλους. Ο πρόωρος θάνατός του το 2022 συγκλόνισε τη χώρα, αλλά η κληρονομιά του στο ελληνικό αθλητικό ιδεώδες παραμένει ζωντανή.
Θάνατοι
1849 – Φρεντερίκ Σοπέν (Frédéric Chopin), Πολωνός πιανίστας και συνθέτης, από τους κορυφαίους εκπροσώπους του ρομαντισμού στη μουσική. Γεννημένος το 1810 κοντά στη Βαρσοβία, ανέπτυξε από νωρίς σπάνιο ταλέντο στο πιάνο και αφιέρωσε το έργο του σχεδόν αποκλειστικά σε αυτό το όργανο. Οι νοκτούρνες, μαζούρκες, πολωνέζες και πρελούδιά του συνδύασαν τεχνική αρτιότητα με βαθιά συναισθηματική έκφραση, επηρεάζοντας γενιές μουσικών.
Εορτολόγιο
Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι
Διεθνής Ημέρα για την Εξάλειψη της Φτώχειας
Παγκόσμια Ημέρα Μυοσκελετικού Τραύματος
