Μπορεί να είναι μόλις λίγο μεγαλύτερα από έναν κόκκο ρυζιού, όμως αυτά τα σκουριασμένα μεταλλικά θραύσματα ίσως δώσουν επιτέλους απάντηση σε ένα από τα παλαιότερα μυστήρια της αμερικανικής ιστορίας: την τύχη της «χαμένης αποικίας» του Ρόανοκ, στα τέλη του 16ου αιώνα.
Τα μικροσκοπικά αυτά κατάλοιπα, γνωστά ως «hammerscale», αποτελούν υποπροϊόν της κατεργασίας μετάλλου. Οι αρχαιολόγοι που τα ανέσυραν θεωρούν πως αποδεικνύουν τι συνέβη στους 118 αποίκους του πρώτου αγγλικού οικισμού στη Βόρεια Αμερική, στο νησί Ρόανοκ της σημερινής Βόρειας Καρολίνας.
Για 435 χρόνια, η τύχη των αποίκων παρέμενε άγνωστη. Ο αρχηγός τους, Τζον Γουάιτ, τους άφησε το 1587 προκειμένου να επιστρέψει στην Αγγλία για εφόδια. Όταν επέστρεψε το 1590, ο οικισμός είχε εγκαταλειφθεί, χωρίς ίχνη βίας. Το μόνο στοιχείο ήταν η λέξη «CROATOAN» χαραγμένη σε έναν ξύλινο στύλο.
Η επιγραφή υποδείκνυε ότι οι άποικοι πιθανώς μετακινήθηκαν στο νησί των φιλικών ιθαγενών Κροατόαν, σημερινό Hatteras, 80 χιλιόμετρα νοτίως. Ωστόσο, η τύχη τους καλύφθηκε από μύθους και φήμες.
Ορισμένοι ανέφεραν ότι σφαγιάστηκαν από άλλη φυλή, άλλοι ότι μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα, πέθαναν από ασθένειες ή χάθηκαν στη θάλασσα προσπαθώντας να επιστρέψουν στην Αγγλία. Η ιστορία ενέπνευσε βιβλία, θεατρικά έργα, ταινίες και συνεχείς ερμηνείες για τις σχέσεις αποίκων και ιθαγενών.
Κεντρική φιγούρα των διηγήσεων αποτελεί η Βιρτζίνια Ντερ, το πρώτο αγγλικό παιδί που γεννήθηκε στη Βόρεια Αμερική, κόρη μεσαίας τάξης Λονδρέζων που συμμετείχαν στην αποστολή. Η ιστορία περιλαμβάνει επίσης την Ελισάβετ Α’, τον Σερ Ουόλτερ Ράλεϊ, τον Σερ Φράνσις Ντρέικ και την Ποκαχόντας.
Τώρα, οι αρχαιολόγοι Μαρκ Χόρτον και Σκοτ Ντόσον δηλώνουν ότι έχουν απαντήσει οριστικά στο μυστήριο: οι άποικοι ενώθηκαν με τους Κροατόαν και ενσωματώθηκαν στην κοινότητά τους.
Οι δύο επιστήμονες πραγματοποιούν ανασκαφές για περισσότερα από δέκα χρόνια στην περιοχή Μπάξτον του νησιού Hatteras. Τον Απρίλιο, εντόπισαν μεγάλες ποσότητες hammerscale που χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα.
«Η μεταλλουργία ήταν γνώριμη στους Άγγλους, αλλά άγνωστη στους ιθαγενείς», εξηγεί ο Χόρτον, καθηγητής αρχαιολογίας στο Royal Agricultural University του Ηνωμένου Βασιλείου.
«Τα ευρήματα αποδεικνύουν ότι οι Άγγλοι έζησαν μαζί με τους Κροατόαν και τελικά ενσωματώθηκαν στην κοινότητά τους», δήλωσε στην Daily Mail. «Αυτή η απτή απόδειξη δίνει τέλος στο μυστήριο της χαμένης αποικίας».
Η ιστορία της χαμένης αποικίας
Ο Άγγλος κυβερνήτης, Τζον Γουάιτ, ηγήθηκε 118 ανδρών, γυναικών και παιδιών στο νησί Ρόανοκ τον Ιούλιο του 1587, έπειτα από αποτυχημένη προσπάθεια το 1585. Και οι δύο αποστολές χρηματοδοτήθηκαν από τον Ράλεϊ.
Οι άποικοι αντιμετώπισαν δυσκολίες στον ανεφοδιασμό και συγκρούσεις με τους ιθαγενείς, σύμφωνα με μαρτυρίες του Γουάιτ και άλλων. Ωστόσο, τον Αύγουστο γεννήθηκε η εγγονή του, Βιρτζίνια Ντερ, η οποία πήρε το όνομά της από την «Παρθένα Βασίλισσα» Ελισάβετ.
