Οι άνθρωποι έχουν την τάση να αισθάνονται άτρωτοι. Με τη βοήθεια της επιστήμης – ιατρικής και της φαρμακολογίας νιώθουν θωρακισμένοι απέναντι στους ιούς και στις ασθένειες γενικότερα. Τα αντιβιοτικά και η ανάπτυξή τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εγκατέστησαν την πεποίθηση ότι ο μέσος άνθρωπος δεν θα αντιμετωπίσει επικίνδυνα ενδεχόμενα από κάποιο λοιμώδες νόσημα.

Οι λοιμώξεις όμως είναι εδώ και δοκιμάζουν ανθρώπους και επιστήμη. Ειδικά, η τελευταία επιδίδεται σε αγώνα δρόμου για τη συμπλήρωση του «οπλοστασίου» θωράκισης των ατόμων. Κάθε φορά όμως τα τελευταία χρόνια αιφνιδιάζεται και αναγκάζεται να ακολουθεί τις εξελίξεις. Νέοι ιοί, πολλές φορές μεταλλαγμένοι, κάνουν την εμφάνισή τους και μέχρι να αντιμετωπιστούν «κατατρώγουν» την ανθρωπότητα, αφήνοντας πίσω τους ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες θύματα.

Σε μια τέτοια κατάσταση μας έφερε ο νέος κορονοϊός από την Κίνα. Εξαπλώθηκε με γρήγορους ρυθμούς σε όλο τον κόσμο και έχει φέρει ακόμη και τη χώρα μας σε πρωτόγνωρες συνθήκες. Περιόρισε την κυκλοφορία των πολιτών στους δρόμους καθώς έχει τεθεί σε ισχύ το μέτρο της απαγόρευσης άσκοπων μετακινήσεων, έκλεισε καταστήματα και επιχειρήσεις και μας έκανε όλους να ζούμε με φόβο.

Τι είχε προηγηθεί όμως; Ποιες ήταν οι λοιμώξεις που τρόμαξαν τους ανθρώπους, ακόμη και τους επιστήμονες τα τελευταία χρόνια;

Κορονοϊός

Ο νέος κορονοϊός-2019 ονομάζεται και SARS-CoV-2. Ανιχνεύθηκε πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2019 στην περιοχή Ουχάν της Κίνας, «χτύπησε» τις ΗΠΑ και γρήγορα πέρασε στην Ευρώπη βυθίζοντας στο πένθος γειτονικές μας χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία όπου καθημερινά χάνουν τη ζωή τους εκατοντάδες άνθρωποι.

Στη Ελλάδα μπορεί να πράγματα να είναι καλύτερα καθώς ο αριθμός των θυμάτων είναι μονοψήφιος αλλά οι ειδικοί κρούουν συνεχώς τον κώδωνα του κινδύνου και ζητούν από τους πολίτες να προσέχουν ιδιαιτέρως καθώς πρόκειται για έναν «αόρατο και επικίνδυνο» εχθρό.

Ποια είναι τα συμπτώματα του κορονοϊού;

Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν κυρίως πυρετό και αναπνευστική δυσχέρεια, όπως δηλαδή και το κοινό κρυολόγημα.

Το χαρακτηριστικό, όμως του ιού είναι ότι δύναται να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές όπως:

  • πνευμονία
  • γαστρεντερικά προβλήματα (εμετούς και διάρροιες)
  • νεφρική ανεπάρκεια.

Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο με τα σταγονίδια σιέλου και βλέννης κατά τον βήχα, τη χειραψία όπως και την από κοινού κατανάλωση φαγητού ή ποτού. Ο ιός μεταδίδεται με μεγάλα σταγονίδια που «ταξιδεύουν» λιγότερο από δύο μέτρα.

Ως περίοδος επώασης ορίζεται ο χρόνος που μεσολαβεί μεταξύ της επαφής του ατόμου με την πηγή του ιού και της εμφάνισης των πρώτων συμπτωμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα εμφανίζονται μέσα στις πρώτες πέντε ημέρες, ωστόσο η περίοδος επώασης ποικίλλει από μία έως 14 ημέρες. Υπάρχουν και αναφορές για μεγαλύτερη περίοδο επώασης, αλλά αυτές αποτελούν μάλλον εξαιρέσεις του γενικού κανόνα.

