Η κούρσα για τα υπερόπλα που κινούνται με ταχύτητα δύο μιλίων το δευτερόλεπτο και «μετατρέπουν τους στόχους σε σκόνη»

Οι πύραυλοι περνούσαν αργά μπροστά από το πλήθος πάνω σε μια σειρά από γιγάντια καμουφλαρισμένα φορτηγά σε μια πλατεία παρελάσεων στο Πεκίνο. Μήκους 11 μέτρων και βάρους 15 τόνων, ο καθένας έφερε τα γράμματα και τους αριθμούς: «DF-17». Η Κίνα μόλις είχε αποκαλύψει στον κόσμο το οπλοστάσιό της από υπερηχητικούς πυραύλους Dongfeng.

Αυτό συνέβη την 1η Οκτωβρίου 2019, κατά τη διάρκεια της παρέλασης για την Εθνική Εορτή. Οι ΗΠΑ γνώριζαν ήδη ότι αυτά τα όπλα βρίσκονταν σε φάση ανάπτυξης, αλλά από τότε η Κίνα έχει προχωρήσει με γοργούς ρυθμούς στην αναβάθμισή τους.

Χάρη στην ταχύτητα και την ευελιξία τους – ταξιδεύουν με ταχύτητα πέντε φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου – αποτελούν ένα τρομερό όπλο, σε τέτοιο βαθμό που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον τρόπο διεξαγωγής των πολέμων.

Γι’ αυτό και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για την ανάπτυξή τους εντείνεται, γράφει το βρετανικό BBC. «Αυτό είναι μόνο ένα μέρος της ευρύτερης εικόνας του αναδυόμενου γεωπολιτικού ανταγωνισμού που παρατηρούμε μεταξύ των κρατικών φορέων», λέει ο Ουίλιαμ Φριρ, ερευνητής εθνικής ασφάλειας στο think tank Council on Geostrategy. «Είναι κάτι που δεν έχουμε δει από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου».

Ρωσία, Κίνα, ΗΠΑ: Ένας παγκόσμιος ανταγωνισμός

Η τελετή στο Πεκίνο προκάλεσε εικασίες για μια πιθανή αυξανόμενη απειλή εξαιτίας της προόδου της Κίνας στην υπερηχητική τεχνολογία. Σήμερα η Κίνα είναι ηγέτης στον τομέα των υπερηχητικών πυραύλων, ακολουθούμενη από τη Ρωσία.

Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, προσπαθούν να καλύψουν τη διαφορά, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο δεν διαθέτει κανέναν, σημειώνει το BBC.

Ο κ. Φριρ του think tank Council on Geostrategy, το οποίο χρηματοδοτήθηκε εν μέρει από εταιρείες του αμυντικού κλάδου, το υπουργείο Άμυνας και άλλους φορείς, υποστηρίζει ότι ο λόγος για τον οποίο η Κίνα και η Ρωσία βρίσκονται μπροστά είναι σχετικά απλός. «Αποφάσισαν να επενδύσουν πολλά χρήματα σε αυτά τα προγράμματα πριν από αρκετά χρόνια».

Εντωμεταξύ, κατά το μεγαλύτερο μέρος των δύο πρώτων δεκαετιών του αιώνα, πολλές δυτικές χώρες επικεντρώθηκαν στην καταπολέμηση της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας στο εσωτερικό τους και στους πολέμους κατά των ανταρτών στο εξωτερικό. Τότε, η προοπτική να χρειαστεί να πολεμήσουν σε μια σύγκρουση μεταξύ ίσων με έναν σύγχρονο, εξελιγμένο αντίπαλο φαινόταν μακρινή. «Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι δεν καταλάβαμε την τεράστια άνοδο της Κίνας ως στρατιωτικής δύναμης», παραδέχτηκε ο Σερ Άλεξ Γιάνγκερ, αμέσως μετά την αποχώρησή του από τη θέση του επικεφαλής της Μυστικής Υπηρεσίας Πληροφοριών της Βρετανίας το 2020.

Άλλες χώρες επίσης προχωρούν με γοργούς ρυθμούς: το Ισραήλ διαθέτει έναν υπερηχητικό πύραυλο, τον Arrow 3, που έχει σχεδιαστεί ως αναχαιτιστικό.

