Οι ευρωπαϊστές μπορεί να χαίρονται: η Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται επιτέλους να έχει έναν πραγματικό πρόεδρο. Το μόνο πρόβλημα είναι ότι αυτός κατοικεί στην Ουάσινγκτον, στον Λευκό Οίκο, στην περίφημη διεύθυνση 1600 Pennsylvania Avenue.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες τον αποκαλούν «πρόεδρο της Ευρώπης». Η δήλωση αυτή προκάλεσε γέλια στις Βρυξέλλες, με αξιωματούχους να διαβεβαιώνουν ότι κανείς δεν χρησιμοποιεί τέτοιον χαρακτηρισμό. Ωστόσο, ανέδειξε μια αμήχανη πραγματικότητα: οι ηγέτες της ΕΕ έχουν ουσιαστικά παραχωρήσει στον Τραμπ έναν ρόλο επικεφαλής στο τραπέζι τους.

Από το ΝΑΤΟ έως τη συμφωνία εμπορίου

Από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον Ιούνιο, όταν ο Τραμπ αποκάλυψε μήνυμα στο οποίο ο Μαρκ Ρούτε τον αποκαλούσε «μπαμπά», μέχρι τη συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ για το εμπόριο στη Σκωτία, όπου οι Ευρωπαίοι αποδέχτηκαν όρους που θύμιζαν παράδοση, φαίνεται ότι ο Τραμπ έχει λόγο όταν μιλά για τον ρόλο του.

Όπως αναφέρει το Politico, ποτέ άλλοτε από την ίδρυση της ΕΕ δεν είχε Αμερικανός πρόεδρος τόση άμεση επιρροή στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Και ποτέ οι 27 ηγέτες της ΕΕ δεν εμφανίστηκαν τόσο πρόθυμοι να τον εκθειάσουν, να τον παρακαλέσουν, να τον προσεγγίσουν, χωρίς να τον αντικρούσουν ανοιχτά.

Σε ανεπίσημες ενημερώσεις, αξιωματούχοι της ΕΕ παρουσιάζουν αυτή τη στάση ως απαραίτητη στρατηγική για να διατηρηθεί η αμερικανική εμπλοκή στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και στο μέλλον της Ουκρανίας. Ωστόσο, αντί να επανακτήσουν την εξουσία τους, φαίνεται να προσφέρουν στον Τραμπ ακόμα μεγαλύτερο ρόλο.

Ο «νονός» της Ευρώπης

Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν η επίσκεψη ηγετών στην Ουάσινγκτον, οι οποίοι ζήτησαν από τον Τραμπ να πιέσει τον Βλαντίμιρ Πούτιν αλλά και τον «φίλο» του, τον Ούγγρο πρωθυπουργό Βίκτορ Όρμπαν, ώστε να σταματήσει το μπλοκάρισμα της ένταξης της Ουκρανίας στην ΕΕ. Ο Τραμπ τηλεφώνησε, αλλά ο Όρμπαν δεν άλλαξε στάση. Παρ’ όλα αυτά, η κίνηση αυτή επιβεβαίωσε τον ρόλο του Αμερικανού προέδρου ως μεσολαβητή.

Ένας Ευρωπαίος διπλωμάτης σχολίασε ανώνυμα: «Ίσως να μην είναι πρόεδρος της Ευρώπης, αλλά μπορεί να είναι ο νονός της. Η κατάλληλη αναλογία είναι πιο εγκληματική. Αντιμετωπίζουμε έναν μαφιόζο που ασκεί εκβιαστική επιρροή στις επιχειρήσεις που υποτίθεται ότι προστατεύει».

Το «φαινόμενο Βρυξελλών» σε υποχώρηση

Πριν από λίγα χρόνια, η ΕΕ παρουσιαζόταν ως εμπορικός γίγαντας και «ρυθμιστική υπερδύναμη» που επέβαλλε τα πρότυπά της σε εταιρείες και κυβερνήσεις. Ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην ΕΕ, Άντονι Γκάρντνερ, θυμάται ότι στις διαπραγματεύσεις για την TTIP τη δεκαετία του 2010, η Ουάσινγκτον έβλεπε την Ευρώπη ως ισότιμο εταίρο.