Μέχρι στιγμής για τον κορονοϊό δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο, ωστόσο προκλινικές και κλινικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη προς αυτό τον σκοπό. Δεν αναμένουμε, όμως να υπάρχει εμβόλιο εμπορικά διαθέσιμο για το γενικό πληθυσμό σε λιγότερο από έξι μήνες.

Δεν υπάρχει επίσης, τουλάχιστον ακόμη, ειδική αντι-ιική θεραπεία. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική είτε κατ’ οίκον είτε σε επίπεδο νοσοκομείου για τις σοβαρότερες περιπτώσεις. Υπάρχει ισχυρό ερευνητικό ενδιαφέρον σε παγκόσμιο επίπεδο για την ανεύρεση αποτελεσματικών αντι-ιικών θεραπειών και πολλές σχετικές κλινικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη. Αντιρετροικοί παράγοντες, όπως η λοπιναβίρη και η ριτοναβίρη, ο αντι-ιικός παράγοντας ρεμντεσιβίρη, που είχε σχεδιαστεί αρχικά εναντίον του ιού Έμπολα, αλλά δεν είχε την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα θεωρείται πως βοηθούν.

Παράλληλα, εξετάζεται η χρήση της χλωροκίνης αλλά και ενός άλλου (καρδιοπροστατευτικού) φαρμάκου, αγωγές που φαίνεται ότι βοηθούν στην προστασία κυρίως από τις επιπλοκές του κορονοϊού.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση γίνεται με βάση την κλινική συμπτωματολογία και το ειδικό τεστ που πραγματοποιείται σε εξειδικευμένα εργαστήρια.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, αποτελεί πρόκληση η απλοποίηση της διαδικασίας, ώστε το τεστ να γίνει ευρέως διαθέσιμο. Ιδανικά, ένα απλό τεστ με γρήγορα αποτελέσματα που θα γινόταν ακόμα και κατ’ οίκον (κατά αναλογία με το τεστ εγκυμοσύνης), θα βοηθούσε αποτελεσματικά στον έγκαιρο εντοπισμό και απομόνωση των κρουσμάτων.

Γρίπη H1N1

Η γρίπη H1N1 προκαλεί πανικό στους κατοίκους της χώρας μας ενώ κάθε χρόνο οι νεκροί αυξάνονται.

Θεωρείται πολύ εύκολο να μεταδοθεί από το ένα άτομα στο άλλο. Αρκετοί σύμφωνα με τους επιστήμονες είναι αυτοί που μπορεί να την περάσουν με πολύ ήπια νόσηση και χωρίς να παρουσιάσουν επιπλοκές. Παράλληλα όμως υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι, κυρίως αυτοί που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου οι οποίοι είναι πιθανό να χάσουν ακόμα και τη ζωή τους.

Οι τύποι ιών που προκαλούν τη συγκεκριμένη γρίπη, είναι τρεις, ο Α, ο Β και ο C. Ο τύπος Α προκαλεί τις πιο σοβαρές λοιμώξεις, ενώ ο C τις πιο ελαφρές.

Ποια είναι τα συμπτώματα της φονικής γρίπης;

  • υψηλός πυρετός
  • πόνος των μυών και των αρθρώσεων
  • πονοκέφαλος
  • έντονη κόπωση
  • καταρροή
  • πονόλαιμος
  • βήχας

Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν συμπτώματα και στο γαστρεντερικό, όπως ναυτία, εμετούς, διάρροια. Στους ενήλικες τα συμπτώματα αυτά είναι σπάνια.

Ποια είναι τα άτομα τα οποία ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου;

  • Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
  • Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι)
  • Παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από
    τους επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα
  • Έγκυες γυναίκες β’ και γ’ τριμήνου
  • Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια
  • Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά κάτω των έξι μηνών
  • Κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές γυμνασίων-λυκείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.)

Ιός Ζίκα

Πρόκειται για έναν ιό αρκετά που μεταδίδεται μέσω του τσιμπήματος των κουνουπιών και έχει μερικά κοινά με τον δάγκειο, τον κίτρινο πυρετό αλλά και την ασθένεια του Δυτικού Νείλου. Αν και παρουσίασε έξαρση κυρίως το 2014 – 2015 η ιστορία του χάνεται στο μακρινό παρελθόν. Πρώτη φορά, το 1947, κρούσμα του εντοπίστηκε στο δάσος Ζίκα της Ουγκάντας (απ’ όπου πήρε και το όνομα του).