Το Ιράν έχει ισχυριστεί ότι διαθέτει υπερηχητικά όπλα και δήλωσε ότι εκτόξευσε έναν υπερηχητικό πύραυλο κατά του Ισραήλ κατά τη διάρκεια του σύντομου αλλά βίαιου 12ήμερου πολέμου τους τον Ιούνιο. (Το όπλο όντως ταξίδεψε με εξαιρετικά υψηλή ταχύτητα, αλλά δεν θεωρήθηκε αρκετά ευέλικτο κατά την πτήση για να χαρακτηριστεί ως πραγματικά υπερηχητικό).

Η Βόρεια Κορέα εργάζεται πάνω στις δικές της εκδόσεις από το 2021 και ισχυρίζεται ότι διαθέτει ένα βιώσιμο, λειτουργικό όπλο.

Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο επενδύουν τώρα στην τεχνολογία υπερηχητικών πυραύλων, όπως και άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Ιαπωνίας.

Σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, το Dark Eagle «θυμίζει τη δύναμη και την αποφασιστικότητα της χώρας μας και του στρατού της, καθώς αντιπροσωπεύει το πνεύμα και τη φονικότητα των προσπαθειών του Στρατού και του Ναυτικού στον τομέα των υπερηχητικών όπλων».

Ωστόσο, η Κίνα και η Ρωσία βρίσκονται σήμερα πολύ μπροστά – και σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς, αυτό αποτελεί πιθανό λόγο ανησυχίας.

Υπερταχύς και υπερ-απρόβλεπτος

Υπερηχητικός (hypersonic) σημαίνει ότι ταξιδεύει με ταχύτητες Mach 5 ή μεγαλύτερες. (Αυτό είναι πέντε φορές η ταχύτητα του ήχου ή 3.858 μίλια ανά ώρα.) Αυτό τους τοποθετεί σε διαφορετική κατηγορία από κάτι που είναι απλώς supersonic, δηλαδή που ταξιδεύει με ταχύτητα μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου (767 μίλια ανά ώρα).

Και η ταχύτητά τους είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο οι υπερηχητικοί πύραυλοι θεωρούνται τέτοια απειλή.

Ο ταχύτερος μέχρι σήμερα είναι ο ρωσικός Avangard, ο οποίος φέρεται να μπορεί να φτάσει ταχύτητες Mach 27 (περίπου 20.700 μίλια/ώρα), αν και πιο συχνά αναφέρεται ο αριθμός Mach 12 (9.200 μίλια/ώρα), που ισοδυναμεί με δύο μίλια ανά δευτερόλεπτο.

Ωστόσο, όσον αφορά την καθαρά καταστροφική δύναμη, οι υπερηχητικοί (hypersonic) πύραυλοι δεν διαφέρουν πολύ από τους supersonic ή subsonic πύραυλους κρουζ, σύμφωνα με τον κ. Φριρ. «Αυτό που τους ξεχωρίζει είναι η δυσκολία ανίχνευσης, παρακολούθησης και αναχαίτισης».

Υπάρχουν ουσιαστικά δύο είδη υπερηχητικών πυραύλων: οι πύραυλοι boost-glide βασίζονται σε έναν πύραυλο (όπως οι DF-17 στην Κίνα) για να τους προωθήσει προς και μερικές φορές ακριβώς πάνω από την ατμόσφαιρα της Γης, από όπου στη συνέχεια κατεβαίνουν με αυτές τις απίστευτες ταχύτητες.

Σε αντίθεση με τους πιο συνηθισμένους βαλλιστικούς πυραύλους, οι οποίοι κινούνται σε μια αρκετά προβλέψιμη τροχιά – μια παραβολική καμπύλη – τα υπερηχητικά οχήματα πλεύσης μπορούν να κινούνται με ακανόνιστο τρόπο, με ελιγμό στην τελική πτήση προς τον στόχο τους.

Υπάρχουν επίσης υπερηχητικοί πύραυλοι κρουζ, οι οποίοι ακολουθούν το έδαφος, προσπαθώντας να παραμείνουν κάτω από το ραντάρ για να αποφύγουν την ανίχνευση. Εκτοξεύονται και επιταχύνουν με παρόμοιο τρόπο χρησιμοποιώντας έναν προωθητήρα πυραύλου και, μόλις φτάσουν σε υπερηχητική ταχύτητα, ενεργοποιούν ένα σύστημα γνωστό ως «κινητήρας scramjet» που απορροφά αέρα καθώς πετάει, προωθώντας τον προς τον στόχο του.

