Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια περίοδο έντονης δημογραφικής πίεσης και τα δημόσια συνταξιοδοτικά συστήματα δείχνουν πλέον ξεκάθαρα τα όριά τους. Ο πληθυσμός γερνά, η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους μειώνεται σταθερά και τα ποσοστά φτώχειας στους ηλικιωμένους αυξάνονται. Σε αυτό το περιβάλλον, η ανάπτυξη ισχυρών ιδιωτικών πυλώνων αποταμίευσης θεωρείται κρίσιμη για τη μελλοντική βιωσιμότητα των συντάξεων. Το πανευρωπαϊκό συνταξιοδοτικό προϊόν PEPP, που θεσπίστηκε το 2022, είχε σχεδιαστεί ακριβώς ως μια τέτοια λύση: ένα ενιαίο, χαμηλού κόστους εργαλείο αποταμίευσης προσβάσιμο σε όλους τους Ευρωπαίους. Ωστόσο, το εγχείρημα δεν απέδωσε.

Η συμμετοχή έμεινε εξαιρετικά περιορισμένη, καθώς η πολυπλοκότητα του προϊόντος, ο αυστηρός κανονιστικός του χαρακτήρας και ο φόβος του επενδυτικού ρίσκου λειτούργησαν αποτρεπτικά.

Οι νέες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής επιχειρούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα εμπόδια. Το βασικότερο βήμα είναι η απλοποίηση του PEPP μέσω της κατάργησης της υποχρεωτικής παροχής συμβουλής, όταν το μεγαλύτερο μέρος του χαρτοφυλακίου τοποθετείται σε ασφαλή και ισορροπημένα περιουσιακά στοιχεία, όπως μετοχές μεγάλων εταιρειών, ETFs και κρατικά ή εταιρικά ομόλογα. Η κίνηση αυτή αναμένεται να μειώσει σημαντικά το λειτουργικό κόστος και να διευκολύνει την πρόσβαση στο προϊόν, ειδικά για νέους εργαζομένους και πολίτες με μικρότερα ποσά προς επένδυση.

Παράλληλα, καταργείται το ανώτατο όριο χρέωσης του 1%, μια αλλαγή που στόχο έχει να δώσει μεγαλύτερη ευελιξία στους παρόχους ώστε να δημιουργούν περισσότερα και πιο διαφοροποιημένα προϊόντα. Με αυτόν τον τρόπο, οι αποταμιευτές θα μπορούν να επιλέγουν στρατηγικές που αντικατοπτρίζουν καλύτερα το δικό τους προφίλ κινδύνου και τις μελλοντικές ανάγκες συνταξιοδότησης. Στόχος είναι να ενισχυθεί η λειτουργικότητα του PEPP και να πάψει να αντιμετωπίζεται ως ένα «προϊόν ίδιου τύπου για όλους».

Το πακέτο των προτάσεων περιλαμβάνει επίσης μη δεσμευτικές συστάσεις προς τα κράτη-μέλη για την εφαρμογή αυτόματης εγγραφής των εργαζομένων σε συμπληρωματικά συνταξιοδοτικά προγράμματα. Το μοντέλο, το οποίο έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικό σε χώρες όπως η Βρετανία, αυξάνει σημαντικά τη συμμετοχή των πολιτών, καθώς η ένταξη γίνεται αυτόματα και η αποχώρηση απαιτεί ενεργή δήλωση. Η Επιτροπή προτείνει επίσης τη δημιουργία ενιαίων συστημάτων παρακολούθησης συντάξεων, ώστε κάθε πολίτης να έχει σαφή, ολοκληρωμένη εικόνα όλων των παροχών και δικαιωμάτων του μέσα από μία πλατφόρμα.

Οι δημογραφικές εξελίξεις καθιστούν τις παραπάνω αλλαγές επιτακτικές. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της EIOPA, σχεδόν ο μισός ευρωπαϊκός πληθυσμός είναι άνω των 45 ετών, ενώ μέχρι το 2050 αναμένεται να υπάρχουν λιγότεροι από δύο εργαζόμενοι για κάθε συνταξιούχο. Ήδη περισσότερο από το 20% των ηλικιωμένων βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία ενός πρόσθετου πυλώνα ασφάλειας μέσω της ιδιωτικής αποταμίευσης.

Οι προτάσεις για το PEPP εντάσσονται σε μια ευρύτερη στρατηγική της Επιτροπής για τη διοχέτευση ιδιωτικών κεφαλαίων στις ευρωπαϊκές αγορές. Το προηγούμενο διάστημα ανακοινώθηκαν μέτρα όπως φορολογικές εκπτώσεις για λογαριασμούς επενδύσεων, απαλλαγές στο επενδυτικό εισόδημα και νέοι κανόνες εποπτείας για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Τον επόμενο μήνα αναμένεται νέο πακέτο με ενισχυμένες αρμοδιότητες για τον ευρωπαϊκό ρυθμιστή σε κρίσιμες λειτουργίες των αγορών.

Τέλος, η Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση της οδηγίας IORP II για τα επαγγελματικά ταμεία, ώστε να απλουστευτούν οι διασυνοριακές μεταφορές και να ενισχυθεί η συνεργασία ανάμεσα στις εποπτικές αρχές. Το σύνολο των προτάσεων περνά τώρα στη φάση των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη-μέλη, με την προσδοκία ότι το νέο πλαίσιο θα αποτελέσει ένα ουσιαστικό κίνητρο για εκατομμύρια Ευρωπαίους που σήμερα δεν αποταμιεύουν για τη συνταξιοδότησή τους.