Ο Γουάιτ επέστρεψε στην Αγγλία σύντομα για να φέρει εφόδια, δίνοντας οδηγίες στους αποίκους να παραμείνουν, να βρουν τροφή και να εξερευνήσουν την ενδοχώρα. Σε περίπτωση αποχώρησης, θα έπρεπε να χαράξουν τον προορισμό τους σε δέντρο.
Η επιστροφή του καθυστέρησε λόγω της επίθεσης της Ισπανικής Αρμάδας στην Αγγλία και τελικά έφτασε στο Ρόανοκ τον Αύγουστο του 1590, όπου βρήκε τον οικισμό έρημο. Δεν υπήρχαν ενδείξεις βίας και τα κτίρια είχαν αποσυναρμολογηθεί.
Προσπάθησε να τους βρει στο Hatteras, αλλά η κακοκαιρία τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Αγγλία, χωρίς να ξανασυναντήσει ποτέ την οικογένεια Ντερ ή άλλους αποίκους.
Οι φήμες για την τύχη τους κυκλοφόρησαν ανάμεσα στους τυχοδιώκτες της Νέας Γης και την αυλή της Ελισάβετ. Μαρτυρίες ήθελαν έναν ιθαγενή ηγέτη να λέει στον Τζον Σμιθ, της αποικίας Τζέιμσταουν το 1607, ότι οι πολεμιστές του σκότωσαν τους αποίκους. Άλλοι υποστήριζαν ότι αιχμαλωτίστηκαν από άλλη φυλή.
Μία ακόμα θεωρία λέει ότι πήγαν προς το εσωτερικό, στην περιοχή που σήμερα είναι η κομητεία Μπέρτι. Χάρτης του Γουάιτ του 1585 δείχνει αμυδρά ένα περίγραμμα φρουρίου εκεί. Αρχαιολόγοι του First Colony Foundation έχουν βρει εκεί κεραμικά και όπλα, αν και η χρονολόγησή τους δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη.
Από τη δεκαετία του 1830, συγγραφείς και καλλιτέχνες άρχισαν να εξυφαίνουν μύθους γύρω από την ιστορία, παρουσιάζοντας την Ντερ ως σύμβολο αγνότητας, ακόμη και ως μητέρα της Ποκαχόντας σε ορισμένες εκδοχές.
Το 1937, ο πρόεδρος Φράνκλιν Ρούζβελτ παρακολούθησε την πρεμιέρα του θεατρικού έργου «The Lost Colony», που συνεχίζει να παρουσιάζεται στο Ρόανοκ.
Η ιστορία έχει περάσει στη λαϊκή κουλτούρα, από τον Στίβεν Κινγκ και τη σειρά American Horror Story μέχρι το Buffy the Vampire Slayer.
Το τέλος του μυστηρίου;
Για την έρευνά τους, οι Ντόσον και Χόρτον ξεκίνησαν από την επιγραφή «CROATOAN». Οι ανασκαφές τους στην περιοχή Μπάξτον απέδωσαν ευρήματα όπως όπλα, έμβλημα με το σύμβολο των Τυδώρ και ευρωπαϊκό μεταλλικό νόμισμα, ενδείξεις παρουσίας Άγγλων.
Τα ευρήματα εκτίθενται στο Μουσείο Χαμένης Αποικίας του Ντόσον στην περιοχή. Ωστόσο, οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα κατάλοιπα μεταλλουργίας είναι πιο καθοριστικά, καθώς αντικείμενα όπως νομίσματα θα μπορούσαν να έχουν φτάσει μέσω εμπορίου.
Η ύπαρξη μεταλλουργικού κλιβάνου δείχνει ότι οι άποικοι έμειναν εκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, πιθανόν περιμένοντας βοήθεια που δεν ήρθε ποτέ.
Ο Ντόσον παραπέμπει και σε καταγραφές του Άγγλου εξερευνητή, Τζον Λόουσον, ο οποίος το 1700 συνάντησε νησιώτες με γκρίζα μάτια, αγγλική ένδυση και χριστιανικές παραδόσεις.
Κατά τον Ντόσον, οι άποικοι του Ρόανοκ, αντιμετωπίζοντας ελλείψεις τροφής και εχθρότητα, εγκατέλειψαν το νησί μεταξύ 1587 και 1590 για να ενωθούν με τους Κροατόαν, με τους οποίους είχαν τις καλύτερες σχέσεις.
«Είναι το τέλος του μυστηρίου», δηλώνει ο Ντόσον, ντόπιος του Hatteras και πρόεδρος της Αρχαιολογικής Εταιρείας Κροατόαν. «Η αφήγηση της χαμένης αποικίας ήταν διαφημιστική εκστρατεία. Οι πρωτογενείς πηγές είναι σαφείς και πλέον έχουμε εμπειρικά δεδομένα για να το αποδείξουμε. Όμως», προσθέτει, «είναι δύσκολο να καταρρίψεις έναν μύθο».
