Στη φάση δημιουργίας ενός Νέου Οικοδομικού Κανονισμού βρίσκεται το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, ο οποίος αναμένεται να παρουσιαστεί μέσα στο 2026 και να αποτελέσει τον βασικό οδηγό για τη μελέτη και τον σχεδιασμό των νέων κτηρίων στη χώρα. Θα πρόκειται για ένα κείμενο περίπου 20 άρθρων, σημαντικά πιο συνοπτικό από όσα ίσχυαν μέχρι σήμερα, αλλά και διαφορετικής φιλοσοφίας, καθώς δεν θα επαναλαμβάνει ούτε θα αντιγράφει τους όρους δόμησης, όπως συνέβαινε επί δεκαετίες.
Ο ισχύων κανονισμός έχει επιβαρυνθεί με διαδοχικές προσθήκες, διευκρινίσεις και εξαιρέσεις, που τελικά όπως αποδείχθηκε στην πράξη δημιούργησε ένα εξαιρετικά περίπλοκο πλαίσιο. Η υπερανάλυση αυτή, αντί να διευκολύνει το έργο των μηχανικών, πολλές φορές οδηγεί σε σύγχυση, διαφοροποιήσεις στην ερμηνεία από υπηρεσία σε υπηρεσία και τελικά σε καθυστερήσεις. Σύμφωνα και με δηλώσεις του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Νίκου Ταγαρά, που μίλησε πρόσφατα στην Καθημερινή, η νέα προσπάθεια στοχεύει σε μια «επιστροφή στη μεγάλη εικόνα», δίνοντας ξεκάθαρες γραμμές για το σχήμα και την εσωτερική λειτουργία του κτηρίου, αφήνοντας τις λεπτομέρειες που αφορούν τα τοπικά χαρακτηριστικά εκεί όπου πραγματικά ανήκουν: στον πολεοδομικό σχεδιασμό.
Η βασική αλλαγή της νέας φιλοσοφίας είναι ότι οι όροι δόμησης δεν θα καθορίζονται πλέον από τον οικοδομικό κανονισμό. Το ύψος που μπορεί να έχει ένα κτήριο, η κάλυψη στο οικόπεδο, ο συντελεστής δόμησης και όλα τα σχετικά στοιχεία θα αποτυπώνονται στα τοπικά και ειδικά πολεοδομικά σχέδια, τα οποία θα προσαρμόζονται σε κάθε περιοχή, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες και τις ανάγκες της. Έτσι, μια παραδοσιακή περιοχή, ένας νησιωτικός οικισμός, μια πυκνοδομημένη πόλη ή ένας αναπτυσσόμενος προορισμός δεν θα αντιμετωπίζονται με τις ίδιες οριζόντιες ρυθμίσεις, αλλά με κανόνες πραγματικά προσαρμοσμένους στη μορφολογία, στο τοπίο, στη χρήση γης και στην αρχιτεκτονική ταυτότητα του τόπου.
Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός θα προσδιορίζει περισσότερο τη συνολική γεωμετρία και τον όγκο του κτηρίου. Η έννοια του «συντελεστή όγκου», που θα ορίζεται σε συνάρτηση με τις τοπικές παραμέτρους, θα έχει στόχο να δώσει μεγαλύτερη ευελιξία στους μελετητές ως προς τη διαμόρφωση της μορφής. Με αυτόν τον τρόπο επιδιώκεται να αποφεύγονται άκαμπτες λύσεις και να δίνεται η δυνατότητα για πιο δημιουργική αρχιτεκτονική έκφραση, χωρίς όμως να παραβιάζονται τα βασικά όρια που θέτει ο πολεοδομικός σχεδιασμός.
Παράλληλα, πολύ σημαντικό τμήμα του νέου πλαισίου θα αφορά την εσωτερική οργάνωση των κτηρίων. Θα καθορίζεται με σαφήνεια ποιοι χώροι θεωρούνται κύριας χρήσης και ποιοι βοηθητικοί, πώς υπολογίζονται οι επιφάνειες, ποιες προϋποθέσεις πρέπει να πληροί ένα κτήριο για να είναι προσβάσιμο και λειτουργικό για όλους, καθώς και ποιοι κανόνες θα εφαρμόζονται στη διαμόρφωση των υπογείων, των σοφίτων και των χώρων κάτω από το έδαφος. Για τα ζητήματα αυτά, μάλιστα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος περιμένει μια σειρά από σημαντικές αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, ώστε ο νέος κανονισμός να εναρμονιστεί με τη νομολογία και να λύσει εκκρεμότητες που εδώ και χρόνια προκαλούν διαφορετικές ερμηνείες στην πράξη.
Σε εξέλιξη βρίσκεται όμως και η διαμόρφωση νέου πλαισίου για την εκτός σχεδίου δόμηση, ένα πεδίο που έχει αποτελέσει αντικείμενο έντονων συζητήσεων και αντιπαραθέσεων. Το κρίσιμο ζήτημα σε αυτή την περίπτωση είναι ο καθορισμός των «αναγνωρισμένων δρόμων». Δεν αρκεί ένα οικόπεδο να έχει την ελάχιστη απαιτούμενη αρτιότητα για να χτιστεί· πρέπει επίσης να έχει πρόσωπο σε δρόμο ο οποίος αναγνωρίζεται επίσημα ως κοινόχρηστος. Η αρχική σκέψη να θεωρούνται μόνο οι δρόμοι που υπήρχαν έως το 1977 αλλάζει. Η νέα πρόταση προβλέπει ότι μπορούν να αναγνωριστούν και μεταγενέστεροι δρόμοι, εφόσον έχουν διανοιχθεί από κρατικούς φορείς, πληρούν συγκεκριμένα τεχνικά κριτήρια και έχουν καταγραφεί στο Κτηματολόγιο με τρόπο που να διασφαλίζει τον κοινόχρηστο χαρακτήρα τους.
Την ίδια στιγμή, παραμένουν σε εκκρεμότητα σημαντικές χωροταξικές μελέτες, όπως το Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο του Νοτίου Αιγαίου και τα ειδικά πλαίσια για τον τουρισμό και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παρά τις καθυστερήσεις των προηγούμενων ετών, το υπουργείο εκτιμά ότι οι διαδικασίες βρίσκονται στο τελικό στάδιο και τα σχετικά κείμενα θα προχωρήσουν στην κύρωση μέσα στους επόμενους μήνες. Η συνολική κατεύθυνση της μεταρρύθμισης αυτής δεν περιορίζεται στην αναθεώρηση ενός κανονισμού. Στόχος είναι η δημιουργία ενός πιο καθαρού, εύχρηστου και αξιόπιστου συστήματος κανόνων, που θα μειώνει τις παρερμηνείες, θα διευκολύνει τον πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και θα επιτρέπει στα κτήρια να εντάσσονται πιο ομαλά στο περιβάλλον τους.