Από την απόφαση της Επιτροπής το 2001 να μπλοκάρει την εξαγορά της Honeywell από την General Electric, μέχρι τις ενέργειες της Μαργκρέτε Βεστάγκερ κατά της Google και την επιβολή στην Apple να επιστρέψει 13 δισ. ευρώ, η ΕΕ είχε αυτοπεποίθηση.

Σήμερα, η εικόνα είναι διαφορετική. Η πρόσφατη απόφαση για πρόστιμο στην Google δημοσιεύτηκε διακριτικά, ενώ ο Τραμπ έσπευσε να δηλώσει στο Truth Social ότι η κυβέρνησή του δεν θα επιτρέψει τέτοιες «διακρίσεις». Ένας ανώτερος αξιωματούχος παραδέχτηκε: «Ο Τραμπ βρίσκεται πλέον μέσα στο σύστημα».

Σιωπή ή έπαινος

Μετά την επανεκλογή του Τραμπ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δείχνουν ιδιαίτερα προσεκτικοί. Ο πρόεδρος της Εσθονίας, Άλαρ Κάρις, δήλωσε στο Politico ότι «η Εσθονία και πολλές ευρωπαϊκές χώρες στηρίζουν όσα κάνει ο Τραμπ», παρότι το Πεντάγωνο μείωσε τη χρηματοδότηση για την ασφάλειά τους.

Στη σύνοδο του ΝΑΤΟ, ορισμένοι θεώρησαν ότι ο Τραμπ με τις αμφιβολίες του για τη Συμμαχία έδωσε ώθηση στην Ευρώπη να «ξυπνήσει». Ο χαρακτηρισμός «μπαμπάς» από τον Ρούτε θεωρήθηκε απλώς ένας τρόπος να κολακέψουν τον Αμερικανό πρόεδρο.

Ωστόσο, η πραγματικότητα αποκαλύφθηκε με τη συμφωνία ΕΕ-ΗΠΑ στο Τέρνμπερι της Σκωτίας, που υπέγραψε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Οι όροι ήταν δυσμενείς για την Ευρώπη, με τους Στίβεν Μίλερ και Χάουαρντ Λάτνικ να πανηγυρίζουν στη φωτογραφία υπογραφής.

Η διαπραγματεύτρια Σαμπίνε Βέιγαντ τόνισε: «Δεν θα χρησιμοποιήσω τη λέξη διαπραγμάτευση για αυτό που συνέβη».

Ποιος φταίει;

Το ερώτημα είναι αν φταίει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή οι 27 ηγέτες. Αν και η Επιτροπή έχει την εντολή για εμπορικές συμφωνίες, ο Γκάρντνερ επισημαίνει ότι οι κυβερνήσεις πίεσαν για να υποχωρήσουν στον Τραμπ, δείχνοντας έλλειψη αλληλεγγύης.

Οι συνέπειες, όπως προειδοποιεί, μπορεί να διαρκέσουν δεκαετίες: «Το μήνυμα είναι ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να κερδίσει κανείς την Ευρώπη είναι να τη διαιρέσει».

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, δικαιολόγησε τη στάση των ηγετών λέγοντας: «Η κλιμάκωση με έναν βασικό σύμμαχο, ενώ τα ανατολικά σύνορά μας απειλούνται, θα ήταν απερίσκεπτος κίνδυνος».

Μια Ευρώπη σε κρίσιμο σταυροδρόμι

Η συζήτηση πλέον στρέφεται στο μέλλον: αν η Ευρώπη έχει ήδη παραχωρήσει τόσο πολλά, μήπως βαδίζει σε μια «αιωνία ταπείνωση»;

Παρά τα αρνητικά, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολίτες θέλουν μια πιο ισχυρή και κυρίαρχη Ευρώπη, κατηγορώντας τους ηγέτες και όχι την ίδια την ΕΕ.

Ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός και πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, υπενθυμίζει με κάθε ευκαιρία ότι η Ένωση πρέπει να γίνει πρωταγωνιστής και όχι θεατής. Όπως είπε σε ομιλία του στο Ρίμινι: «Για να αντιμετωπίσει τις σημερινές προκλήσεις, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να μεταμορφωθεί από θεατής σε πρωταγωνιστή».