Η 1η Οκτωβρίου 1946 έμεινε χαραγμένη στην Ιστορία ως η ημέρα που το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο της Νυρεμβέργης ανακοίνωσε τις ετυμηγορίες για τα κορυφαία στελέχη του Τρίτου Ράιχ. Ήταν η κορύφωση της πρώτης μεγάλης διεθνούς δίκης για εγκλήματα πολέμου, που σηματοδότησε την απαρχή του διεθνούς ποινικού δικαίου και την αρχή του όρου «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας».
Οι κατηγορούμενοι και οι ποινές
Στο εδώλιο βρέθηκαν 22 κορυφαίοι αξιωματούχοι του ναζιστικού καθεστώτος. Εννέα καταδικάστηκαν σε θάνατο δια απαγχονισμού, μεταξύ αυτών οι Χέρμαν Γκαίρινγκ (ο υπ’ αριθμόν δύο του Χίτλερ, που αυτοκτόνησε πριν από την εκτέλεση), ο στρατάρχης Βίχλελμ Κάιτελ, ο υπουργός Εξωτερικών Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ, ο θεωρητικός του ναζισμού Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, καθώς και οι Χανς Φρανκ, Ερνστ Καλτενμπρούννερ, Άλφρεντ Γιοντλ, Φριτς Ζάουκελ και Άρτουρ Σέις Ίνκβαρτ.
Σε ισόβια κάθειρξη καταδικάστηκαν οι Ρούντολφ Ες (υπαρχηγός του Χίτλερ), Βίλχελμ Φρικ και Έριχ Ρέντερ. Σε 20ετή κάθειρξη οι Μπάλντουρ φον Σίραχ (ηγέτης της Χιτλερικής Νεολαίας) και Άλμπερτ Σπέερ (ο «αρχιτέκτονας» του Ράιχ και υπουργός Εξοπλισμών), σε 15ετή κάθειρξη ο Κόνσταντιν φον Νόιρατ και σε 10ετή κάθειρξη ο ναύαρχος Καρλ Νταίνιτς, ο οποίος είχε διαδεχθεί τον Χίτλερ στην ηγεσία της Γερμανίας τις τελευταίες ημέρες του πολέμου.
Τρεις αθωώθηκαν: ο τραπεζίτης Γιαλμάρ Σαχτ, ο δημοσιογράφος Χανς Φρίτζε και ο πολιτικός Φραντς φον Πάπεν.
Οι εικόνες από την αίθουσα του Δικαστηρίου και οι σκληρές μαρτυρίες για το Ολοκαύτωμα και τα εγκλήματα του ναζιστικού καθεστώτος συγκλόνισαν την παγκόσμια κοινή γνώμη. Η Δίκη της Νυρεμβέργης ήταν η πρώτη φορά που οι ηγέτες ενός κράτους κλήθηκαν να λογοδοτήσουν για εγκλήματα που διέπραξαν κατά άλλων κρατών αλλά και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, καθιερώνοντας την έννοια της ατομικής ευθύνης για πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
331 π.Χ.: Ο Μέγας Αλέξανδρος συντρίβει τον Δαρείο Γ΄ στη μάχη των Γαυγαμήλων, εξασφαλίζοντας την κυριαρχία του στην Περσία και ανοίγοντας τον δρόμο για την παγκόσμια αυτοκρατορία του.
1861: Κυκλοφορούν τα πρώτα ελληνικά γραμματόσημα με παράσταση της κεφαλής του Ερμή, τα οποία τυπώνονται στο Παρίσι και εγκαινιάζουν την ιστορία της ελληνικής ταχυδρομικής υπηρεσίας.
1891: Ανοίγει τις πύλες του το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ στην Καλιφόρνια, το οποίο θα εξελιχθεί σε ένα από τα κορυφαία εκπαιδευτικά ιδρύματα του πλανήτη.
1910: Ισχυρή βόμβα καταστρέφει τα γραφεία των Los Angeles Times, προκαλώντας τον θάνατο 21 ανθρώπων και σηματοδοτώντας μία από τις πιο αιματηρές τρομοκρατικές ενέργειες της εποχής.
1918: Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Άραβες υπό τον Λόρενς της Αραβίας καταλαμβάνουν τη Δαμασκό, επισφραγίζοντας την κατάρρευση της Οθωμανικής κυριαρχίας στη Μέση Ανατολή.
