Σαν σήμερα 16 Ιουλίου: Το Σχίσμα των Εκκλησιών που χώρισε τον Χριστιανισμό στα δύο

Η 16η Ιουλίου 1054 αποτελεί ορόσημο για την Ιστορία όχι μόνο της Εκκλησίας, αλλά και ολόκληρου του δυτικού πολιτισμού. Εκείνη την ημέρα σημειώνεται το Σχίσμα των Εκκλησιών, το λεγόμενο «Μεγάλο Σχίσμα», που χώρισε οριστικά τον Χριστιανισμό σε δύο μεγάλες παραδόσεις: τη Δυτική Ρωμαιοκαθολική και την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ήταν το επιστέγασμα αιώνων αντιπαραθέσεων, που επρόκειτο να σφραγίσουν πολιτικά, θρησκευτικά και πολιτιστικά την Ευρώπη για σχεδόν μια χιλιετία.

Οι ρίζες μιας ρήξης που ωρίμαζε αργά

Το Σχίσμα δεν προέκυψε ξαφνικά, σαν μια βίαιη ρήξη δίχως προϊστορία. Αντίθετα, αποτέλεσε το αποκορύφωμα βαθιών διαφορών που είχαν παγιωθεί ήδη από τους πρώτους αιώνες:

• Η εξουσία του Πάπα: Στη Δύση, ο Πάπας της Ρώμης είχε εξελιχθεί σε ανώτατη αυθεντία, με αξιώσεις πρωτοκαθεδρίας σε όλα τα ζητήματα πίστης και διοίκησης. Στην Ανατολή, ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και οι άλλοι Πατριάρχες θεωρούσαν την Εκκλησία ως σύνολο ίσων μερών, χωρίς έναν απόλυτο ηγέτη.
• Το Filioque: Μία φαινομενικά «λεπτή» θεολογική αλλαγή –η προσθήκη της λέξης «Filioque» στο Σύμβολο της Πίστεως («και εκ του Υιού»)– δημιούργησε βαθιά αντίθεση για το πώς εκπορεύεται το Άγιο Πνεύμα. Για τους Ανατολικούς Πατέρες, αυτή η επέκταση παραβίαζε την αυθεντικότητα των πρώτων Οικουμενικών Συνόδων.
• Πολιτιστικές και πολιτικές διαφορές: Η γλώσσα (Λατινικά στη Δύση, Ελληνικά στην Ανατολή), οι τελετουργίες, ακόμα και η νοοτροπία, δημιούργησαν έναν «πολιτισμικό τοίχο» που καθιστούσε κάθε συνεννόηση ολοένα δυσκολότερη.

Η 16η Ιουλίου 1054 – Η μέρα του αφορισμού

Η κρίση κορυφώθηκε όταν ο καρδινάλιος Ουμβέρτος, αντιπρόσωπος του Πάπα Λέοντα Θ’, μπήκε στον ναό της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί, χωρίς προειδοποίηση, άφησε πάνω στην Αγία Τράπεζα ένα γράμμα αφορισμού κατά του Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου, κατηγορώντας τον για αιρέσεις και ασέβεια προς τον Πάπα.

Ο Πατριάρχης απάντησε λίγες μέρες αργότερα με αντι-αφορισμούς προς τον Ουμβέρτο και τους συνοδούς του. Παρόλο που οι αφορισμοί τυπικά δεν αφορούσαν το σύνολο των πιστών, η συμβολική τους βαρύτητα ήταν τεράστια: σήμαιναν το τέλος της ενότητας που είχε κρατήσει αιώνες.

Οι συνέπειες ενός διχασμού χωρίς επιστροφή

Η διάσπαση του 1054 έδωσε το στίγμα του στους επόμενους αιώνες:

• Μόνιμα σύνορα Ανατολής και Δύσης: Η Ευρώπη χωρίστηκε σε δύο μεγάλες χριστιανικές πολιτιστικές σφαίρες, με τα Βαλκάνια, τη Ρωσία και τη Μικρά Ασία να ταυτίζονται με την Ορθοδοξία, και τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη να συσπειρώνονται γύρω από τον Παπισμό.
• Πολιτικές και στρατιωτικές συγκρούσεις: Οι σταυροφορίες, που ξεκίνησαν λιγότερο από μισό αιώνα μετά, έφεραν τα δύο στρατόπεδα σε ευθεία αντιπαράθεση, με αποκορύφωμα την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το 1204.
• Παράλληλες εξελίξεις και παράδοση: Από τον 11ο αιώνα και μετά, η θεολογία, η τέχνη και η πνευματικότητα ακολούθησαν παράλληλες πορείες, με τις διαφορές να βαθαίνουν περισσότερο.