Ο ιός Ζίκα είναι μέλος του γένους των φλαβοϊών που μεταδίδεται από τα ημερόβια κουνούπια του γένους αηδής (Aedes), όπως τον Aedes albopictus (κουνούπι-τίγρης).

Τον Δεκέμβριο του 2015 υπήρξαν υποψίες ότι η μετάδοση του ιού Ζίκα μέσα από τον πλακούντα στο έμβρυο μπορεί να προκαλεί μικροκεφαλία και εγκεφαλικές βλάβες. Τον ίδιο μήνα, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Πρόληψη και τον Έλεγχο των Ασθενειών εξέδωσε μία περιεκτική ενημέρωση για τον πιθανό συσχετισμό του ιού με τη συγγενή μικροκεφαλία, ενώ το αμερικανικό CDC ανακοίνωσε: «Έχουν υπάρξει αναφορές συγγενούς μικροκεφαλίας σε βρέφη μητέρων οι οποίες είχαν προσβληθεί από τον ιό Ζίκα όταν ήταν έγκυες. Οι προσβολές από τον ιό έχουν επιβεβαιωθεί σε πολλά βρέφη με μικροκεφαλία, αλλά δεν είναι γνωστό πόσες από τις περιπτώσεις μικροκεφαλίας συνδέονται με τη μόλυνση από τον ιό Ζίκα».

Τα συμπτώματα είναι συνήθως ήπια και μόνο ο ένας στους πέντε εμφανίζει πυρετό, ερύθημα, αρθραλγία και ερεθισμό στα μάτια. Ακόμη, όμως, και αυτοί που εμφανίζουν συμπτώματα δεν χρειάζεται να νοσηλευτούν. Ο ιός ανιχνεύεται μετά από αιματολογικές εξετάσεις και πρέπει να έχει περάσει μια εβδομάδα από τη μόλυνση του οργανισμού.

Έμπολα

Η ασθένεια του ιού Έμπολα προκαλείται από τον ιό Έμπολα. Ως βασικά συμπτώματα της νόσου θεωρούνται ο πυρετός, οι μυϊκοί πόνοι, ο πονόλαιμος και ο πονοκέφαλος. Συνήθως τα συμπτώματα εμφανίζονται από δύο μέρες μέχρι και τρεις εβδομάδες από τότε που θα προβληθεί το άτομο. Με την πάροδο των ημερών τα συμπτώματα επιδεινώνονται και περιλαμβάνουν εμετό, διάρροια, εξανθήματα και συχνά συνοδεύονται από μειωμένη λειτουργία του ήπατος και των νεφρών. Είναι η στιγμή που ο ανθρώπινος οργανισμός ξεκινά να αιμορραγεί τόσο εσωτερικά, όσο και εξωτερικά.

Η νόσος συνδέεται με ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο για θάνατο, ο οποίος κυμαίνεται από 25 έως 90%, με μέσο όρο 50%.

Πώς μεταδίδεται ο ιός του Έμπολα;

Ο ιός μεταδίδεται μέσω της άμεσης επαφής με σωματικά υγρά από μολυσμένο άνθρωπο ή ζώο. Ακόμα, ένας άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί εάν έρθει σ’ επαφή με αντικείμενο που έχει πάνω σωματικά υγρά μολυσμένου ανθρώπου.

Δυστυχώς μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει συγκεκριμένη θεραπεία ή εμβόλιο. Οι γιατροί προσπαθούν να τον αντιμετωπίσουν δίνοντας θεραπεία για ενυδάτωση του οργανισμού, κυρίως ενδοφλέβια υγρά.

Από το 1976 όταν εντοπίστηκε για πρώτη φορά έως το 2013 μολύνθηκαν λιγότερα από 1.000 άτομα ανά έτος. Η μεγαλύτερη έξαρσή του σημειώθηκε το 2014 και επηρέασε τη Γουινέα, τη Σιέρα Λεόνε, τη Λιβερία και τη Νιγηρία.

Iός MERS

Η πρώτη λοίμωξη από τον κορονοϊό του Αναπνευστικού Συνδρόμου της Μέσης Ανατολής (MERS-CoV) καταγράφηκε στη Σαουδική Αραβία το 2012.