1931: Δίνεται για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες στην Ισπανία, μια ιστορική στιγμή για την ισότητα των φύλων στη χώρα.
1936: Ο Φρανθίσκο Φράνκο αναλαμβάνει επικεφαλής της εθνικιστικής κυβέρνησης στην Ισπανία, σηματοδοτώντας την αρχή της μακρόχρονης δικτατορίας του και την κλιμάκωση του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου.
1938: Μετά τη Συμφωνία του Μονάχου, η Σουδητία παραχωρείται στη Ναζιστική Γερμανία, εξέλιξη που προοιωνίζεται τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
1946: Στη Δίκη της Νυρεμβέργης ανακοινώνονται οι καταδικαστικές αποφάσεις για τους ηγέτες του Τρίτου Ράιχ. Δώδεκα από τους κατηγορούμενους καταδικάζονται σε θάνατο δια απαγχονισμού, τρεις σε ισόβια κάθειρξη, ενώ αρκετοί ακόμη λαμβάνουν ποινές φυλάκισης έως 20 έτη ή αθωώνονται. Το γεγονός αυτό σηματοδοτεί την ιστορική απόδοση δικαιοσύνης για τα εγκλήματα του ναζιστικού καθεστώτος κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
1949: Ο Μάο Τσε Τουνγκ ανακηρύσσει την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, με τον Τσανγκ Κάι Σεκ να καταφεύγει στην Ταϊβάν. Η ημέρα αυτή αποτελεί εθνική εορτή στην Κίνα.
1958: Ιδρύεται η NASA, η διαστημική υπηρεσία των ΗΠΑ, που θα οδηγήσει την ανθρωπότητα στην εξερεύνηση του Διαστήματος και την αποστολή ανθρώπου στη Σελήνη.
1960: Η Κύπρος κηρύσσει και επισήμως την ανεξαρτησία της από τη Μεγάλη Βρετανία, σηματοδοτώντας την αρχή ενός νέου εθνικού και ιστορικού κεφαλαίου για τον κυπριακό λαό. Η ημέρα αυτή αποτελεί εθνική εορτή και αναγνωρίζεται ως σύμβολο ελευθερίας και αυτοδιάθεσης του νησιού.
1969: Το υπερηχητικό αεροσκάφος Κονκόρντ σπάει για πρώτη φορά το φράγμα του ήχου, ανοίγοντας μια νέα εποχή στην αεροπλοΐα.
1977: Ο Πελέ, ο «βασιλιάς του ποδοσφαίρου», αποχαιρετά τα γήπεδα μπροστά σε 75.646 θεατές στο Νιου Τζέρσεϊ, έχοντας πετύχει 1.281 γκολ σε 1.363 αγώνες.
1985: Ισραηλινά αεροσκάφη βομβαρδίζουν την έδρα της ΟΑΠ στην Τυνησία, με αποτέλεσμα 60 νεκρούς, γεγονός που προκαλεί διεθνείς αντιδράσεις.
1988: Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του ΚΚΣΕ, αναλαμβάνοντας ηγεσία στη Σοβιετική Ένωση και εγκαινιάζοντας την εποχή της περεστρόικα και της γκλάσνοστ.
1992: Το αμερικανικό αεροπλανοφόρο «Σαρατόγκα» βάλλει κατά λάθος εναντίον του τουρκικού ναρκαλιευτικού «Μουαβανέτ» κατά τη διάρκεια κοινής άσκησης στο Αιγαίο, προκαλώντας τον θάνατο 5 Τούρκων ναυτών. Το περιστατικό γίνεται αφορμή για ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις και επισημαίνεται ως μια από τις πιο σημαντικές διεθνείς ναυτικές ατυχίες στην περιοχή.
1994: Αρχίζει να εκπέμπει το FILMNET, το πρώτο ελληνικό συνδρομητικό τηλεοπτικό κανάλι, φέρνοντας την τηλεοπτική ψυχαγωγία σε νέα εποχή.
2000: Τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϊ, με τις ΗΠΑ πρώτες στον πίνακα μεταλλίων.