Η επίσημη άρση των αφορισμών ήρθε μόλις το 1965, όταν ο Πάπας Παύλος ΣΤ’ και ο Πατριάρχης Αθηναγόρας συναντήθηκαν και συμφώνησαν να αποσύρουν τα αναθέματα. Ωστόσο, η ουσιαστική ένωση δεν επιτεύχθηκε ποτέ.

Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο

622: Αρχίζει το Μουσουλμανικό ημερολόγιο, καθώς ο Μωάμεθ ξεκινά τη Χετζίρα, τη φυγή του από τη Μέκκα στη Μεδίνα. Η πράξη αυτή θεμελιώνει το Ισλάμ ως οργανωμένη θρησκεία και κοινωνικό σύστημα.

1054: Ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Μιχαήλ Α’ Κηρουλάριος αφορίζεται από τους λεγάτους του Πάπα μέσα στην Αγία Σοφία, γεγονός που σφραγίζει το Σχίσμα Ανατολικής και Δυτικής Εκκλησίας (Σχίσμα του 1054). Το γεγονός αυτό αλλάζει για πάντα τον χάρτη του Χριστιανισμού: η ενότητα της Εκκλησίας διαρρηγνύεται οριστικά, με τη Ρώμη και την Κωνσταντινούπολη να ακολουθούν από τότε ξεχωριστές πορείες στην πίστη, την θεολογία και την πολιτική.

1212: Στη Μάχη της Λας Νάβας ντε Τολόσα, οι συμμαχικοί χριστιανικοί στρατοί νικούν τους Μαυριτανούς μουσουλμάνους στην Ισπανία. Η νίκη θεωρείται σημείο καμπής για τη Reconquista και τη σταδιακή εκδίωξη των Αράβων από την Ιβηρική.

1790: Ορίζεται η Ουάσινγκτον ως η μόνιμη πρωτεύουσα των Ηνωμένων Πολιτειών, με την υπογραφή του Residence Act. Η επιλογή του τόπου επηρεάζει βαθιά την πολιτική και γεωγραφική ανάπτυξη της χώρας.

1826: Στη Σάμο, οι Έλληνες ναύαρχοι Γεώργιος Σαχτούρης και Κωνσταντίνος Κανάρης πετυχαίνουν σπουδαία νίκη κατά του Οθωμανικού στόλου. Το γεγονός ενισχύει το ηθικό στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας.

1907: Κατά τον Μακεδονικό Αγώνα, ελληνικό αντάρτικο σώμα περικυκλώνεται στη Γέρμα Καστοριάς και εξοντώνεται από τον οθωμανικό στρατό. Ανάμεσά τους και ο επικεφαλής της ομάδας.

1926: Δημοσιεύεται στο περιοδικό National Geographic η πρώτη έγχρωμη υποβρύχια φωτογραφία, ανοίγοντας νέους δρόμους στην εξερεύνηση και την επιστημονική τεκμηρίωση του βυθού.

1942: Η φιλογερμανική κυβέρνηση του Βισύ στη Γαλλία διατάζει τη μαζική σύλληψη 13.152 Εβραίων, οι οποίοι συγκεντρώνονται στο Παρίσι πριν σταλούν στο Άουσβιτς. Η επιχείρηση μένει γνωστή ως Vel’ d’Hiv Roundup.