Οι περισσότεροι που μολύνθηκαν από αυτόν εκδήλωσαν προβλήματα στο αναπνευστικό, πυρετό, βήχα και δύσπνοια ενώ σε ποσοστό 50% των περιπτώσεων οι ασθενείς έχασαν τη ζωή τους.

Στον επιστημονικό χώρο, ο CoV είναι γνωστός και ως κορονοϊός, δεδομένου ότι η ονομασία του ιού «coronavirus» υποδηλώνει τη χαρακτηριστική «κορώνα» που φαίνεται στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο όπως συμβαίνει και με τον «συγγενή» του ιό τον νέο κορονοϊό.

Σύμφωνα με το αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), ο MERS-CoV μεταδίδεται με την επαφή από άτομο σε άτομο. Η προέλευση του ιού παραμένει άγνωστη, όμως είναι πιθανό να μεταδόθηκε αρχικά από κάποιο ζώο.

Ιός του Δυτικού Νείλου

Ο ιός του Δυτικού Νείλου είναι μονόκλωνος RNA ιός ο οποίος προκαλεί τον πυρετό του Δυτικού Νείλου. Ανήκει στην οικογένεια Flaviviridae, και συγκεκριμένα του γένους Flavivirus, το οποίο περιλαμβάνει επίσης τον ιό Ζίκα, τον ιό του δάγκειου πυρετού και τον ιό του κίτρινου πυρετού. Ο ιός του δυτικού Νείλου μεταδίδεται κυρίως από τα κουνούπια, ιδίως του γένους Culex, άλλα έχουν βρεθεί και τσιμπούρια που τον μεταφέρουν.

Το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα επιβεβαιώθηκε το 2010. Τέσσερα χρόνια μετά τα πράγματα ηρέμησαν ενώ ο ιός «χτύπησε» κυρίως την Κεντρική Μακεδονία και τη Δυτική Ελλάδα, δηλαδή περιοχές που έχουν πολλά κουνούπια.

Η πλειονότητα των ανθρώπων που μολύνονται δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Περίπου το 20% εμφανίζει συμπτώματα ήπιας ίωσης (κεφαλαγία, μυαλγίες, καταβολή και περιστασιακά πυρετός και εξάνθημα). Λιγότερο από 1% των μολυσμένων, συνήθως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς και άλλες ευπαθείς ομάδες μπορεί να παρουσιάσουν νευροδιεισδυτική νόσο, η οποία περιλαμβάνει σοβαρότερες εκδηλώσεις, κυρίως εγκεφαλίτιδα, μηνιγγίτιδα και παράλυση.

Γρίπη των χοίρων

Η γρίπη των χοίρων είναι ασθένεια του αναπνευστικού συστήματος η οποία προσβάλλει του χοίρους.  Το 2009 μια μετάλλαξη της γρίπης των χοίρων μεταφέρθηκε στον άνθρωπο και προκάλεσε την πανδημία γρίπης των χοίρων 2009. Στην ουσία προκαλείται από τον ιό της γρίπης τύπου Α, H1N1 οπότε έχει κοινά χαρακτηριστικά με τη φονική επιδημία που μαστίζει τη χώρα μας.

Κανονικά ο ιός της γρίπης των χοίρων δεν προσβάλλει τους ανθρώπους, αλλά έχουν παρουσιαστεί αρκετά κρούσματα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες ασθενής κολλάει από τη στενή επαφή που μπορεί να έχει το άτομο με τους χοίρους και όχι αν φάει το κρέας τους.

Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS)

Το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (ΣΟΑΣ), γνωστό και ως SARS (severe acute respiratory syndrome) είναι ιογενής νόσος του αναπνευστικού συστήματος, ζωονοσικής προέλευσης, η οποία προκαλείται από τον κορονοϊό του SARS. Μια επιδημία του SARS καταγράφηκε από τον Νοέμβριο του 2002 μέχρι τον Ιούλιο του 2003 στη νότια Κίνα. Συνολικά καταγράφηκαν σε 37 χώρες 8.098 περιστατικά και 774 επιβεβαιωμένοι θάνατοι, με τα περισσότερα περιστατικά να παρατηρούνται στην Κίνα και Χονγκ Κονγκ ενώ η θνητότητά του υπολογίζεται στο 9,6%.

Το 2017, Κινέζοι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ο ιός προερχόταν από ρινολοφίδες νυχτερίδες των σπηλαίων της επαρχίας Ουχάν, με ενδιάμεσο ξενιστή τη μοσχογαλή.