2007: Στη Βρετανία αυξάνεται διά νόμου το όριο ηλικίας για αγορά τσιγάρων από τα 16 στα 18 χρόνια, μέτρο για τη δημόσια υγεία.
2017: Στις Ηνωμένες Πολιτείες, σημειώνεται η πιο πολύνεκρη μαζική επίθεση στη σύγχρονη ιστορία της χώρας. Ένοπλος ανοίγει πυρ από το ξενοδοχείο Mandalay Bay στο Λας Βέγκας, εναντίον 22.000 θεατών συναυλίας κάντρι μουσικής. Ο απολογισμός είναι 60 νεκροί και πάνω από 850 τραυματίες, προκαλώντας παγκόσμιο σοκ και έντονη συζήτηση για τη νομοθεσία περί όπλων στις ΗΠΑ.
Γεννήσεις
1541 – Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (Ελ Γκρέκο), Έλληνας ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας, μία από τις σπουδαιότερες μορφές της ευρωπαϊκής τέχνης. Γεννημένος στο Ηράκλειο Κρήτης, μαθήτευσε στη βυζαντινή και ιταλική αναγεννησιακή ζωγραφική, πριν εγκατασταθεί στο Τολέδο της Ισπανίας, όπου μεγαλούργησε. Το ιδιότυπο ύφος του, με έντονα επιμήκεις μορφές, δραματικό φωτισμό και μυστικιστική ατμόσφαιρα, ξεχώρισε από κάθε άλλη καλλιτεχνική σχολή της εποχής. Έργα όπως «Η Ταφή του Κόμητος του Οργκάθ» και «Ο Ευαγγελισμός» τον καθιέρωσαν ως κορυφαίο εκφραστή του μανιερισμού. Η τέχνη του επηρέασε βαθιά μεταγενέστερους καλλιτέχνες, από τον Σεζάν έως τον Πικάσο.
1924 – Τζίμι Κάρτερ (Jimmy Carter), Αμερικανός πολιτικός, 39ος πρόεδρος των ΗΠΑ (1977–1981). Γεννημένος στη Τζόρτζια, ξεκίνησε ως αγρότης και μηχανικός πριν στραφεί στην πολιτική. Ως πρόεδρος έμεινε γνωστός για τις Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ (1978), που έφεραν ειρήνη ανάμεσα σε Αίγυπτο και Ισραήλ, καθώς και για την έμφαση στα ανθρώπινα δικαιώματα. Η θητεία του στιγματίστηκε από την ενεργειακή κρίση και την ομηρία στην Τεχεράνη, αλλά αργότερα η δράση του ως ανθρωπιστής με τον οργανισμό Habitat for Humanity και οι ειρηνευτικές του προσπάθειες τον καθιέρωσαν ως ηθικό ηγέτη. Το 2002 τιμήθηκε με Νόμπελ Ειρήνης.
1957 – Στέλιος Μάινας, Έλληνας ηθοποιός με ξεχωριστή πορεία σε θέατρο, κινηματογράφο και τηλεόραση. Γεννημένος στην Αθήνα, σπούδασε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και έγινε γνωστός από σειρές όπως «Της Ελλάδος τα παιδιά», «Ντόλτσε Βίτα» και «Το Νησί». Στον κινηματογράφο ξεχώρισε με ταινίες όπως το «Ψυχή βαθιά» και το «Τετάρτη 04:45», που απέσπασαν διεθνή αναγνώριση. Με χαμηλών τόνων αλλά βαθιά εκφραστική υποκριτική, έχει ερμηνεύσει ποικίλους ρόλους, κερδίζοντας την εκτίμηση κοινού και κριτικών. Θεωρείται σήμερα μία από τις πιο αξιόπιστες και αγαπητές παρουσίες της ελληνικής σκηνής.
1969 – Ζακ Γαλιφιανάκης (Zach Galifianakis), Αμερικανός ηθοποιός και κωμικός ελληνικής καταγωγής, γνωστός για το ιδιαίτερο χιούμορ και το αντισυμβατικό του στυλ. Γεννημένος στη Βόρεια Καρολίνα, απέκτησε διεθνή φήμη με την τριλογία «The Hangover» (2009–2013), όπου ο ρόλος του τον καθιέρωσε ως έναν από τους πιο αναγνωρίσιμους κωμικούς του Χόλιγουντ. Έχει εμφανιστεί σε πλήθος ταινιών και σειρών, ενώ ξεχωρίζει και για το σατιρικό web show του «Between Two Ferns», που βραβεύτηκε με Emmy. Με την αυτοσαρκαστική του διάθεση και την εκρηκτική κωμικότητά του, παραμένει από τις πιο ιδιαίτερες φιγούρες της σύγχρονης αμερικανικής κωμωδίας.