1945: Οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποιούν την πρώτη πυρηνική δοκιμή, με την κωδική ονομασία «Trinity», στην έρημο του Νέου Μεξικού κοντά στο Αλαμογκόρντο. Η έκρηξη της πρώτης ατομικής βόμβας αποτελεί ιστορικό ορόσημο, εγκαινιάζοντας την εποχή των πυρηνικών όπλων και αλλάζοντας ριζικά την πορεία της παγκόσμιας Ιστορίας. Η επιτυχία της δοκιμής σηματοδοτεί το τέλος της απόλυτης συμβατικής ισορροπίας και οδηγεί σε νέο γεωπολιτικό τοπίο, με την απειλή του πυρηνικού ολέθρου να σφραγίζει την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και να αναδιαμορφώνει τη στρατηγική, την επιστήμη και τη συλλογική συνείδηση της ανθρωπότητας.

1945: Ιδρύεται το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ) στην Ελλάδα, με πρώτο διευθυντή τον Ηρακλή Πετμεζά. Το ΕΙΡ ανοίγει τον δρόμο για τη δημόσια ραδιοφωνία στη χώρα.

1950: Στον τελικό του Μουντιάλ στο στάδιο Μαρακανά, η Ουρουγουάη κερδίζει τη Βραζιλία με 2-1 μπροστά σε 173.850 θεατές, βυθίζοντας τη χώρα σε εθνικό πένθος. Το γεγονός μένει στην ιστορία ως το Maracanazo.

1963: Οι Beatles ηχογραφούν το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη «Αν θυμηθείς τα όνειρά μου», με αγγλικό στίχο («Honeymoon Song»).

1965: Εγκαινιάζεται η σήραγγα του Λευκού Όρους, που συνδέει τη Γαλλία και την Ιταλία, ενισχύοντας τις υποδομές και τη συνεργασία στην Ευρώπη.

1969: Εκτοξεύεται το διαστημόπλοιο «Apollo 11», με τους αστροναύτες Νιλ Άρμστρονγκ, Μπαζ Όλντριν και Μάικλ Κόλινς και με προορισμό τη Σελήνη, όπου και φτάνουν πρώτοι. (Διαβάστε εδώ τρία πράγματα που δεν γνωρίζατε για το Apollo 11)

1974: Ο Αρχιεπίσκοπος και πρόεδρος της Κύπρου Μακάριος Γ’ διαφεύγει από το πραξικόπημα και μέσω Μάλτας φτάνει στο Λονδίνο.

1979: Ο Σαντάμ Χουσεΐν αναλαμβάνει την προεδρία του Ιράκ, εγκαινιάζοντας μια από τις πιο σκληρές δικτατορίες της εποχής.

1993: Ο Γιάννης Αλαφούζος και οι πέντε συγκατηγορούμενοί του αθωώνονται ομόφωνα για το πλοίο Ασπρονήσι, που κατηγορούνταν για λαθρεμπόριο μαζούτ.

2015: Με 229 «ναι» ψηφίζεται το νομοσχέδιο με τα προαπαιτούμενα μέτρα, οδηγώντας σε εσωτερική κρίση τον ΣΥΡΙΖΑ και επιβεβαιώνοντας τη συμφωνία με τους δανειστές.

2016: Ελικόπτερο Black Hawk με οκτώ Τούρκους στρατιωτικούς που κατηγορούνται ως πραξικοπηματίες προσγειώνεται στην Αλεξανδρούπολη, λίγες ώρες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία. Οι επιβαίνοντες ζητούν αμέσως πολιτικό άσυλο από τις ελληνικές αρχές, επικαλούμενοι φόβο για τη ζωή τους αν επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Η Άγκυρα απαιτεί την άμεση έκδοσή τους, με αποτέλεσμα το περιστατικό να προκαλέσει ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να δοκιμάσει τα όρια του διεθνούς δικαίου και της διμερούς συνεργασίας. Το ζήτημα λαμβάνει μεγάλη δημοσιότητα, ενώ η απόφαση της Ελλάδας να μην εκδώσει τελικά τους οκτώ, επικαλούμενη ανησυχίες για δίκαιη δίκη και ανθρώπινα δικαιώματα, οδηγεί σε νέες διαστάσεις στην ήδη εύθραυστη σχέση των δύο χωρών.

2022: Οι Iron Maiden δίνουν μια ανεπανάληπτη συναυλία στο ΟΑΚΑ, καθηλώνοντας χιλιάδες φανατικούς του heavy metal.

Γεννήσεις

Θάνατοι

Εορτολόγιο

Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι

Παγκόσμια Ημέρα Φιδιού