Πρόκειται για «όπλα διπλής χρήσης», που σημαίνει ότι η κεφαλή τους μπορεί να είναι είτε πυρηνική είτε συμβατική υψηλής εκρηκτικότητας. Αλλά αυτά τα όπλα δεν έχουν μόνο ταχύτητα. Για να χαρακτηριστεί ένας πύραυλος ως πραγματικά «υπερηχητικός» από στρατιωτική άποψη, πρέπει να είναι ευέλικτος κατά την πτήση. Με άλλα λόγια, ο στρατός που τον εκτόξευσε πρέπει να είναι σε θέση να αλλάξει πορεία με ξαφνικούς και απρόβλεπτους τρόπους, ακόμη και όταν κατευθύνεται προς τον στόχο του με εξαιρετικά υψηλές ταχύτητες. Αυτό μπορεί να το κάνει εξαιρετικά δύσκολο να αναχαιτιστεί. Τα περισσότερα επίγεια ραντάρ δεν είναι αξιόπιστα για την ανίχνευση υπερηχητικών πυραύλων μέχρι το τέλος της πτήσης του όπλου.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτή η τεχνολογία ανησυχεί την Ουάσιγκτον. Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους από την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου των ΗΠΑ προειδοποιεί: «Αξιωματούχοι του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας έχουν δηλώσει ότι τόσο οι επίγειες όσο και οι τρέχουσες διαστημικές αρχιτεκτονικές αισθητήρων είναι ανεπαρκείς για την ανίχνευση και την παρακολούθηση υπερηχητικών όπλων».

Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι η επιμονή γύρω από τα υπερηχητικά όπλα είναι υπερβολική.

Ο Δρ Sidharth Kaushal, από το think tank άμυνας Royal United Services Institute, είναι μεταξύ εκείνων που πιστεύουν ότι τα υπερηχητικά όπλα δεν είναι απαραίτητα ένα στοιχείο που αλλάζει τα δεδομένα. «Η ταχύτητα και η ευελιξία τους τα καθιστούν ελκυστικά έναντι στόχων υψηλής αξίας, ενώ η κινητική τους ενέργεια κατά την πρόσκρουση τα καθιστά επίσης ένα χρήσιμο μέσο για την αντιμετώπιση σκληρών και θαμμένων στόχων, οι οποίοι θα ήταν δύσκολο να καταστραφούν με τα περισσότερα συμβατικά όπλα που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν».

Ωστόσο, παρόλο που ταξιδεύουν με ταχύτητα πέντε φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα του ήχου ή και περισσότερο, υπάρχουν μέτρα για την άμυνα εναντίον τους, μερικά από τα οποία είναι «αποτελεσματικά», υποστηρίζει ο κ. Σαρπ.

Το πρώτο είναι να καταστεί πιο δύσκολη η παρακολούθηση και η ανίχνευση. «Τα πλοία μπορούν να καταβάλουν μεγάλες προσπάθειες για να προστατεύσουν τη θέση τους», προσθέτει. «Η θολή εικόνα που παρέχουν οι εμπορικοί δορυφόροι χρειάζεται να είναι μόνο λίγα λεπτά παλιά για να καταστεί άχρηστη για τη στόχευση. Το να καταστεί η στόχευση μέσω δορυφόρου αρκετά τρέχουσα και ακριβής ώστε να χρησιμοποιηθεί για στόχευση είναι τόσο δύσκολο όσο και δαπανηρό».

Ωστόσο, επισημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη και άλλες αναδυόμενες τεχνολογίες πιθανότατα θα αλλάξουν αυτή την κατάσταση με την πάροδο του χρόνου.

Η ρωσική απειλή

Το γεγονός παραμένει ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν πάρει προβάδισμα όσον αφορά την ανάπτυξη αυτών των όπλων, επισημαίνει το βρετανικό BBC. «Νομίζω ότι τα κινεζικά προγράμματα υπερηχητικών όπλων… είναι εντυπωσιακά και ανησυχητικά», λέει ο κ. Φριρ.

Αλλά προσθέτει: «Όσον αφορά τους Ρώσους, θα πρέπει πιθανώς να είμαστε πολύ πιο προσεκτικοί με ό,τι ισχυρίζονται».

Τον Νοέμβριο του 2024, η Ρωσία εκτόξευσε έναν πειραματικό βαλλιστικό πύραυλο μεσαίου βεληνεκούς σε μια βιομηχανική περιοχή στο Ντνίπρο της Ουκρανίας, χρησιμοποιώντας την ως πεδίο δοκιμών. Ο πύραυλος, ο οποίος σύμφωνα με την Ουκρανία ταξίδεψε με υπερηχητική ταχύτητα Mach 11 (ή 8.439 μίλια/ώρα), ονομάστηκε «Oreshnik», που στα ρωσικά σημαίνει φουντουκιά.

Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι το όπλο ταξίδεψε με ταχύτητα Mach 10.

Η κεφαλή του πυραύλου φέρεται να κατακερματίστηκε σκόπιμα κατά την τελική του κάθοδο σε πολλά, ανεξάρτητα στοχευμένα αδρανή βλήματα, μια μεθοδολογία που χρονολογείται από τον Ψυχρό Πόλεμο.

Κάποιος που άκουσε την προσγείωσή του είπε ότι δεν ήταν ιδιαίτερα δυνατός, αλλά υπήρξαν πολλές συγκρούσεις: έξι κεφαλές έπεσαν σε ξεχωριστούς στόχους, αλλά καθώς ήταν αδρανείς, η ζημιά δεν ήταν σημαντικά μεγαλύτερη από εκείνη που προκάλεσε ο νυχτερινός βομβαρδισμός των πόλεων της Ουκρανίας από τη Ρωσία.

Για την Ευρώπη, η λανθάνουσα απειλή προς τις χώρες του ΝΑΤΟ προέρχεται κυρίως από τους ρωσικούς πυραύλους, μερικοί από τους οποίους είναι σταθμευμένοι στην ακτή της Βαλτικής, στο Καλίνινγκραντ. Τι θα συνέβαινε αν ο Πούτιν διέταζε επίθεση στο Κίεβο με έναν Oreshnik, αυτή τη φορά οπλισμένο με πλήρες φορτίο εκρηκτικών υψηλής ισχύος;

Ο Ρώσος ηγέτης ισχυρίστηκε ότι αυτό το όπλο θα μπει σε μαζική παραγωγή και ότι έχει την ικανότητα, όπως είπε, να μετατρέψει τους στόχους «σε σκόνη».

Η Ρωσία διαθέτει επίσης και άλλους πυραύλους που ταξιδεύουν με υπερηχητικές ταχύτητες. Ο Πούτιν έδωσε μεγάλη σημασία στους πυραύλους Kinzhal (Dagger) της πολεμικής αεροπορίας του, ισχυριζόμενος ότι ταξιδεύουν τόσο γρήγορα που είναι αδύνατο να αναχαιτιστούν. Από τότε, έχει εκτοξεύσει πολλούς από αυτούς στην Ουκρανία — αλλά αποδεικνύεται ότι οι Kinzhal μπορεί να μην είναι πραγματικά υπερηχητικοί, και πολλοί έχουν αναχαιτιστεί.

Αυτό που ανησυχεί τη Δύση είναι ο υπερταχύς και εξαιρετικά ευέλικτος Avangard της Ρωσίας. Σε τελετή για την παρουσίασή του το 2018 -μαζί με πέντε άλλα λεγόμενα «υπερ-όπλα»- ο Πούτιν δήλωσε ότι είναι ασταμάτητος.

Ο Δρ Σιντάρθ Καουσάλ αναφέρει ότι ο πρωταρχικός του ρόλος μπορεί στην πραγματικότητα να είναι «η υπέρβαση των αμερικανικών αντιπυραυλικών αμυντικών συστημάτων». «Τα κρατικά προγράμματα εξοπλισμού της Ρωσίας υποδηλώνουν επίσης ότι η παραγωγική της ικανότητα για ένα σύστημα όπως το Avangard είναι περιορισμένη», υποστηρίζει.

Αλλού, καθώς ο ανταγωνισμός για τη στρατηγική υπεροχή στον Δυτικό Ειρηνικό εντείνεται μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, η εξάπλωση του οπλοστασίου βαλλιστικών πυραύλων της δεύτερης αποτελεί σοβαρή πιθανή απειλή για την παρουσία του αμερικανικού ναυτικού στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και πέραν αυτής.

Η Κίνα διαθέτει το ισχυρότερο οπλοστάσιο υπερηχητικών πυραύλων στον κόσμο. Στα τέλη του 2024, η Κίνα παρουσίασε το τελευταίο της υπερηχητικό όχημα, το GDF-600. Με ωφέλιμο φορτίο 1.200 κιλών, μπορεί να μεταφέρει υποβλήματα και να φτάσει ταχύτητες Mach 7 (5.370 μίλια/ώρα).