1974 – Μαρία Σολωμού, Ελληνίδα ηθοποιός, ιδιαίτερα αγαπητή στο κοινό για τη φυσικότητα και το εκρηκτικό της ταμπεραμέντο. Γεννημένη στην Αθήνα, σπούδασε στη Δραματική Σχολή Βεάκη και έγινε γνωστή μέσα από τηλεοπτικές σειρές όπως «Σαββατογεννημένες» και «Λίτσα.com». Παράλληλα έχει παίξει σε θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες, αποδεικνύοντας το εύρος της υποκριτικής της. Με το χαρακτηριστικό της χιούμορ, την αμεσότητα και την αυθεντική σκηνική παρουσία, καθιερώθηκε ως μία από τις πιο ξεχωριστές προσωπικότητες της νεότερης γενιάς Ελλήνων ηθοποιών.
Θάνατοι
1826 – Γιάννης Γκούρας, Έλληνας οπλαρχηγός της Επανάστασης του 1821, από τις πιο αμφιλεγόμενες μορφές του Αγώνα. Γεννημένος στη Δόμβραινα Βοιωτίας, υπήρξε αρχικά έμπιστος του Οδυσσέα Ανδρούτσου, τον οποίο αργότερα στράφηκε εναντίον του, γεγονός που στιγμάτισε το όνομά του. Διακρίθηκε στη Ρούμελη, ενώ κατά την πολιορκία της Ακρόπολης το 1826 υπερασπίστηκε με σθένος το φρούριο απέναντι στις δυνάμεις του Κιουταχή. Έπεσε μαχόμενος μέσα στον Ιερό Βράχο, αφήνοντας την τελευταία του πνοή στον τόπο που υπερασπίστηκε. Η μνήμη του συνδέεται τόσο με την ανδρεία όσο και με τις αντιφάσεις της ταραγμένης εποχής.
1974 – Σπυρίδων Μαρινάτος, Έλληνας αρχαιολόγος, από τους σημαντικότερους της σύγχρονης Ελλάδας. Γεννημένος στο Ληξούρι Κεφαλονιάς το 1901, διακρίθηκε για τις ανασκαφές του και τη συμβολή του στη μελέτη του μινωικού πολιτισμού. Υπήρξε διευθυντής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και καθηγητής Πανεπιστημίου, ενώ το όνομά του συνδέθηκε κυρίως με την ανακάλυψη του προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης (1967), ενός από τα σημαντικότερα αρχαιολογικά ευρήματα του 20ού αιώνα. Πίστευε ότι η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας οδήγησε στην παρακμή του μινωικού πολιτισμού. Βρήκε τραγικό θάνατο το 1974, την ώρα που επέβλεπε ανασκαφές στη Σαντορίνη.
2004 – Ελένη Χατζηαργύρη, Ελληνίδα ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου, που ξεχώρισε με την ευγένεια και τη γοητευτική της παρουσία. Γεννημένη το 1924, εμφανίστηκε σε πλήθος ταινιών της χρυσής εποχής του ελληνικού σινεμά, όπως «Μια ζωή την έχουμε» και «Οι Γερμανοί ξανάρχονται». Παράλληλα, είχε σημαντική θεατρική πορεία, συνεργαζόμενη με κορυφαίους σκηνοθέτες και θιάσους. Διακρίθηκε για την εκφραστικότητα και τη φυσικότητά της, αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ελληνική υποκριτική. Ο θάνατός της το 2004 έκλεισε ένα μεγάλο κεφάλαιο του κλασικού ελληνικού κινηματογράφου.
Εορτολόγιο
Ανανίας, Ανανούλα, Ρωμανός
Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι
Διεθνής Ημέρα Καφέ
Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων
Παγκόσμια Ημέρα Χορτοφαγίας
